Jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich okresu powojennego, czołowy przedstawiciel pokolenia „Współczesności”: ur. 24 I 1934 (Leszno Wielkopolskie) – zm. 2 IX 1979 (Warszawa); poeta, dramatopisarz, prozaik, publicysta, scenarzysta filmowy i radiowy. Studiował polonistykę w Poznaniu i Wrocławiu. Od 1955 w Warszawie; pracował w wydawnictwie “Pax“, dwutygodniku “Współczesność”, tygodnikach “Nowa Kultura” i “Kultura” i miesięczniku “Poezja”. Debiutował jako poeta w 1950. Autor m. in. zbiorów wierszy: Ballada rycerska (1956), Menuet z pogrzebaczem (1958), Rozbieranie do snu (1959), Agresty (1963), Kanon (1965), Nie było lata (1969), Totentanz in Polen (1969), Polowanie na cietrzewie (1962), Bilard (1975), Haiku-images (1978), antologii Poezja polska (t. 1-2, 1973, wraz z Januszem Maciejewskim); powieści i opowiadań: Plebania z magnoliami (1956), Lamentnice (1958), Trismus (1963), Karabiny (1965), scenariuszy filmowych i słuchowisk radiowych (np. Z głębokiej otchłani wołam, Księżyc, Wergili, W pół płodna, Dzień orderu, Strojnisie) oraz różnoimiennych w stylu dramatów scenicznych. Do najbardziej znanych należą: Szachy, “Dialog” 1961 nr 2, wyst. 1962), Partita na instrument drewniany. Strepitoso – Ostinato misterioso – Rondo – Grave – Coda (wyst. 1962), Król IV (“Dialog” 1963 nr 1, wyst. 1964, zabawa erudycyjna z kalamburami i aluzjami do Szekspira, Słowackiego czy Witkacego), W pół płodna (“Teatr Ludowy” 1974 nr 10, wyst. 1964), Dzień orderu (wyst. 1964), Chłopcy (“Dialog” 1964 nr 8, adaptacja telewizyjna 1966, wyst. 1970), Kaprysy Łazarza (wyst. 1968), Lęki poranne (wyst. 1972), Okapi, czyli Komoda pełna piorunów (“Dialog” 1974 nr 1, wyst. 1974), Po tamtej stronie świec (“Dialog” 1974 nr 9, wyst. 1974), Dulle Griet (wyst. 1984).Są one jak cała twórczość tego pisarza pełne naturalistycznego realizmu szczegółów i “turpistycznych“ obrazów życia ludzkiego, głębokiej wrażliwości na problematykę psychologiczno-egzystencjalną (upadek, przemijanie i śmierć), na zachodzące gwałtowne przemiany obyczajowe, rozpad starych wartości etycznych, konieczność wyborów ideowo-moralnych bohaterów, często także w kontekście ich wojenno-okupacyjnych i powojennych doświadczeń historycznych i społecznych przeobrażeń rzeczywistości. Grochowiak mówi w nich z gorzką ironią i drwiną o skutkach przeobrażeń w różnych dziedzinach życia społecznego, dokonujących się współcześnie; o problemach władzy degenerującej osobowość ludzką, o psychicznej destrukcji bohaterów, ich moralnym upadku i postępującej degrengoladzie. Utwory teatralne Grochowiaka bliskie zrazu poetyckiej przypowieści, ewoluowały z czasem w kierunku wyrazistych form komediowych (zgodnie z narastającym przekonaniem autora, iż np. komedia polityczna jest dziś możliwa tylko w masce błazeńskiej), nabierały cech ostentacyjnie groteskowych, tragifarsowych, pełnych chwytów bliskich tzw. teatrowi okrucieństwa.
J.T.
