Stanisław Grabowski
Kalendarium Niepodległości (7)
1 kwietnia 1918
Dopiero tego dnia władze niemieckie odpowiedziały na propozycje organizacyjno-wojskowe, jakie Rada Regencyjna zgłosiła 7 stycznia 1918. „Władze niemieckie stwierdziły jedynie, że istnieje możliwość przekształcenia dotychczasowych oddziałów piechoty w pułki organizowane według etatów wojennych, a także uzupełnienia stanów osobowych szwadronu kawalerii, szkolnej baterii artylerii i kompanii saperów. Wyraziły też zgodę na utworzenie w tak zorganizowanych formacjach dublowanych stanowisk oficerskich i podoficerskich, co miało przynieść skromne powiększenie kadr. Ustępstwa te zostały uznane przez Radę Regencyjną za wysoce niedostateczne i 12 kwietnia 1918 roku wystosowała ona do generała Beselera notę z postulatami dotyczącymi rozbudowy wojska”. (Mieczysław Wrzosek)
__________________________
Nie ma już czego rabować i nie ma czym zasiewać ziemi pokrajanej okopami, rowami; nie ma ludzi ani koni do jej obrobienia i nie ma co jeść, a ukraińskie zboże – obiecane za rozszarpanie naszej Ojczyzny – nie pójdzie do nas, bo wpierw pójdzie do pruskiej paszczy. I nawet podzwonne nas nie pożegna, bo zrabowane dzwony przetopiono na kule – na pojedynek kulturalnej, chrześcijańskiej rasy narodów. (Franciszka Skarbkowa, ziemianka, Rożniatów)
3 kwietnia 1918
Dowództwo Wojsk Polskich na Ukrainie zawiera umowę z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej na przemarsz II Korpusu WP na Wschodzie przez terytorium ukraińskie. Ukraińcy zobowiązują się wywiązać z zaopatrzenia oraz wyznaczają Czernichowszczyznę jako punkt koncentracji wojsk.
________________________
Zostaje otwarta cukiernia ziemiańska K. Albrechta i J. Skępskiego przy ul. Mazowieckiej 12, która odtąd będzie miejscem stałych spotkań towarzysko-artystycznych poetów z kręgu przyszłego Skamandra. (Janusz Stradecki)
4 kwietnia 1918
Po ustąpieniu Kucharzewskiego ledwie po dwóch miesiącach mianowano nowego prezydenta ministrów Jana Kantego Steczkowskiego; główną osobą w tym gabinecie złożonym z aktywistów o przewadze zwolenników filoniemieckiego kierunku, był książę Janusz Radziwiłł, stojący na czele departamentu politycznego, chcący mimo wszystko nawiązać ściślejszy kontakt z Niemcami. Rada Regencyjna szukała wzmocnienia przez porozumienie z żywiołami polskimi w Rosji, których głową był Lednicki. Ustanowiła w kilku krajach swoich reprezentantów, choć nie nazywanych posłami, gdyż nie wolno było jej utrzymywać stosunków dyplomatycznych. Chciała poddać swej władzy polskie oddziały wojskowe, które zaczęły się tworzyć w Rosji z żołnierzy Polaków, służących w armii rosyjskiej, zwłaszcza wcale znaczny, bo liczący 7 000 ludzi korpus Dowbór-Muśnickiego (tzw. II Korpus Polski), rozlokowany koło Bobrujska, który się jej już dawno podporządkował. (Stanisław Kutrzeba)
5 kwietnia 1918
Zdziś [Lubomirski –St.G.) zaczyna sądzić, że poddanie się Dowbora Radzie Regencyjnej było błędem, ponieważ temu wojsku, jako i nam, nałożono niewolniczy kajdan, który ciśnie. Nie wolno się wyzbywać żołnierskiego atutu, a Niemcy szukają sposobu, ażeby umniejszyć Korpus Polski i poddać go pod swoje dowództwo. Grożą rozbrojeniem, które doprowadziłoby do zbrojnego starcia, utrudniając naszą tu politykę. Dowbór ślepo słucha Rady Regencyjnej , ale jego podwładni mogą stawić opór. Jak tu wybrnąć? (Maria Lubomirska)
6 kwietnia 1918
W Moskwie rozwiązano Pułk Strzelców Polskich im. Bartosza Głowackiego zorganizowany przez płk. Kazimierza Majewskiego i ppłk. Podgórskiego. Rozbrojenie pułku wymogli na rządzie bolszewickim głównie polscy komuniści. Tego dnia o 6:00 rano koszary, w których stacjonowali żołnierze, otoczyły samochody opancerzone, stanowiska karabinów maszynowych i działa wojsk Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji Śledczej do Walki z Kontrrewolucją, Sabotażem i Spekulacją. Aresztowano płk. Majewskiego i oficerów, a na żołnierzy nałożono areszt domowy. Zrabowano z kasy pułkowej pieniądze, a żołnierzom nakazano rozejście się w dowolne miejsca. Jako przyczynę podano kontrrewolucyjność manifestującą się odmową zorganizowania komitetów żołnierskich na wzór wojska bolszewickiego. 23 IV 1918 pułk został formalnie rozwiązany.
