Po opublikowaniu trylogii „Gorejące zielone drzewo” Ōe oświadczył, że jest to jego ostatnia powieść. Teraz będzie miał czas na czytanie, zwłaszcza filozofów, m.in. Spinozy. Ale zaledwie rok później, podczas pogrzebu przyjaciela, kompozytora Takemitsu Tōru (1930- 20 lutego 1996) powiedział, że wraca do pisania powieści. I przez trzy lata pracował nad nową powieścią, którą opublikował w dwu tomach pt. Chūgaeri (Skok, 1999). Warto może od razu wspomnieć, że występują w niej również postaci przypominające bohaterów „Gorejącego zielonego drzewa”. I podobnie jak wspomniana trylogia jej głównym tematem są konflikty w grupie nowej religii (shin-shinshūkyō).
Na pasku drugiego tomu wydawca napisał:
Nōberushō kara gonen, Ōe Kkenzaburō shōsetsu fukki no taisaku .
To wielkie dzieło powrotu do powieści pięć lat od Nagrody Nobla Ōe Kenzaburō.
A następnie od autora :
Seikimatsu no yami no fukasa, kikyūsuru wakai tamashii no hageshisa, sore o riaru ni meikai ni kaku koto o negatta – sakusha.
W głębi mroku końca wieku pragnąłem realistycznie i jasno opisać siłę młodego ducha — autor.
I znów od wydawcy:
Ōe Kenzaburō chinmokushite „atarashii hito” no shisō o saguttekita.
Ōe w ciszy i spokoju zgłębił filozofię „nowego człowieka”.
Natomiast autor wyznał:
Hitori shōnenji ni kiita „kami” no koe o oimotomeru wakamono mo, shi no mae ni ikinaosu koto o kuwadateru shorō no otoko mo, jibun da to omou — sakusha.
I młody, który poszukuje głosu „boga” usłyszanego w dzieciństwie, jak i mężczyzna w podeszłym wieku podejmujący próbę zmiany sposobu życia przed śmiercią – myślę, że to ten sam ja.
O późnych latach bohaterów trylogii
Bohater i narrator „Skoku” (amerykański przekład Philipa Gabriela nosi tytuł Somersault,Grove Press, Nowy Jork 2003), malarz Kizu, obecnie wykłada w Stanach Zjednoczonych, ale 15 lat wcześniej był młodzieńcem, który brał udział w zaskakujących działaniach. Teraz spotyka się z Ikuo i z Tancerką (Odoriko) oraz z Patronem i Przewodnikiem (Gaido), którzy mają pomóc w odbudowie ich dawnej grupy nowej religii.
Natomiast Patron i Przewodnik przed dziesięciu laty dokonali zmiany w organizacji, zmiany nazwanej „skokiem” (uchūgaeri) w celu opanowania frakcji radykalnej i w rezultacie dokonali rozwiązania religijnej wspólnoty. Ale teraz przed rozpoczęciem wspomnianej odbudowy, Przewodnik został porwany i uwięziony przez dawnych członków frakcji radykałów.
Domyślamy się, że w tej powieści występuje kilka postaci znanych czytelnikom z trylogii „Gorejące zielone drzewo”. A mianowicie pojawia się bohaterka przypominająca narratorkę Satchan, jak również niepełnosprawny Ōe Hikari. Należy jeszcze wspomnieć, że w czwartym rozdziale pt. „Czytanie R.S. Thomasa” , w którym Ikuo został zaproszony do domu Kizu w tokijskiej dzielnicy Seijō (faktycznie to rezydencja pisarza Ōe) podczas nieobecności gospodarza, który w tym czasie uczestniczył w ceremonii wręczenia mu nagrody. To znaczy, że malarz Kizu przypomina postać autora powieści.
