Wstęp
Jaką była ta „nasza epoka”, w której Ōe skończył 24 lata i pisał o „młodzieńcach” (seinen) w tym samym co on wieku. Wówczas Ōe był dobrze zapowiadającym się pisarzem, pnącym się szybko po szczeblach literackiej kariery w demokratyzującym się kraju. Oprócz niego pojawiło się wielu młodych utalentowanych twórców, literatów, artystów i działaczy. W 1958 roku założyli oni Stowarzyszenie Młodej Japonii (Wakai Nihon no Kai). Byli to m.in. krytyk Etō Jun, reżyserzy Hani Susumu i Asari Keita, kompozytorzy Mayuzymi Toshirō i Takemitsu Tōru, pisarze Ishihara Shintarō, Kaikō Takeshi, dramaturdzyTerayama Shūji, Fukuda Yoshiyuki, pracownicy radia i telewizji (m.in. Eiroku Suke). W tej luźnej organizacji, w której centrum był również Ōe Kenzaburō, znajdowali się zwolennicy lewicy i prawicy, późniejsi bojownicy przeciw nowej ustawie policyjnej i wznowieniu traktatu bezpieczeństwa z USA (1960 r.), jak też aktywnie występujący przeciw wojnie w Wietnamie (Kaikō Takeshi). Byli więc to ludzie, którzy decydowali o awangardowym rozwoju kultury japońskiej w okresie wysokiego wzrostu gospodarczego.
Członkowie tej organizacji spotkali się m.in. podczas „Sympozjum <Oświadczenie>”, prowadzonego przez Etō Juna.
W tym okresie Ōe pracował bardzo intensywnie. Opublikował sześć powieści i kilkanaście opowiadań, w tym osiem zawartych w drugim tomie Ōe Kenzaburō zenshōsetsu (Powieści wszystkie Ōe, 2018), a mianowicie:
Koko yori ta no basho (Stąd inne miejsce), Jōkigen (Dobre samopoczucie), Hōfuku suru seinen (Zemsta młodzieńca),Yūkan na heishi no otōto (Młodszy brat walecznego żołnierza), Kōtai Seinen Kenkyūjo (Instytut Wycofanej Młodzieży), Kakō seikatsusha (Żyjący podczas schyłku [kariery]).
Bohaterem powyższych opowiadań jest zwykle „młodzieniec, człowiek nie zadowolony ze swego życia, nawet jeśli czasem wiodło mu się dobrze. Przeżywał poczucie samotności i niespełnienia oczekiwań, często seksualnych. Przyjemności poszukiwał w masturbacji, więc czuł również wstyd.
W tej „naszej epoce” młodzi bohaterowie, podobnie jak ich twórca, widzieli zbyt wiele negatywnych zjawisk, chociaż Ōe wierzył w znaczenie demokracji jako jedynej drogi dla Japonii. Jednak pozwalał bohaterom powieści i opowiadań wyrażać sprzeciw wobec symboli cesarskich, a innym – obierać drogę terrorystów występujących w obronie wartości cesarskich. Taka to była epoka, której konflikty dobrze Ōe rozpoznał i przedstawiał w twórczości przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku.
Trochę suchych faktów.
Nenpu, czyli chronologiczny zapis kariery pisarza w latach 1959-1963
Poniższy zapis w stylu nenpu pozwala śledzić bieg ważniejszych wydarzeń w życiu literackim pisarza, a także zwrócić uwagę na dość częste nawiązania w tytułach do młodzieży. Poznajemy też, w jakich czasopismach (tytuły w cudzysłowie) i wydawnictwach (nazwy bez cudzysłowu) autor publikował. Przeglądając poniższą listę, dostrzegamy dużą aktywność pisarską. Część wymienionych tytułów etiud literackich, zawartych w drugim tomie „Powieści wszystkich”, niżej opatruję krótką charakterystyką, pozwalająca lepiej zrozumieć, w jakiej to epoce żył i tworzył przyszły laureat Nagrody Nobla.
W tak gęsty sposób bywa zapisywane nenpu.
!959 Lipiec Powieść Warera no jidai (Nasza epoka), Chūō Kōronsha; Sierpień.