7 kwietnia 1918
Naczelne Dowództwo Wojsk Polskich na Ukrainie w porozumieniu z Radą Regencyjną mianuje Józefa Hallera generał-porucznikiem. By zmylić tożsamość poszukiwany przez Niemców i Austriaków gen. Haller przybiera nazwisko Mazowiecki.
8 kwietnia 1918
Na Kapitolu w Rzymie otwarto Kongres Uciśnionych Narodów przez państwa Centralne zwołany dzięki zainteresowaniu się państw Ententy losami obywateli Niemiec i Austrii pochodzenia słowiańskiego. Kongres uchwalił formowanie armii z jeńców wojennych narodowości polskiej, czeskiej i słowackiej.
________________________
Zmarł Lucjan Rydel, poeta i dramatopisarz okresu Młodej Polski. Ur. 17 V 1870 w Krakowie. Po uzyskaniu doktoratu z prawa poświęcił się m.in. twórczości literackiej. Jego ślub z Jadwigą Mikołajczykową, córką chłopa z Bronowic (1900), stał się tematem narodowego dramatu Stanisława Wyspiańskiego Wesele. W marcu 1918 zachorował na zapalenie płuc. Zmarł w swojej „Rydlówce”. Napisał Zaczarowane koło, Betlejem po polsku, trylogię teatralną Zygmunt August i inne utwory.
9 kwietnia 1918
Wybory do nowej Rady Stanu, która się wreszcie (22 czerwca) zebrała w myśl patentu z 12 września 1917 r. Składała się ona z 55 członków wybranych przez sejmiki powiatowe i rady większych miast, z 12 wirylistów i z 43 członków z nominacji Rady Regencyjnej; marszałkiem został mianowany przez Radę Regencyjną Franciszek Pułaski. Z sejmików i rad miejskich wyszli prawie wyłącznie pasywiści; lewica nie wzięła udziału w wyborach. Na kilkunastu posiedzeniach, które odbyto, toczyły się dyskusje głównie o różnych grawaminach ponoszonych od Niemców. Rezultatem obrad był ostateczny upadek gabinetu Steczkowskiego, pozytywnych rezultatów nie mogło być oczywiście żadnych. (Stanisław Kutrzeba)
__________________________
Podporządkowanie się I Korpusu Wojska Polskiego na Wschodzie gen. Hansowi Beselerowi [od 1911 niby emeryt – St.G.], głównemu dowódcy Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht). Stało się to po konferencji w Brześciu nad Bugiem z pełnomocnikami Rady Regencyjnej – Januszem Radziwiłłem i min. Janem Steckim.
10 kwietnia 1918
W Warszawie urodził się Zdzisław Marciniak, po wojnie wykładowca Politechniki Warszawskiej, członek korespondent, członek rzeczywisty PAN, autor jednej z pierwszych w literaturze światowej książek na temat technologii tłoczenia. Wielokrotnie nagradzany, m.in. tytułem doktora honoris causa Politechniki Warszawskiej.
11 kwietnia 1918
W majątku Pustoszka, w powiecie Nowa Wilejka, urodził się Edmund Bukowski. W 1937 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie przerwane przez wojnę. Od 1939 działał w konspiracji, żołnierz Armii Krajowej. Po wojnie m.in. kurier i członek sztabu Ośrodka Mobilizacyjnego Wileńskiego Okręgu AK. Aresztowany w 1948 przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Po odrzuceniu podania do prezydenta stracony w mokotowskim więzieniu 13 IV 1950. Jego zwłoki zostały zidentyfikowane na tzw. „Łączce”. W 2017 przyznano mu pośmiertnie Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.