Następnie Ōe rozpoczął pisanie powieści o swoim ojcu, a właściwie o zagadkowej jego śmierci w końcu wojny. Tej powieści nadał tytuł Suishi (Śmierć w wodzie, 2009). Wiadomo, że ojciec Ōe umarł w 1944 roku, gdy Kenzaburō miał dziewięć lat. Nic nie wiedział o jego śmierci, ponieważ matka nie wyjaśniła, co się stało z ojcem. Nawet myślał, że ojciec ich opuścił. Ale od wczesnych lat pisarskiej kariery zamierzał napisać o nim powieść. Ale opublikował tylko opowiadanie pt. Chichi yo, anata wa doko e itta no ka? (Ojcze, dokąd poszedłeś?), dołączone jsko zakończenie Warera no kyōki o ikinobiru michi o oshieyo (Naucz nas, jak przezwyciężyć nasze szaleństwo, 1969).
Kōtarō, ojciec Kenzaburō, był rolnikiem, ale zajął się kupowaniem surowca do produkcji papieru dla rządowej drukarni, więc dla jego syna był kimś bardzo ważnym ze względu na związki z rządem centralnym, a może nawet i z cesarzem. Pragnął więc o nim napisać prawdę. Ale kiedy zaczął pisać o nim ,posługując się narratorem Kogito, zrozumiał, że nie zna prawdy. Siedemdziesięcioletni pisarz Chōkō Kogito myślał, że znajdzie ją w domu matki, więc po jej śmierci szukał dziennika lub listów w jej czerwonej skórzanej walizce. Planował napisać powieść o utonięciu ojca „supranacjonalisty” (termin ukuty przez Maruyamę Masao), czyli ultranacjonalisty, który w czasie powodzi wsiadł do łódki i utonął pod koniec wojny. W poszukiwaniu materiałów pisarz Kogito wrócił do swej rodzinnej wioski. Wtedy skontaktowali się z nim Anai Masao z zespołu teatralnego The Cave Man Anaibito i aktorka z tej grupy o imieniu Unaiko, ponieważ planowali oni stworzyć dramat na podstawie twórczości Kogito.
Kiedy pisarz Kogito otworzył walizkę swej nieżyjącej matki, nie znalazł w niej oczekiwanych materiałów. Nie mógł więc kontynuować pisania powieści. Poczuł się tak bardzo zawiedziony, że zachorował. Z byle powodu rozgniewał się na syna Akariego i nazwał go głupcem, czego nigdy przedtem nie zrobił. W tej sytuacji teatralne plany Masao również trafiły na przeszkody, więc aktorka Unaiko zaczęła przygotowywać własną sztukę pt. „Rzucić zdechłego psa”, wykorzystując powieść Sedno rzeczy Natsume Sōsekiego, zwłaszcza ostatni jej rozdział na temat przyczyn samobójstwa głównego bohatera, nazywanego Senseim. W tym rozdziale poszukiwała odpowiedzi na pytanie „Co to jest ten duch Meiji?”
Natomiast Kogito w owej czerwonej skórzanej walizce matki znalazł książkę pt. Złota gałąź Jamesa Frazera i pod jej wpływem zaczął słuchać opowiadań Daiō, najlepszego ucznia ojca uważanego za ultranacjonalstę. Pragnął poznać prawdę o śmierci ojca i jej znaczenie.
Unaiko zaś, wykorzystując przekazy na temat powstania chłopskiego we wsi rodzinnej Kogito próbuje napisać dramat o gwałcie dokonanym przez przywódcę powstania na matce Meisuke. W ten sposób chciała wyjawić prawdę o sobie zgwałconej w okresie licealnym przez wujka Okawę, wyższego urzędnika Ministerstwa Edukacji. Ale wujek nie pozwolił na wystawienie jej sztuki. Porwał ją przed premierą i uwięził w miejscu ćwiczeń prawicowych członków grupy Daiō. Tam tez ją ponownie zgwałcił, ale za to został zastrzelony przez Daiō, który następnie ukrył się w głębi lasu, zostawiając wiadomość że to on jest najwierniejszym uczniem pisarza Kogito.
A Chōkō Kogito wyobraził sobie, jak Daiō wskakuje do wody i tonie.
W stylu późnych lat
Ōe Kenzaburō w listopadzie 2013 roku opublikował jeszcze jedną powieść o podwójnym tytule Bannen yōshiki shū. In reito sutairu (Zbiór stylów późnych lat. In Late Style). Do japońskiej wersji tytułu dodał angielską, nie będącą tłumaczeniem japońskiej, ale sugerującą jakiś związek z japońską. Jednak na okładce zapisał też angielskojęzyczny tytuł odrębnie, wraz z zachodnim stylem zapisu imienia przed nazwiskiem: Kenzaburo Oe – In Late Style.
