Wystawa prac Feliksa Topolskiego w POSK-u, Hammersmith, 2023
Istnieją mocne argumenty przemawiające za tym, aby docenić twórczość plastyczną polskiego emigracyjnego artysty, Feliksa Topolskiego – nie tylko jako jednego z wielu zaangażowanych w kontrkulturę lat 50. i 60. XX wieku, ale również, aby upamiętnić grafika jako jednego zjej najbardziej wpływowych twórców.
Być może termin „kontrkultura” wymaga precyzyjniejszego zdefiniowania. Nie był to niewidoczny ruch podziemny, lecz raczejszerokie działania kwestionującedotychczasowe wartości i priorytety.Kontrkultura znalazła swój głośny oddźwięk zarówno w brytyjskiej Partii Pracy okresu powojennego, cieszyła się równieżzainteresowaniemwśród młodszych pokoleń: beatników, hipisów, a później punków. Wzywała doszeregu zmian społecznych:do zwiększenia sprawiedliwości,do wprowadzenia równychszans dla wszystkich grup społecznych. Ruchten był bardzo pozytywny istanowczy zarówno w swojej krytyce, jak i w żądaniach.
Społeczeństwo brytyjskie w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych potrzebowało przebudzenia. Wyczerpane po wojnie i przyzwyczajone do niedostatku, ale także do samozadowolenia, spoczywało na laurach zwycięstwa, wciąż chlubiąc się Imperium. Niektórzy uznali, że należypójść drogą większej demokratyzacji poprzez nacjonalizację, przez założenie państwowej służby zdrowia NHS oraz przez uznanie praw kolonii do niepodległości. Wielu jednak stale sprzeciwiało się takim zmianom, a niektórzy nadal to robią!
Przełomowe lata 1953-1968 to czas, w którym Topolski tworzył i publikował kroniki, portrety i sceny, głównie małe pejzaże miejskie tamtych czasów. Na rysunkach pojawiają się ludzie reprezentujący wszystkiewarstwyspołeczne, od establishmentu po robotników.Wszędzie czuł się jak u siebie i jak każdy prawdziwy artysta ukazywał w twórczości plastycznej człowieczeństwo.
Nawet jeśli przedstawiał poczynania rodziny królewskiej, na przykład koronacje, poświęcał także uwagę tym, którzy w inicjowaniu zmian znacząco przyczyniali się do inicjowania tych zmian, osobom takim jak: Nye Bevanowi, Tony’emu Bennowi, Richardowi Neville’owi, redaktorom magazynu OZ, którym wytoczono proces, Malcolmowi X, czy demonstrantomantywojennym.
SztukaFeliksa Topolskiego i jego szczególna pozycja „cudzoziemca” w Wielkiej Brytanii(w rzeczywistości mieszkał tu przez ponad 50 lat),ma również echatwórczości jego rodaka Josepha Conrada. Conrad pisał powieści u szczytu potęgi Imperium, obnażające kruchość i nieludzkość kryjące się pod powierzchnią.Najbardziej dojmująco uwiecznił jew książce „Jądro ciemności”. Topolski przedstawiając biednych, pozbawionych środków do życia, cierpiących,nadawał im człowieczeństwo wołając o sprawiedliwość. I to nie tylko w tym kraju.
Rysunki, można nazwać szkicami-jak te ukazujące koronację portugalską, przedstawiające ludzi czekających na przejście królowej – mają moc przedstawiania, stawiają Topolskiego obok innych wielkich artystów, których pociąga portretowanie ludzi w całej ich istocie i desperacji. Przychodzi mi na myśl Goya i wielu innych, ale przede wszystkim FrancuzHonore Daumier, do którego twórczości szkiceTopolskiego były bardzo podobne, a którego dzieła przypadły na podobny okres kwestionowania wartości, przed rewolucjami 1848 roku.
Mimo, że nie pokazano ich na tej wystawie, to rysunki Topolskiego przedstawiające ludzi śpiących na stacjach metra w czasie wojny z pewnością odpowiadają wyrazem znanymdziełom Henry’ego Moore’a, podobnie jak prace z podróży do Chin i Ameryki, które ponownie wykazują niesamowitą zdolność uchwyceniakondycji ludzi, obserwowanych przez Topolskiego, i przekazywanychw jego pracach.
To właśnie siła przedstawiania, dokładność w pokazywaniu, jacy naprawdę jesteśmy, musiała być aktywnym motorem inspirującym wszystkich tych, którzy szukali zmian w tamtych latach. Jak powiedziałem na początku, myślę, że FeliksemTopolskim kierowała taka właśnie motywacja i potrzebuje on większej rozpoznawalności i zasługuje on na większą rozpoznawalność i uznanie dla tego, co stworzył…
Tłumaczenie: Anna Maria Mickiewicz
