Jak co roku, moje podsumowanie. Jaki był to rok w moich lekturach? Średni. Ale znalazło się w nich kilka pereł, zaskoczeń, niespodzianek. Na pewno taką były listy Stanisława Cata Mackiewicza., na pewno opowiadania Izraela Joszuy Singera. Jak co roku powtarzam zastrzeżenie: nie czytam książek science fiction, kryminałów, literatury kobiecej. Rzadko kiedy sięgam po książkę dziecięcą. Nietypowo, w książkach najlepszych 11 pozycji. Niestety, w kategorii rozczarowanie mój ulubiony pisarz – Andrzej Bobkowski… Uwaga, formalna data wydania 2018, rzeczywista 2020. Jest też kategoria: ważne. Chciałbym bardzo aby książka Piotra Lipińskiego znalazła swoich czytelników.
Książki najlepsze:
1. “Odsłony Cata. Stanisław Mackiewicz w listach”, Karta, Warszawa, 2020, str. 387
W “Odsłonach Cata”, listach Mackiewicza, poznajemy innego człowieka. Człowieka przymierającego na emigracji głodem, zakochanego, człowieka wielkich ambicji, krytycznego wobec otoczenia, także najbliższych, schorowanego, sypiącego anegdotami. Co tu kryć erotomana. Ale to książka wspaniała. Sięgnijcie Państwo po nią koniecznie.
2. Sándor Márai – Dziennik 1977-1989, przekład Teresa Worowska, Czytelnik, Warszawa 2020, str. 407
Zastanawiałem się, jakie słowo pasuje do ostatniego tomu „Dziennika” Sándora Máraiego. I przychodzi mi na myśl tylko jedno: wstrząsający! Tak, ten tom, wspaniałego pisarza, pewnie jednego z najważniejszych w XX wieku, jest wstrząsający!
Śpieszę wyjaśnić dlaczego: to zapis świadomego odchodzenia, śmierci, zanikania. Najtrudniejszy bez wątpienia, jeśli przeżywany świadomie, etap w życiu każdego. To także zapis miłości, choroby, poświęcenia, zapis samotności, zwątpienia, odwołań do czasu minionego.
https://pisarze.pl/2020/05/12/waclaw-holewinski-mebluje-glowe-ksiazkami-189/
3. Yan Lianke – Kroniki Eksplozji, przekład Joanna Krenz, PIW, Warszawa 2019, str. 551
Czym są „Kroniki Eksplozji” (dla jasności Eksplozji z wielkiej litery, bo to nazwa wioski/miasta/metropolii)? Bajką o bogactwie współczesnych Chin? O ich gwałtownych przemianach? O spleceniu tradycji z nowoczesnością, o tym jak mentalnie zmienili się w ciągu kilkudziesięciu lat mieszkańcy Kraju Środka? O milionach juanów, dolarów, jakiejkolwiek waluty, które wypełniają kieszenie, kasy, magazyny? Bogactwo, które staje się celem samym w sobie? Więc może jest to jednak powieść o budowaniu pozycji, o ambicji bycia wciąż wyżej, o wyniesieniu na piedestał, o osiągnięciu pozycji, z której już nikt nie może cię zepchnąć? A może jak ułożyć czas? Czas, w którym w ciągu minut, godzin, dni, można przemieszać wszystko. Magicznie.
https://pisarze.pl/2020/02/04/waclaw-holewinski-mebluje-glowe-ksiazkami-182/
4. Izrael Joszua Singer – Na obcej ziemi, przekład Krzysztof Modelski, Fame Art., Lublin 2020, str. 224
Nie ma tego świata, tych ludzi, wyblakłe wspomnienia nawet przecież już nie naszych rodziców, raczej dziadków (i to tych długo, bardzo długo żyjących). Brakuje mi tamtego czasu, różnorodności, przemieszania. Całe szczęście, że przynajmniej możemy „złapać” odrobinę, zapis czasu, dzięki takim opowiadaniom. Wieloetnicznej Polski. Bo przecież Singer nie pisał po polsku. Te, po raz pierwszy, wydane w naszym języku opowiadania, wydrukował w Wilnie w 1925 roku w jidysz. Ale wrócił do nas – nie po to abyśmy go przywłaszczyli, wpisali w polskość, raczej aby zobaczyć jak byliśmy bogaci. Różnorodnością!
https://pisarze.pl/2020/07/07/waclaw-holewinski-mebluje-glowe-ksiazkami-193/
5. Maciej Urbanowski – Paralele, korespondencje, dedykacje, Arcana, Kraków 2020, str. 306
W dedykacji autor napisał mi: „… przyjmij – proszę – tę składankę, pewnie zbyt naukową i nudną, ale może coś tu Cię zaciekawi.” Sięgnąłem do książki i… i „przeleciałem” ją w ciągu dwóch dni. I na żadnej stronie mnie nie znudziła, odwrotnie, co tekst, to otwierałem oczy. Tak, o wielu sprawach słyszałem, dedykacje zauważałem, relacje między na przykład Kazimierzem Orłosiem, a Markiem Nowakowskim znałem od dawna, ale dopiero w tej „składance” widać, że wciąż warto badać, sprawdzać, doszukiwać się podobieństw, odniesień, kontekstu sporu… To, oczywiście, proces, który nigdy się nie skończy, ale jakże ciekawy, intrygujący, porywający – nie tylko dla zawodowców, historyków literatury, także dla zwykłych zjadaczy chleba.