Warto zwróci uwagę, że w ostatnich dziesięcioleciach Ōe swoje powieści kieruje raczej do ludzi oczytanych, a przynajmniej znających jego dzieła. Zwłaszcza w tej powieści Ōe jest skoncentrowany na świecie wytworzonym przez siebie i zapisanym w ponad trzydziestu powieściach. Jednak w wersji angielskiej tytułu nawiązuje do ostatniej książki przyjaciela, Edwarda Saida, wydanej pośmiertnie, to znaczy do On Late Style: Music and Literature Against the Grain (O późnym stylu: muzyka i literatura wbrew naturze, 2006), w którym autor twierdzi, że zmienia się styl twórczości wraz ze zbliżającą się śmiercią artystów. Ōe w tytule powieści zamiast Saidowskiego „on” („o”, „na temat”) napisał ‘in”, czyli „w”, a więc „w późnym stylu”, czyli w stylu późnych lat życia. Said pisał o różnicy, o kontraście, jaki pojawiał się między wczesną a późną twórczością artystów, m.in. Beethovena i Manna.
Wróćmy jednak do tytułu japońskojęzycznego Bannen yōshiki shū, w którym bannen oznacza „późne lata życia”, yōshiki – „styl”, a końcowe słowo shū – „zbiór”, co każe czytelnikowi zapytać: „czego zbiór”? Zresztą sam Ōe nie jest przekonany, co napisał: powieść czy zbiór esejów. Tytuł wskazuje, że jest to zbiór eseistycznych opowiadań. Ale na obwolucie twierdzi jednak, że jest to powieść. I to ostatnia. Osoraku saigo no shōsetsu o…(Prawdopodobnie ostatnią powieść…). Pisał ją nie tyle jako dojrzały stary pisarz, ale jako człowiek przytłoczony katastrofą elektrowni atomowej w Fukushimie, a jednak pragnący zostawić młodym nadzieję. Pisał powieść, jaka nie mieści się w potocznej definicji tego gatunku. W każdym razie występują w niej powieściowi bohaterowie, ale tacy, którzy działali w dawniejszych utworach Ōe, więc radość mogą sprawić tym, dla których są już znajomi. Wychodzą oni ze stronic Sprawy osobistej (1964), Sora no kaibutsu Aguii (Aguii, potwór z nieba, 1964), Futbolu ery Manen (1967), Notatnika z Okinawy (1970), Dōjidai geemu (Gry symultaniczne, 1979), Natsukashii toshi e no tegami (Listy do utęsknionych lat, 1987) , Rain tree o kiku onnatachi (Kobiety słuchające Drzewa deszczowego,1982), M/T no fushigi no monogatari (M/T i opowieść o cudach lasu, 1986), a przede wszystkim Torikaeko (Odmieńcy, 2000) i Suishi (Śmierć w wodzie, 2009).
Bohaterem Bannen yōshiki shū jest pisarz, jakby rzeczywisty Ōe, który bierze udział w ruchu przeciwników energii nuklearnej. Przeżywa wielkie trzęsienie ziemi wraz z rodziną, w której na plan pierwszy autor wysunął już pięćdziesięcioletniego syna, urodzonego z wadą mózgu, a obecnie kompozytora, wciąż sprawiającego rodzinie niemało kłopotów. Bohater martwi się o jego przyszłość. Tym częściej teraz myśli o tym, że poświęcał mu więcej troski niż córce. Zresztą opisał ich w swych powieściach, nie oszczędził też swej żony, zapewne wbrew ich woli, i sprawił im niemało przykrości.
Z drugiej strony w nowej powieści toczy się swoisty dialog między starym pisarzem a bohaterami jego dawniejszych powieści, nie unikających krytycznych uwag pod jego adresem.
