Anna Maria Mickiewicz
Zatopieni w ciszy pisarze
Listopadowe dni skłaniają do refleksji. Oddaleni, staramy się być blisko myślami z tymi, którzy odeszli. Nie zapominajmy o miejscach spoczynku polskich twórców.
Autorzy przemijają, pozostają dzieła. Bywa tak, że niektórzy odkrywani są stosunkowo późno, o innych zapewne nigdy nie usłyszymy. W tym roku pożegnaliśmy emigracyjnego pisarza, pilota, prawnika śp. Krzysztofa Muszkowskiego (1919-2012). Należał do pokolenia, które zmuszone było stawiać czoła zagrożeniom związanym z dramatycznymi wyzwaniami drugiej wojny śwaitowej. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, był więźniem sowieckim, a potem nawigatorem w polskim dywizjonie bombowym w Anglii.
By czas nie zatarł literackich śladów, warto wspominać, opisywać i dzielić się refleksją związaną z polskimi autorami, tworzącymi poza granicami kraju. Również i w tym roku, w jesienne dni zadumy zachęcam do odwiedzenia cmentarza Hampstead Cemetery w Londynie. Wśród gęstych zarośli odnajdujemy porośnięte mchem, poszarzałe nagrobki polskich poetów, publicystów, organizatorów powojennego życia literackiego na obczyźnie. Zabytkowy cmentarz usytuowany jest w zachodniej dzielnicy Londynu, na pięknym widokowym wzgórzu; zza jesiennych mgieł, na horyzoncie, wyłania się centrum. Nie jest to przypadek, że wybrano właśnie ten cmentarz. Wielu pisarzy, po wojnie, zamieszkiwało w Domu Literata przy Finchley Road. Ten zarośniety, dzikimi różami i krzewami, zakątek nazwany został przez Londyńczyków – Polish Poets’Corner. 
Znajdują się tu mogiły: Teodozji Lisiewicz, Zygmunta Tempki Nowakowskiego, Adam Pragiera, Tadeusza Sułkowskiego, Antoniego Bormana, Krystyny Herling-Grudzińskiej, Stefanii Zahorskiej, a także tablica nad dawnym grobem Kazimierza Wierzyńskiego, którego ciało zostało przeniesione do Polski w 1978 roku.
Nagrobki wymagają renowacji, oczyszczenia i dokładnego opisania, by stanowiły o naszej kulturze, spuściźnie i by zachować ciągłość i pamięć literacką.
Anna Maria Mickiewicz
Londyn 2012