https://pisarze.pl/2020/11/03/waclaw-holewinski-mebluje-glowe-ksiazkami-200/
6. Piotr Wierzbicki – Powrót do Mickiewicza – PIW, Warszawa 2020, str. 200.
Czytając esej Wierzbickiego nasuwa mi się, to niemal automat, prowokująco pytanie: czy Mickiewicz jest pisarzem współczesnym? Wierzbicki odpowiada: to, co przetrwało próbę czasu, a ogromna część dorobku autora „Pana Tadeusza” taką próbę przetrwała, jest współczesne. Co więcej, odnosi się wrażenie, że Mickiewicz właśnie w taki sposób pisał aby jego dorobek był czytelny nie tylko dla jego współczesnych, ale i dla następnych pokoleń. Bo jak inaczej ocenić, że przed śmiercią dokonał weryfikacji rękopisów, że spalił to, co uznał za mniej wartościowe, niegodne jego pióra.
https://pisarze.pl/2020/06/23/waclaw-holewinski-mebluje-glowe-ksiazkami-192/
7. Wiesław Helak – Góra Tabor, Arcana, Kraków 2020, str. 386
Powieść zamyka się w przedziale 1926-1945 i jak zwykle u Helaka zahacza o wątki Kresów, ale tym razem także o pękniecie, rysę, która na całe pokolenia podzieliła Polaków – o zamach majowy Józefa Piłsudskiego. Jancio, bohater powieści, były legionista, w roku 1926 staje po stronie rządu. Strzela i zabija. To wybór, który decyduje o dalszych jego losach na lata.
8. Bronisław Wildstein – Bunt i afirmacja. Esej o naszych czasach, PIW, Warszawa 2020, str. 460
Ważną część w życiu laureata tegorocznej Nagrody imienia Lecha Kaczyńskiego zajmuje również dziennikarstwo. – To jest dla mnie sposób uczestnictwa w życiu publicznym. Ja to lubię w jakimś sensie, a bardziej – lubiłem. Teraz dziennikarzem już właściwie nie jestem. Żyjemy w świecie schyłku dziennikarstwa, bo tradycyjne media definitywnie się kończą. Może będą jeszcze żyły takim życiem po życiu, ale to już będzie inny świat – przekonywał Bronisław Wildstein.
9. Janusz Drzewucki – Muzyka sfer, PIW, Warszawa 2020, str. 480
Czy poezję można zrozumieć? Czy można się jej nauczyć? Jakie cechy powinien mieć dobry krytyk literacki? Czy zmienia się po latach perspektywa odczytywania wierszy? Czy przyjaźń z poetami pozwala ich lepiej rozumieć? Czy poezja jest “między” (między wiedzą a niewiedzą, między wspominaniem i zapominaniem, między intelektem a wyobraźnią, między wiecznością a nicością, między złotym środkiem, a kwaterą główną).
10. Krzysztof Ćwikliński – Nocny gość, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2020, str. 73.
„Kim jesteś” – pyta Szekspir. Nieznajomy odpowiada: „Cieniem”. „Lub cieniem cienia”. Więc może to pamięć, której jednak nie wymażesz, która kroczy za tobą krok w krok? Przecież to ona buduje legendę. Nawet największych.
Ćwikliński jest znakomitym dramaturgiem (znam też inne jego dramaty), nic w jego utworze nie jest powiedziane do końca, gra półcieniami, alegorią, dobrze dobranym słowem. Bez fałszu. Bardzo, bardzo chciałbym zobaczyć „Nocnego gościa” na scenie.
https://pisarze.pl/2020/12/29/waclaw-holewinski-mebluje-glowe-ksiazkami-204/
11. Arto Paasilinna – Rok zająca, przekład Sebastian Musielak, Książkowe Klimaty, Wrocław 2020, str. 207
Tak, czyta się tę książkę z zachwytem. Nad pomysłowością autora, nad krajobrazami, ludźmi o odmiennej mentalności, nad czasem, który potrafi płynąć inaczej, z reguły wolno, a niekiedy posuwać się z szybkością Pendolino.
Vatanen nie zawsze jest wygrany, czasami ucieka przed brutalami, stosuje wybiegi aby zatrzymać zająca, z reguły jednak każdy z czytelników chciałby złapać los w sidła i przeżyć taki rok. Nawet bez zająca!
https://pisarze.pl/2020/09/01/waclaw-holewinski-mebluje-glowe-ksiazkami-197/
Książki ważne
Piotr Lipiński – Kroków siedem do końca. Ubecka operacja, która zniszczyła podziemie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020, str. 256.
żołnierze Armii Krajowej po wojnie znaleźli się tak naprawdę w sytuacji bez wyjścia. Wielu z nich mogło wstąpić do podziemnej organizacji, albo wpaść w ręce bezpieki i trafić do więzienia, co często kończyło się karą śmierci.
Rozczarowania
Andrzej Bobkowski – Czarny piasek, Norbertinum, Lublin 2020 (2018), str. 123
Czym więc jest jedyny utwór dramatyczny Bobkowskiego zatytułowany “Czarny piasek”? Ciekawostką? Szkicem dramaturgicznym? Przeróbką nienapisanej “wielkiej” powieści?
Ten dramat ukazał się za życia pisarza w paryskiej “Kulturze” w roku 1959, a w kraju w zbiorze “Polski dramat emigracyjny” w roku 1993. Zagrano go wyłącznie w Teatrze Polskim we Wrocławiu (1992), zrobiono także telewizyjną adaptację sceniczną (1995). Nie spotkały się z życzliwym przyjęciem. Zasadne więc jest pytanie: czy Bobkowski był dramaturgiem?