Od katastrofy z 11 marca 2011 roku minęło 100 dni, ale bohater nie może sobie przypomnieć, co w tym czasie robił. Pomyślał, że może to z powodu starczych schorzeń zapomniał o wszystkim. Sięgnął więc po leżący obok łóżka notatnik i stwierdził, że był jednak bardzo zajęty. Właśnie tego roku skończył się sześcioletni proces o zniesławienie, wytoczony przez dowódców armii japońskiej, odpowiedzialnych za zbiorowe samobójstwo ponad 600 mieszkańców wysp Kerama w 1945 roku. O tej zbrodni napisał przed 41 laty w Notatniku z Okinawy (1965), a teraz Sąd Najwyższy go uniewinnił. Następnie od trzęsienia ziemi oglądał całymi dniami i nocami telewizję, śledził doniesienia o rozszerzającym się promieniowaniu po katastrofie elektrowni w Fukushimie. Czuł się strasznie zmęczony sprzątaniem rozsypanych podczas trzęsienia ziemi książek, rękopisów, wycinków prasowych. Wchodząc po schodach na górę, by zobaczyć, co się dzieje z synem Akari, w połowie drogi zatrzymał się i rozpłakał. Napisał w dzienniku, że nic nie robił, tylko siedział przed telewizorem, śledząc doniesienia o katastrofie. Ale to nie była prawda, bo przecież gdy wybuchła panika z powodu pogłoski o zatruciu wody pierwiastkiem promieniotwórczym biegał do sklepu i stał w kolejce po wodę. Musiał też odwoływać udziały w programach planowanych przez telewizję NHK przed trzęsieniem i zmieniać inne plany. Wracając do sceny płaczu na schodach, prowadzących do pokoju, który zaczął dzielić z synem, spostrzegł, że syn jeszcze nie spał i zaczął go pocieszać. „To tylko sen. Wszystko będzie dobrze. Nie ma się czego bać. To tylko sen”.[1] (s.12).
Dotąd bohater posługuje się zaimkiem „ja” (watakushi zapisanym ideogramem), a w następnym opowiadaniu pt. Sannin no onnatachi ni yoru betsu no hanashi („Inne opowiadania trzech kobiet”), pojawia się zaimek „ja” jako watashi („ja” żeńskie). Bohater – ale zaimek wskazuje, że chodzi o kobietę – mówi, że mieszka na Sikoku w miejscu, które jej brat często opisywał w swych powieściach, czyli pojawia się siostra pisarza mieszkająca na wsi.
W opowiadaniu jednej z trzech bohaterek występuje Stara Kobieta, która zaczęła pisać dziennik w oprawnym w płótno notatniku z księgarni Maruzen (Maruzen duck note), jakich kilka przysłał kiedyś jej starszy brat. A pisać zaczęła po to, by w końcu odpowiedzieć na list brata, w którym po wydaniu jakoby „ostatniej powieści” pt. Suishi (Śmierć w wodzie) pytał ją o sprawy poruszone w zakończeniu tej powieści. I tak zaczęła przypominać sobie i zapisywać zdarzenia z czasów ich dzieciństwa. Z kolei w „Trzecim opowiadaniu jednej z trzech kobiet” bohater/ka (watakushi) mieszka pod lasem na Sikoku (strony rodzinne Ōe) wraz z bratem Akarisan. W tym opowiadaniu – rozmawiając z „mamą” przez telefon – wspomina o tym, co robi ojciec („papa”) w Tokio, bo wie o tym z telewizji, że „papa” bierze udział w marszu przeciwników energii nuklearnej, to znów, że w delegacji około 20 pisarzy udaje się do Paryża. Zastanawia się, czy on jedzie po to, by mówić o swoich obawach w Francji, tzn. również w kraju energii nuklearnej. Opowiadając, przytacza uwagi „mamy”. Czytelnik poznaje sylwetkę pisarza Kenzaburō oglądaną przez córkę, która tworzy program pobytu „mamy” na Sikoku: „papa” w poniedziałek rano z lotniska Narita odleci do Paryża, a „mama” z tokijskiego lotniska Haneda przyleci do Matsuyamy, po którą swym samochodem wyjedzie syn ciotki Asa, u której mieszkają. Po drodze odwiedzą Dom Pamięci Hanawy Gorō w Matsuyamie, gdzie są prezentowane również zdjęcia z dzieciństwa „mamy” i jej brata Gorō.