Opowiadanie Kyōdō seikatsu (Wspólne życie), „Gunzō”.
Powieść Seinen no omei (Młodzież bez honoru), „Bungakkai” – publikację w odcinkach; Wrzesień: Powieść Yoru yo yuruyaka ni ayume (Nocy, mijaj łagodnie), Chūō Kōronsha; Październik: Bierze udział w dyskusji podczas sympozjum, w którym uczestniczyli Etō Jun, Ishihara Shintarō i reżyser Hani Susumu. Spotyka się z kompozytorem Takemitsu Tōru; Listopad: Jōkigen (W dobrym nastroju), „Shinchō”;
Grudzień: Hōfuku suru seinen (Zemsta młodzieńca), „Bessatsu Bungei Shunjū”.
Esej Warera no sei no sekai (Nasz świat seksu),”Gunzō”. W tym roku zamieszkał w Seijō, zwanym „miasteczkiem szkół” (gakuentoshi) w dzielnicy Setagaya w Tokio. Czytał Dostojewskiego. Wstąpił do Stowarzyszenia Nowej Literatury Japońskiej (Shin Nihon Bungakukai). 1960 Styczeń: Yūkan na heishi no otōto (Młodszy brat dzielnego żołnierza), „Bungei Shunjū”;. Luty: Hōfuku suru seinen (Zemsta młodzieńca), tom specjalny „Bungei Shunjū”.
Ōe poślubił Itami Yukari, najstarszą córkę reżysera filmowego Itamiego Mansaku, tzn. młodszą siostrę Itamiego Jūzō, reżysera i przyjaciela Kenzaburō.
Marzec: Kōtai Seinen Kenkyūjo (Instytut Młodzieży Ustępującej), „Gunzō”; Kurai kagami (Mroczne zwierciadło) – scenariusz operowy pisze dla radia.
W tym czasie wstępuje do Anpo Hihan no Kai (Stowarzyszenie Krytyki Traktatu Bezpieczeństwa) w związku z przygotowaniami do wznowienia Traktatu Bezpieczeństwa między Stanami Zjednoczonymi i Japonią.Wstępuje również do Wakai Nihon no Kai (Stowarzyszenia Młodej Japonii).
Maj: Zbiór opowiadań pt. Kodoku na seinen no kyūka (Wakacje samotnego młodzieńca), Shinchōsha.
Bierze udział w trzeciej powojennej wizycie do Chin jako członek delegacji razem z Nomą Hiroshim i innymi pisarzami.
Czerwiec Powieść Seinen no omei (Hańba młodzieńca), Bungei Shunjű Shinsha. Sierpień:Bierze udział w sympozjum „Oświadczenie” (Hastugen), prowadzonym przez Etō Juna. Wygłasza referat pt. Genjitsu no teitai to bungaku (Stagnacja rzeczywistości literatyra), „Mita Bungaku, nr 11. Wrzesień: Powieść Okurete kita seinen (Młodzieniec, który przyszedł za późno), „Shinchō”, w odcinkach. Październik: 12 października w Sali Hibiya Kōkaidō został zamordowany Asanuma Inejirō, przewodniczący Japońskiej Partii Socjalistycznej. To wydarzenie będzie miało wpływ na twórczość Ōe. Listopad: Kakō seikatsusha (Żyjący u schyłku kariery), „Gunzō”. Grudzień: Otasu no Mori (Las Otasu [dziś miejscowość Poronajsk, gdzie mieszkał lud Oroków na Karafuto /dziś Sachalin ) – dramat telewizyjny,NHK, 1961 Styczeń: Seventeen (Siedemnastolatek), „Bungakkai”. Luty: Seiji shōnen shisu. Seventten dai nibu (Umiera polityczny młodzieniec. „Siedemnastolatka” część druga), „Bungakkai”.
