Interesujące, nowe wydanie książkowe lubelskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich Ekslibrisy literackie to wspólne dzieło dwóch lubelskich Andrzejów – żyjącego i wszechstronnie rozwijającego się pisarza i artysty scenicznego Samborskiego i zmarłego przed niespełna dekadą grafika Kota. Samborski, mistrz małych form umiejętnie łączący słowo z obrazem i dźwiękiem w piosenkach, etiudach filmowych i wydaniach książkowych, postanowił złożyć hołd zasłużonemu grafikowi, ilustratorowi i typografowi, który przez długie lata zasłynął w świecie wydawniczym pomysłowością kaligrafii i grafiki książkowej.
Ekslibrisy literackie to połączone w pary zebrane z wieloletniego dorobku ekslibrisów autorstwa Andrzeja Kota i zupełnie współczesne utwory Andrzeja Samborskiego poświęcone postaciom z życia literackiego i artystycznego, mające postać epigramatów, czy, jak kto woli, fraszek. Walory grafiki książkowej Kota są powszechnie znane, więc nie czas tu i miejsce, żeby się rozwodzić nad ich kunsztem plastycznym. Godne równej uwagi, a także uznania, są natomiast umiejętnie dobrane do materiałów plastycznych teksty literackie Samborskiego. Lubelski artysta wielokrotnie dał się poznać jako wirtuoz miniatury, płynnie i gładko poruszający się między obszarami poezji lirycznej i epickiej. Tym razem też nie zawiódł. Trafnie i rozumnie przełożył plastyczny język ekslibrisu na mowę słów.
Pomysł powstania książki tak skomentował sam autor tekstów: „Ekslibrisy literackie. W hołdzie dla Andrzeja Kota” to jakby dwie książki w jednej okładce. Przeplatają się ze sobą moje wiersze oraz grafiki twórcy, któremu dedykowałem to dzieło. Andrzej Kot tworzył dla ludzi. Nie była to „sztuka dla sztuki”. Chodził od człowieka do człowieka proponując, że może tanio zrobić ekslibris – artystyczną wizytówkę. Zainspirowało to mnie, aby zacząć pisać coś będącego poetyckim odpowiednikiem prac Andrzeja Kota – ekslibrisy literackie. Te wiersze to zarówno krótkie fraszki, jak i rozbudowane ballady. Każdy jest próbą odkrycia czegoś niepowtarzalnego w danej osobie, czy będzie to powszechnie znana osobistość, czy po prostu mój znajomy. Artysta słowa i sceny postanowił ożywić legendę wybitnego plastyka i pozwolić jej trwać i rozwijać się w kolejnej książce, formie sztuki, którą mistrz Kot ukochał i której poświęcił swe życie zawodowe.
Ekslibrisy literackie w wydaniu słownym są kunsztownie skonstruowanymi wierszowany miniaturami, w których autor wykazał się swobodą operowania słowem, umiejętnością syntezy, a także cenną i rzadko spotykaną zdolnością łączenia rejestru poważnego z humorem i życzliwą ironią. Dzięki tym cechom teksty dobrze korespondują z grafikami pod względem wymowy, warsztatu i estetyki. Samborski udźwignął niemały ciężar odpowiedzialności, mierząc się w innej dziedzinie sztuki z dorobkiem mistrza Kota, uznanym już nie tylko w Lublinie i w Polsce, ale także poza jej granicami za klasykę gatunku. Kot zdobył już za życia sławę wybitnego ilustratora i grafika książkowego na trzech kontynentach. Zaś w ojczyźnie i w krajach sąsiednich uchodził za czołowego przedstawiciela w swej dziedzinie i wzór dla młodych twórców. Samborski wyszedł jednak z tej oryginalnej konfrontacji plastyczno-literackiej obronną ręką i z podniesionym czołem.
Chwaląc zarówno trafny pomysł Andrzeja Samborskiego, jak też jego mistrzowskie wykonanie, nie chcę być wobec Czytelników gołosłowny, a tym bardziej zanudzać ich filologicznymi dywagacjami o tym, jakim sposobem udało się mu stworzyć teksty, harmonizujące w poetyce z ekslibrisami Kota. Niech się Państwo sami przekonają na kilku wybranych przykładach. Niech ten mały wybór zachęci Czytelników do zapoznania się z całością. Ekslibrisy literackie dwóch lubelskich Andrzejów – Samborskiego i Kota, to uczta estetyczna, lektura lekka, łatwa i przyjemna. Dla lubelskiego środowiska artystycznego atrakcją książki jest z pewnością konfrontacja wrażliwości autora z własną wizją i postrzeganiem znanych sobie postaci, dla czytelników z zewnątrz zaś jest nią walor poznawczy, bowiem Samborski umiejętnie zawarł „w pigułce” miniatury literackiej kwintesencję swego odbioru wartości dorobku wybranych twórców.
Z Ekslibrisów literackich – teksty Andrzeja Samborskiego, grafiki Andrzeja Kota
BOJARSKI JERZY
Jerzy Bojarski
rycerz to prawy,
który smoka zmógł.
Nie, to nie smok był.
To ptak z dwojgiem głów.
KOT ANDRZEJ
Ekslibris jest
niedościgłym
dziełem sztuki.
Do Andrzeja
Kota chodźmy
na nauki.
ZDUNEK ANDRZEJ
Żeby było ciepło,
żeby napiec chleba,
potrzebny dobry piec,
tam Zdunka potrzeba.
Oto Andrzej Zdunek –
fachowiec z Lublina,
mistrz – od fundamentów
aż po dym z komina.
Postać to godna czci,
więc aż krzyczę: Hurra!
Wiele mu zawdzięcza
lubelska kultura.
Andrzej Samborski, Ekslibrisy Literackie w hołdzie dla Andrzeja Kota, Oddział Lubelski SPP, Lublin 2023, s. 148, ISBN 978-83-66761-38-4