W ten to sposób zbliżamy się do świata opisanego w powieści Torikaeko (Odmieńcy). Pojawia się postać, która bada życie i twórczość Hanawy Gorō, jak również katastrofę, jaką ostatnio przeżyli Japończycy. Zajmie się też – dzięki Edwardowi Saidowi – tematem późnych lat życia „papy”, czyli pisarza Chōkō Kogito. Dochodzi jeszcze trzeci wątek powiązań ze światem powieści Torikaeko, a mianowicie odnowienie związków z dawną tłumaczką filmowca Hanawy Gorō, tzn. z Shimą Urą, postacią w zasadzie epizodyczną, która przeprasza żonę pisarza za długie milczenie. Dzięki jej obecności w kolejnym rozdziale pt. „Gęstnieje cień zmarłych” wyjaśniają się sprawy związku między nią a filmowcem Hanawą Gorō, niedopowiedziane i nieco fałszywie przedstawione w powieści Torikaeko (Chenjiringu). Postać ta, to znaczy Shima Ura, ożywa, dojrzewa w nowej przestrzeni. Wychodzi ze świata fikcji „Odmieńców”, i staje się nawet krytyczną czytelniczką (s.168-169) tej powieści. Sprawia wrażenie, jakby powróciła do świata rzeczywistego. Narrator pyta wręcz „Dlaczego [w tej powieści] nie napisano prawdy [o związkach dziewczyny Ura z filmowcem Gorō]? [2]
Narrator prowadzi śledztwo, ale nie udaje mu się dowiedzieć, kim naprawdę był Hanawa Gorō i dlaczego popełnił samobójstwo. Może to Ura była powodem tajemniczej śmierci, a może przyczyny znajdowały się w odległych latach młodości.
Działalność Ōe w latach 2010 -2021?
2010
Kwiecień
Umiera Inoue Hisashi (1934 – 9.4.2010)
Maj
Nagrodę Ōe po raz czwarty otrzymał Nakamura Fuminori za Suri (Kieszonkowiec).
CzerwiecŌe.
Redaguje, opatruje komentarzami pisma teścia pt. Itami Mansaku esseishū (Zbiór esejów Itami Mansaku), Chikuma w serii Gakugei Bunko.
2911
Marzec
Wielkie trzęsienie ziemi w Japonii Wschodniej. O trzęsieniu ziemi i katastrofie elektrowni atomowej pisze artykuły dla „New York Times” i francuskiego „Figaro” i in. pism.
Kwiecień
W procesie związanym z wojną na Okinawie pięciu sędziów Sądu Najwyższego odrzuciło skargę yłych oficerów przeciw Ōe. Proces zakończył się zwycięstwem Ōe i Iwanami – wydawcy „Notatnika z Okinawy”.
Maj
W Shinjuku Sympozjum na temat Ōe Kenzaburō no bungaku o kangaeru z udziałem 12 pisarzy i krytyków z Chin i Korei Południowej.
Po raz piaty przyznano Nagrodę im. Ōe Kenzaburō dla Hoshino Chiaki/tomoyuli??
Czerwiec
Uczestniczy w demonstracji przeciw energii jądrowej: „Akcji Dziesięciu Miliónów „Do widzenia elektrownie atomowe” razem z Kamatą i Sawajim.
2012
Styczeń
Rozpoczyna publikację Bannnen yōhiki shū, „Gunzō”.
Marzec
Razem z ok. 20 pisarzami japońskimi uczestniczy w Salom du Livre w Paryżu. Dla mediów opowiada o sytuacji po katastrofie w Fukushimie i wyraża sprzeciw wobec wykorzystywania energii nuklearnej.
Maj
Po raz szósty przyznano Nagrodę im. Ōe dla pisarki Wataya Risa za Kawaisō da ne? (Przykro ci?).
Lipiec
Publikuje zbiór esejów pt. Teigi shū (Zbiór definicji), Asahi Shinbun Shuppan
Udziela wywiadu w Towarzystwie Korespondentów Zagranicznych. Wyraża sprzeciw wobec planów wznowienia pracy elektrowni atomowych. Kilkakrotnie w roku dołącza do pochodów demonstrujących tę postawę.