12 kwietnia 1918
Jutro wyjeżdżam do Wiednia. Chciałbym tam zostać do końca maja, choć nie wiem, czy jakieś wypadki, zwłaszcza w domu, nie sprowadzą mię wcześniej do Krakowa. W ogóle ubywa z Krakowa ludzi. Teraz znów Hełczyński [Bronisław – St.G.] wyjeżdża do Warszawy, gdzie dostał posadę w prezydium ministrów. Grodecki [Roman, historyk, prof. UJ – St.G.] wybiera się zaś do Królestwa, bo ofiarowują mu posadę archiwariusza polskiego Ministerstwa Oświecenia na okupacji austriackiej. Pewnie przyjmie. (Jan Dąbrowski)
_________________________
Rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej, pod naciskiem Niemców i Austriaków, anuluje umowę z dowództwem Wojsk Polskich na Ukrainie z 3 IV o przemarszu II Korpusu przez Ukrainę za Dniepr, co powoduje jego zatrzymanie się pod Kaniowem. „Nad samym Dnieprem, właśnie pod Kaniowem, Niemcy doganiają i osaczają Korpus. Ponieważ nie chce złożyć broni »ugodowo«, dochodzi (maj 1918) do całodziennej, krwawej walki. Jednostka, symbolizująca łącznie dwóch tak przeciwstawnych dotąd kierunków polskiej myśli politycznej i działań – łączenie przeciw Niemcom, a we współdziałaniu z aliantami zachodnimi – zostaje zniszczona. I w tym przypadku mamy jednak wartościowy d o r o b e k n a r o d o w y. Stanowi o nim przede wszystkim propagandowy – na cały świat – efekt polityczny; owocuje on natychmiast dowartościowaniem tworzonych już wojsk we… Francji, których dowództwo obejmuje wkrótce, z autorytetem frontowego bojownika z Niemcami, gen. Józef Haller. Garść »kaniowszczyków« staje wraz z nim do pracy nad Sekwaną. Inni, niewspółmiernie liczniejsi, rozpraszając się po Rosji, wzmacniają polskie skupiska wojskowe na kozackim Kubaniu, w podbiegunowym Murmańsku, na tradycyjnie »gościnnej« Polakom Syberii”. (Jan Brzoza)
13 kwietnia 1918
Władze Ukraińskiej Republiki Ludowej wzywają do rozformowania polskiego oddziału werbowanego od listopada 1917 (250 oficerów i 2500 szeregowych) w przeddzień wkroczenia Austriaków do Odessy. Dowódca pułku kpt. Stanisław Skrzyński odmawia, grożąc użyciem broni, gdyby władze zdecydowały się na radykalne środki. Ostatecznie oddział został zdemobilizowany, a żołnierze ukryci wśród polskiej społeczności. W rozkazie demobilizacyjnym znalazły się słowa: Każdy zwolniony żołnierz i oficer powinien się uważać za wolnego obywatela Państwa Polskiego i jest zupełnie samodzielny w rozporządzaniu własną osobą.
__________________________
Niemcy podburzyli ukraińskich chłopów, którzy tego dnia napadli na 7 Pułk Ułanów Polskich stacjonujący w Niemirowie. Wobec zbrojnego oporu wchodzą z Polakami w pertraktacje. Po zawarciu układu o bezpiecznym odejściu i złożeniu broni chłopi napadli na bezbronnych żołnierzy i częściowo ich wymordowali.
__________________________
Od wczoraj Bogu dzięki jestem nareszcie przy kompanii […]. Tak więc z dniem wczorajszym rozpoczęła się dla mnie nowa era w mym życiu wojskowym. Towarzysko nie należę więcej do szeregowców, tylko do oficerów (jako podchorąży – Offiziersaspirant), z którymi razem mam kwaterę i z którymi jadam w kasynie (Józef Iwicki, Listy…).
