Wrocławski poeta i filozof – Henryk Wolniak-Zbożydarzyc, w niezmiernie oryginalnej formie zaskakuje odbiorców swojej poezji, hojną innowacyjnością i unikalnością warsztatu. Poetyka Wolniaka ukazuje ogromne możliwości słowotwórcze potencjału języka fleksyjnego. Posługuje się porównaniami, przenośnią, stawia pytania retoryczne, ale najbardziej charakteryzują go neologizmy, których stworzył niezliczoną ilość.
Ostatnie dwa tomiki Zdziwiony i Cudnieje, rzetelnie obrazują jego twórczość, w której rozgrywa się gra o najwyższą stawkę, o własne oblicze, walka o własny warsztat. W pewnym sensie, oba tomy poezji się uzupełniają. W Zdziwionach, wydanych w 2022 roku, autor prezentuje stan ducha poety, osiemdziesięciolatka, który przyglądając się współczesności, dziwi się… dehumanizacji społeczeństwa, ignorancji historii, deptania ideałów i wartości. Tomik Zdziwiony liczy sobie pięćdziesiąt trzy wiersze – „zdziwiony”. Zdziwion (neologizm) to pojedynczy utwór o zdumieniu, natomiast „zdziwiony” są liczbą mnogą. W utworach, najczęściej poeta zadaje pytanie o sens historii w której uczestniczymy, dywaguje nad szaleństwami naszego świata i głupotą ludzką. W Zdziwionach podejmuje próbę skonstruowania nowego gatunku literackiego, który następnie kontynuuje w Cudniach.
Jako, że poeta jest filozofem, rozważa w utworach problemy filozoficzne dotyczące wieczności bytu człowieczego, który powinien spełnić się w Bogu. Wolniak w Zdziwionach, rozprawia się z ostatnim dwudziestoleciem XXI wieku, gdyż jest to czas degeneracji prawie w każdej dziedzinie życia. Historia i jej bieg… niewiele nauczyła ludzi. Motywy okrucieństw wojennych, losy Polaków na Wschodzie, temat zarazy, wszystko to wciąż powraca w poezji Wolniaka. W utworach ukazuje zagrożenie dla społeczeństwa i dla kultury polskiej.
Zdziwion 28, s.43
[…]
uchrońmy się
od głupców
biegających w pasach
przygranicznych
z reklamówkami
głupoty
strzeżmy się przed
szydercami z szydlerowni
odwschodniej
kipiącej z rozumu
rozsądku i wiary
w krzyż na
skrzyżowaniu
apokalipsy
z wiarą nadzieją
i miłością
Zdziwion 52, s.76
dokądże kroczysz ludzkości
w wykroku jak do poloneza
ze stulatkami
zajmującymi raj
[…]
dokądże przeczołgana
ludzkości wśród węży
i czarcich pazurów
wszędzie zaraza od zaraz
i zaraziny z ograniczoną
odpowiedzialnością
za każde słowo
i Boży gest w sprawie
ocalenia duchowości
znaleziono półwiatę
z półwiatrów do
oczyszczania z pyłów
krwi potu i łez
Podstawowym kryterium poezji Wolnika jest jej oryginalność i niepowtarzalność. Zdecydowanie, wiersze Wolniaka noszą cechy polskiego mesjanizmu narodowego. Jego poezja uczy tolerancji, akceptacji odmienności i zdumiewa swoją głębią. Henryk Wolniak – pomimo awangardowości języka poetyckiego, wypełnionego neologizmami, pozostaje w pełni szacunku dla tradycji romantyzmu polskiego.
Kolejna pozycja – Cudnieje, wydana w 2023 roku, nawiązuje do poprzedniego konceptu poetyckiego poety z tomiku Zdziwiony. Cudnieje jest rzeczownikiem liczby mnogiej od słowa cud i neologizmu cudnia. Książka poetycka składa się również z pięćdziesięciu trzech cudni. Wyjaśnienie tytułu – Cudnieje, zawarte jest w Cudni 29.
Cudnia 29, s.42
w niedomyślinie leży tajemnica
cudu zjawinnej godziny niczym
gościa z zaświatów
przeglądającego zagodzinne
tygodnie miesiące lata
wieki przedwieczne
[…]
co z odżywioną człowiczną
człowiekiem wierzącym
w Boga prawdziwego
z ociekliwem krwi
na krzyżni
zmartwychwstałego
z poranami na całym ciele
i duszy wstępującej wnet
w niebowinę
cudni
cudnia
cudniami
cudniejącymi
z dnia na dzień
Wolniak analizuje tajemnicę życia człowieka a to co kryje się za tajemnicą jest cudem, istota cudu tkwi w Bogu. Inspiruje się motywami z Pisma Świętego,
rozważając wieczność bytu człowieczego i spełnienia się duchowego. W tomiku Cudnieje, kultywuje nowatorskość swojej poezji, powołuje nowy własny gatunek literacki genezary, charakteryzujący się liczbą pięćdziesięciu trzech utworów – cudni, (motyw połowu ryb w jeziorze Genazaret). Wielokrotnie, w cudniach odwołuje się do fraz biblijnych jako motywów dążenia do wieczności. Tej poezji nie można czytać rutynowo, utwory Wolniaka zmuszają do samodzielnej refleksji i do uruchomienia wyobraźni. Wolniak w Cudni 1, podtrzymuje tradycję polskiego romantyzmu i filozofii narodowej, uważając, że istnienie Polski jest cudem, gdyż tak wiele razy traciliśmy swą wolność.