2013
Kwiecień
Ima, kenpō no tamashii o erabitoru (Teraz wybieram ducha Konstytucji) – publikuje wypowiedzi w Towarzystwie 9 Artykułu (Kyüjō no Kai) na łamach Iwanami Bukuretto nr 867.
Maj
Przyznano po raz siódmy Nagrodę im. Ōe dla ?Mototani Akiko za Kaze no pikunikku (Piknk na wietrze).
Czerwiec
W mieście Morioka w Japońskim Towarzystwie Zarządzania Leczeniem wygłasza wykład nt. „Dlaczego teraz mówimy o nadziei?”
Październik
Publikuje powieść pt. Bannen yōshikishü – In reito sutairu, Kōdansha.
2014
Maj
Po raz ósmy przyznano Nagrodę im. Ōe Kenzaburō dla Iwaki Kei za Sayōnara, orencji (Dowidzenia pomarańcze).
Sierpień
Publikacja we własnym wyborze wczesnych utworów, m.in. debiutu Kimyōna shigoto, Iwanami Bunko.
2015
Marzec
W Japońskim Stowarzyszeniu Korespondentów Zagranicznych wygłosił wykład na temat datsu genpatsu – rezygnacji z elektrowni atomowych (razem z Kamatą Kei .
Bungaku no fuchi o wataru (Przejść ochłań literacką) opublikował razem z Furuim Yoshikichim, Shinchōsha.
Czerwiec
Okinawa kara heiwa, minshushugi o tou (O poko.j i demokrację z Okinawy) – wyklad mieście Ginowan na Okinawie wstrzymany z powodu złego stanu zdrowia.
Czerwiec
Rozmowa z Furuim Yoshikichim w Teatrze Południowym Kinokuniya.
Październik
Wykład na temat Gűtera Grassa w związku z jego śmiercią w Centrum Kultury Niemieckiej w Tokio.
Listopad
O pokój i demokracje z Okinawy. Wykład w mieście Naha
W Niemczech opublikowano Seiji shōnen shisu (Umiera młodzieniec polityczny).
2016
Maj
Wykład z okazji otwarcia biblioteki Katō Shūichiego na uniwersytecie Ritsumeikanm.
Wrzesień
Gallimard opublikowalł obszerny wybór utworów (łącznie z opowiadaniem „Umiera polityczny młodzieniec”).
2017
Maj
Zamiar publikacji wszystkich powieści Ōe ogłasza Kōdansha.
2018
Z okazji ośmiu lat Nagrody Ōe publikuje Bungaku no kotoba o kaifukusaseru (Odrodzenie języka literatury) , Kōdansha.
Czerwiec
Ōe Kenzaburō, Karatani Kōjin zentaiwa sekai to Nihon to Nihonjin (Wsztstkie rozmowy Ōe i Karataniego: Świat, Japonia i Japończyk), Kōdansha.
Lipiec
Kōdansha rozpoczę publikację Wszystkich powieści Ōe.
Marzec
Międzynarodowe Sympozjum w Chinach na Uczelni Języków obcych…
Wrzesień
Zakończenie publikacji Powiści wsztskich Ōe
W serii NHK hyappun de meicho (100 minut na arcydzieła w NHK) Moeagaru midori no ki (Gorejace zielone drzewo).
(Źrodło: od 2010 roku nenpu wg Ozaki Mariko, Ōe Kenzaburō zenshōsetsu zenkaisetsu, Kōdansha 2020.
2019
Wrzesień 30
Yamamoto Akihiro: Ōe Kenzaburō to sono jidai (Ōe i jego epoka), Jinbun Shoin.
2020
Październik 7
Specjalny wywiad: Kudō Yasuko x Ozaki Mariko, Onnatachi no Ōe Kenzaburō Ōe kobiet), „Gunzō”.
2021
Luty 12
Wybrane rękopisy Ōe przekazuje dla Uniwersytetu Tokijskiego w celu utworzenia warunków badania jego twórczości.
2021
Luty 21
Okuzumi Hikaru, Itō Seiko: Memushiri ko uchi o yomu (Czytają Zerwać pąki, zabić dzieci), „Subaru”
