W Wilnie ukazał się nakładem stowarzyszenia „Znad Wilii” już drugi zbiór wierszy młodego wileńskiego poety Tomasa Tamošiūnasa. Ten uzdolniony autor debiutował nad wyraz wcześnie, w wieku zaledwie 22 lat, książką „Do krainy wyciszenia” wydaną przez Muzeum W. Syrokomli, w której dał się poznać jako twórca niepokorny i nader oryginalny, obdarzony niepospolitą wyobraźnią i sprawnością posługiwania się słowem jako narzędziem metafory.
Polska poezja Wileńszczyzny jest na ogół konserwatywna, zakorzeniona w schematach Młodej Polski i Skamandrytów, w ubiegłym wieku poszła bardziej śladami Bujnickiego i Zagórskiego, niż Miłosza. Dlatego nawet dzisiaj tamtejsi młodzi polscy poeci z trudem uwalniają się od utrwalonej sztampy i twórczość ich zwykle nie znajduje zrozumienia litewskich kolegów. Tamošiūnas stanowi wśród nich wyjątek. Przez siedem lat dojrzał jako poeta odważny i nieszablonowy. Utrwalił swój prosty, lecz wyrafinowany warsztat i wzbogacił tematykę swej poezji.
Już sam tytuł zbioru „Piwo z aniołem stróżem” stanowi wyraźny wyłom w polskiej poezji z Litwy, tkwiącej w ugrzecznionej kulturze szacunku dla ogólnie uznawanych wartości i symboli, szczególnie tych, które są związane z religią lub narodową tradycją. Tamošiūnas o wszystkim pisze swobodnie, bez ukłonów, koturnów ani wpojonego poczucia respektu wobec spraw, o których wypada mówić i pisać „jak Bóg przykazał”. Psychologia, erotyzm i autorefleksja zawarta w wierszach zbliżają go do poetyki dość powszechnej w wielkomiejskiej poezji jego europejskich rówieśników.
Z pewnością jednym z głównych walorów poezji Tamošiūnasa jest umiejętność śmiałego tworzenia prostych, skrótowych obrazów z elementów dobieranych zręcznie i z niebagatelną fantazją. „Kurz z liści gasterii / uniósł się w powietrzu / w oczach matki / rozdzierał mi gardło” albo „Wciąż łapię / nowo tworzone / mydlenie oczu / bezkostnego języka” to charakterystyczne przykłady jego materii literackiej. Wileński poeta potrafi tworzyć zaskakującą układankę z pozornie przypadkowych strzępów rzeczywistości postrzeganych różnymi zmysłami. Być może, pomaga mu w tym twórczość plastyczna, w której pomysłowo wykorzystuje bardzo różnorodne materiały do tworzenia prostych, lecz niebanalnych kompozycji.
Mikrokosmos przedstawiony w zbiorze „Piwo z aniołem stróżem” jest bardzo intymny, naturalny i daleki od wielkich spraw świata, od wszelkiej ideologii, teorii, tłumów oraz zawiłej geografii i historii. Człowiek jest w nim po prostu osobą, zjadaczem chleba, będącym tu i teraz w swej codzienności zewnętrznej i wewnętrznej. „Uwielbiam nocne w łóżku / nieposłuszeństwa”, „jestem szczeblem połamanym / na dnie jeziora”, „zostaję / ciepło ubrany / w nagie kłamstwa” – tak wyglądają zapisy autorefleksji wileńskiego poety, która dominuje w całym zbiorze.
W ogólnej refleksji egzystencjalnej Tamošiūnasa mieści się też jego minimalistyczna koncepcja poezji i twórczości w ogóle. Liczne zapisy na ten temat występują w różnych miejscach zbioru. „U nas wiersze się pisze / na byle jakim / i nawet toaletowym papierze”, „Zbierałem myśli / do manifestu smutku / by odkryć sens życia” to jedne z najmocniejszych i najbardziej znaczących fragmentów wierszy odnoszących się do istoty sztuki i aktu twórczego. „Bałem się o swoje życie – dlatego zostałem poetą / Największym egoistą / dążącym do nieśmiertelności” – takie wyznanie składa czytelnikowi młody Wilnianin.
Książka Tomasa Tamošiūnasa pojawiła się w Wilnie cicho i skromnie, tak jak wygląda zawarty w niej świat poetycki. Autor, konsekwentny w swej filozofii twórczości intymnej i kameralnej, wyraźnie unika blichtru i rozgłosu. Jako bezkompromisowy indywidualista, jest niezrzeszony i tworzy w zaciszu domowym, podobnie jak jego ojciec Wiktor, również bardzo oryginalny poeta i autor piosenek. Dobrze jednak, że jego talent został dostrzeżony przez wileńskich mecenasów i przynajmniej wydano mu dwa zbiory poezji. Miejmy nadzieję, że nie zniechęci go otaczający marazm i coraz większa alienacja poezji i że będzie się nadal twórczo rozwijać.
Paweł Krupka
Tomas Tamošiūnas, Piwo z aniołem stróżem, Biblioteka Znad Wilii, Wilno 2018, s. 36, ISBN 978-9986-532-10-1.