Cudnia 1, s.9
[…]
cudnicząc cudniejami
jako ocalniczni
z barbarzyńskiej wojny
niemcowców i rusowców
o władzę nad światem
wyszliśmy na szaleńców
marząc o wolności […]
usadowieni w podziemiach
kanałami branymi za raje
spieszymy przez
rany Chrystusa do
wiecznej wolności
Współcześnie, słowo cud nie jest modnym słowem, ludzkość stała się zbyt wyrachowana i zmaterializowana, aby wierzyć w cuda. Wolniak uważa, że istota cudu tkwi w Bogu i duchowości ludzi, natomiast życie na Ziemi – jest prawdziwym cudem. Tu wyraźnie nawiązuje do własnego kierunku poezji, struktury Wolnizmu: wolność, wielkość, wieczność, która obrazuje życie zgodne z wolą bożą, w odpowiedzi na boskość istnienia. Wieczność, stanowi wypełnienie woli bożej i tajemnic życia, co podkreśla poeta w cudniach nr. 26 i 36.
Cudnia 26, s.39
czas wyprzedza wszystko
we wszystkich aspektach
nie do przeszybowania
myślą myślowieńczą
zna wszystkie na pamięć
[…]
Jezus Chrystus Bóg
i człowiek na czasie krwi
przekazuje światu
potrójną Jedność
wieczność
wolność
i wielkość
istnienia z Bogiem
Cudnia 36, s.50
dobrze być człowiekiem
w należnych bytach
bycinach podcinających
kopyta ludzkości
nie gorzej być człowiekiem
biorącym na rozum
wszystko co się da
w dadonach i wartościach
dodanych odgórnie z niebiesin […]
Można podziwiać język, którym posługuje się poeta. Zgrabnie porusza się w strukturach leksykalnych, tworzy nowe konstrukcje, uruchamiając wyobraźnię odbiorcy. Ukazuje cały potencjał języka fleksyjnego i wielkie możliwości słowotwórcze. Cytuję za prof. Dorotą Heck […]
„Kiedy wyświetla się na monitorze utwory jubilata, pojawiają się komunikaty, że błędów jest tak wiele, iż nie da się ich automatycznie sygnalizować ani korygować. No właśnie! O to przede wszystkim chodzi: aby nas informatyka nie skatalogowała ani nie poprawiła. Errare humanum est.” – Dorota Heck
Ostatnie dwa tomy poetyckie są podsumowaniem jego dotychczasowej twórczości. Często czuje się w tej poezji rozżalenie, gniew, złe wspomnienia i dawne krzywdy. Jednak apokaliptyczność tych utworów może kojarzyć się z romantycznym mesjanizmem. W wierszach przeważają uczucia pozytywne – ufność religijna i duchowa radość. Apokalipsa u Wolniaka nie jest oznaką nagłego końca rzeczywistości, jego Cudnieje wyłaniają się z mroku, brzydoty, koszmarów i niosą boskie światło transcendencji.
Cudnia 53, s.69
kiedy rodzi się Bóg
znikają wojny
ogarnięte pokojem
ze ślubowania wieczności
do ostatniej wieczeniny
łamiącej na wietrze
trzciniczności […]
Krótka biografia
Henryk Wolniak-Zbożydarzyc– wrocławski poeta, filozof, dramaturg, aforysta i performer, urodzony 1939 roku, we Wierzchlesie koło Wielunia. Ukończył filozofię na Uniwersytecie Wrocławskim w 1963 roku. Autor 30 książek, głównie poetyckich. Stworzył własny kierunek poezji Wolnizm – wolność, wielkość i wieczność – jako odpowiedź na boskość istnienia. Kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski, otrzymanego z rąk prezydenta Andrzeja Dudy w 2015 roku. Jest Honorowym Obywatelem i Ambasadorem Lądka-Zdroju.
Źródła:
Henryk Wolniak-Zbożydarzyc, Zdziwiony, Wrocław 2022, Oficyna Wyd. Akwedukt, ss.102
Henryk Wolniak-Zbożydarzyc, Cudnieje, Wrocław 2023, Oficyna Wyd. Akwedukt, ss.78
Więcej o poecie Henryku Wolniaku-Zbożydarzycu
https://pisarze.pl/2019/10/29/izabella-degen-wolny-czlowiek-wolniak/
