Zmarł Karl Dedecius (1921-2016)
Wybitny lodzermensch
Nikomu, kto interesuje się literaturą, nazwisko Karla Dedeciusa nie może być obce, ale przypomnijmy najważniejsze fakty z życia zmarłego 26 lutego tłumacza i popularyzatora literatury polskiej i rosyjskiej, a także teoretyka przekładu i eseisty, a także przyjaciela Polski. Urodził się w Łodzi 20 maja 1921 roku w rodzinie Niemców, którzy przybyli do Polski z czeskich Sudetów i Szwabii. Ukończył łódzkie Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego. W czasie II wojny światowej został wcielony do Wehrmachtu we Frankfurcie nad Odrą. Latem 1942 znalazł się na froncie wschodnim pod Stalingradem. W latach 1943–1949 przebywał w niewoli sowieckiej, gdzie nauczył się języka rosyjskiego Po wyjściu z niewoli nie wrócił do rodzinnej Łodzi, lecz przeniósł się do Weimaru, połozonego w ówczesnej NRD. W 1952 wyemigrował do RFN. Przez ponad 20 lat pracował jako agent ubezpieczeniowy we frankfurckim towarzystwie ubezpieczeniowym Allianz. Wówczas hobbystycznie zaczął zajmować się tłumaczeniem.
Dedecius okazał się wybitnym przyjacielem polskiej kultury. W 1980 założył i kierował do 1999 roku „Deutsches Polen-Institut” (Niemiecki Instytut Kultury Polskiej) w Darmstadt, który zajmuje się popularyzacją polskiej twórczości w Niemczech oraz kontaktami między oboma narodami. Wydał kilkadziesiąt antologii i tomów indywidualnych pisarzy, a także 50-tomową serię Polnische Bibliothek (Biblioteka Polska) obejmującą literaturę polską od średniowiecza po współczesność. Łącznie przetłumaczył utwory ponad 300 poetów i prozaików w tym Mickiewicza, Miłosza, Szymborską, Różewicza, Leca, Herberta, Wojtyłę. Za dzieło jego życia uznawana jest 7-tomowa „Panorama der polnischen Literatur des 20. Jahrhunderts” (Panorama literatury polskiej XX wieku).
W 1963 odnowił i utrzymywał bliski kontakt z rodzinną Łodzią. 19 listopada 2002 Karl Dedecius został patronem Publicznego Gimnazjum nr 43 w Łodzi.. Od 2003 polscy tłumacze literatury niemieckojęzycznej oraz niemieccy tłumacze literatury polskiej, nagradzani są nagrodą imienia Karla Dedeciusa. Wybiera ich polsko-niemieckie jury. Oprócz przekładów cudzych utworów Karl Dedecius jest również autorem książek z dziedziny stosunków polsko-niemieckich, literaturoznawstwa oraz teorii przekładu. W języku polskim ukazały się m.in. poradnik dla tłumaczy, „Notatnik tłumacza”, syntetyczny przegląd teorii przekładu w jej historycznym rozwoju, „Książka jako wola i wyobrażenie”, „Polacy i Niemcy w Europie”, a także wspomnienia „Europejczyk z Łodzi”.
Zmarł 26 lutego 2016 we Frankfurcie nad Menem. Siłą rzeczy, przez skojarzenie z miejscem urodzenia Karla Dedeciusa, Łodzią oraz czerpiąc określenie z „Ziemi Obiecanej”, wybitnej, poświęconej temu miastu powieści Władysława Stanisława Reymonta, można powiedzieć, że odszedł wybitny „lodzermensch”.