__________________________
W Proszowicach urodził się Jerzy Biechoński, kapitan AK, dowódca grupy szturmowej w 106 Dywizji Piechoty AK. Przed wojną ukończył Państwową Szkołę Przemysłową w Krakowie. W 1940 wywieziony został na Syberię. Niemcy wymienili go za jeńców sowieckich. Po ucieczce z obozu pracy w III Rzeszy wrócił do Proszowic i podjął działalność konspiracyjną. Był m.in. dowódcą dywersji na terenie Proszowic. W 1944 wziął udział w powstawaniu Republiki Pińczowskiej. Zginął 8 X 1944 podczas rozbrajania miny.
_________________________
W Pskowie urodziła się Jadwiga Jaśkiewiczowa (zm. 2006) polska prawnik i ekonomistka, specjalistka od finansów i prawa finansowego. Od 1968 profesor nauk ekonomicznych.
14 kwietnia 1918
Gen. Ferdynand Foch [w kwietniu 1923 nadano mu tytuł marszałka Polski, kawaler Orderu Orła Białego – St.G.] objął naczelne dowództwo nad wszystkimi walczącymi po stronie Koalicji armiami sprzymierzonymi.
_________________________
Dochodzą mię z różnych stron diecezji wiadomości, że lud ruski odnosi się wrogo do ludu polskiego, grozi mu zniszczeniem jego sadyb, wyrzuceniem za San. Imieniem całego zgromadzonego u mnie Episkopatu polskiego udaję się do Ciebie z prośbą, abyś jako Arcypasterz w porozumieniu z innymi Najprzewielebniejszymi Księżmi Biskupami obrządku greckokatolickiego dla dobra świętego Kościoła katolickiego wydał orędzie do kapłanów i ludu ruskiego, przypominając przykazania Boże, wzbraniające siania nienawiści, z której wszyscy wspólnie tylko nieszczęście ostatecznie zbierać będą. (abp Józef Bilczewski, arcybiskup lwowski obrządku łacińskiego do abp. Andrzeja Szeptyckiego, greckokatolickiego metropolity Lwowa)
_________________________
Urodził się w Mińsku Litewskim Jerzy Bielenia, polski aktor filmowy i teatralny. Dużą popularność zyskał rolą Florczaka w radiowym programie „Podwieczorek przy mikrofonie”. Grał w filmach: Cafe pod Minogą, Gangsterzy i filantropi, Agent nr 1, 07 zgłoś się, Dzień wielkiej ryby i innych.
15 kwietnia 1918
Rada Regencyjna bardzo serdecznie przyjmowała przed dwoma dniami Lipoščaka, generała-gubernatora lubelskiego, który przybył tu do nas w odwiedziny i najlepsze uczynił wrażenie. Stanowczo jest odpowiedniejszym zwierzchnikiem od Szeptyckiego, który do groźnych rozmiarów rozwielmożnił [dał jej zbytnią swobodę] lewicę – żołnierz, bynajmniej nie polityk. Jego brat Andrzej, metropolita lwowski w tych czasach oburzył Polaków swym rusińskim polakożerstwem. Chciał osadzić biskupa unickiego na Chełmszczyźnie – Lipoščak kandydata z Lublina wygonił. (Maria Lubomirska)
__________________________
W żydowskiej rodzinie w Kaliszu urodził się Henryk Jedwab, por. Wojska Polskiego. W Kaliszu ukończył gimnazjum, a w Brześciu Szkołę Podchorążych. We wrześniu’39 żołnierz 84 Pułku Strzelców Poleskich. Walczył w kampanii francuskiej aż do kapitulacji. Wskutek złamania ręki podczas skoku ze spadochronem nie został „cichociemnym”. Brał udział w tajnych operacjach we Francji. Uczestnik walk o Monte Cassino oraz Ankonę i Bolonię. Po wojnie nie wrócił do Polski. Ukończywszy studia zajmował w Montrealu wysokie stanowiska w przemyśle włókienniczym. Współpracował z „Elaną” w Toruniu. Wraz z żoną współpracownik kwartalnika „Wiadomości –Wypad” wydawanego przez Koło b. Żołnierzy 2 Batalionu Grenadierów „Kratkowane Lwiątka”. Kawaler orderu Virtuti Militari. Michał Bukojemski poświęcił mu film dokumentalny pt. Komandos (1997). Zmarł w 2005 w Kanadzie.