Z powodu publikacji „Siedemnastolatka” Ōe otrzymuje liczne groźby od organizacji prawicowych. Wydawca przeprasza.Lipiec: Kyōken ni kakushitsu o kamosu kokorozashi (Pragnienie rozbudzenia silnej wrogości), „Sekai”. Marzec: Ōe w komitecie organizacyjnym Nadzwyczajnego Kongresu Pisarzy Azji i Afryki, ale wycofuje się, gdy w październiku 1964 roku Chiny dokonały próby bomby jądrowej.Sierpień: Podróż do Bułgarii i Polski na zaproszenie rządów tych krajów. Korzysokazji odwiedził również Grecję, Włochy, Francję, Anglię oraz ZSSR. Do kraju wrócił w grudniu. Część podróży odbył razem z Kaikō Takeshim. W Paryżu spotkał się z Sartrem. 1962 Styczeń: Powieść Okurete kita seinen (Młodzieniec, który przyszedł za późno), Shinchōsha. Marzec: Waga tabi – bungakuteki sokumen (Moje podróże – aspekt literacki), „Shinchō”;Sarutoru no shōzō (Portret Sartre’a), „Sekai”;
Watakushi ga Sobieto no seinen nara (Gdybym był radzieckim młodzieńcem), „Bungei ShunjMaj: Fumanzoku (Niezadowolenie), „Bungakkai”. Seihanzaisha e no kanshin (Zainteresowanie przestępcą seksualnym), „Shinchō”. Sierpień: Biririte (Męskość), „Shōsetsu Chūō Kōron”. Sekai no wakamonotachi (Młodzież na świecie) – zbiór wrażeń z podróży i wywiadów), Shinchōsha.
Październik:Yoki ningen (Dobrzy ludzie), „Shinchō”.Listopad Powieść Sakebigoe (Krzyk), „Gunzō”. Yoroppa no koe – watakushitachi no koe (Głos Europy – nasz własny głos) – wrażenia z podróży, Mainichi Shinbunsha.1963 Styczeń:Powieść Sekebigoe (Krzyk),Kōdansha. Luty: Suparuta kyōiku (Edukacja spartańska), „Shinchō”. Sengo bungaku o dō uketometa ka (Jak przyjąłem literaturę powojenną), „Gunzō”.Nichijō seikatsu no bōken (Przygoda w codziennym życiu), „Bungakkai”, w odcinkach.Maj: Otona muki (Dla dorosłych), „Gunzō”. Powieść Seiteki ningen (Człowiek seksualny), „Shinchō”. Czerwiec: Keirō shūkan (Tydzień szacunku dla seniorów),„Bungei Shunjū”.
Etiudy literackie o życiu „młodzieńców”
W opowiadaniu Kyōdō seikatsu (Wspólne życie), napisanym językiem realistycznym, autor przedstawia sytuację surrealistyczną. W rzeczywistości raczej niespotykaną. Oto młody bohater wynajął mały pokój, w którym mieszkały już małpy. Z niewiadomych powodów nie mógł tej sytuacji zmienić. Oddzielił się od nich linkami. Pozostało mu niewiele miejsca do wykonania jakiegokolwiek ruchu, nie mówiąc o przyjęciu swej narzeczonej. Nie mógł też się masturbować, ponieważ małpy wpatrywały się w niego cały czas. Zdecydował ulżyć sobie w toalecie w miejscu pracy. Ale podglądała go koleżanka, która następnie oskarżyła go o molestowanie jej w toalecie. W rezultacie stracił pracę. Jednak autor uspokoił czytelnika, pisząc że to wszystko, o czym opowiada, jest tylko jego szaloną fantazją. A groteska i ironia wyczuwane jest nie tylko w tym utworze, lecz również w innych etiudach.
W Jōkigen (W dobrym nastroju) narrator Watakushi (Ja) jest jedynym młodzieńcem, któremu dobrze się powodzi. Jest literatem i człowiekiem sukcesu. Jesienią planuje poślubić aktorkę K, grającą w skandalizującym filmie. Latem się opala w górach, popija Johnnie Walkera, jeździ z narzeczoną na skuterze. Pewnego razu jest świadkiem śmiertelnego wypadku na autostradzie, a jego narzeczona odjeżdża w stronę hotelu portowego z młodym mężczyzną, który przeżył. Narrator jedzie za nimi, ale zatrzymuje się sam w hotelu, gdzie zaciąga się narkotycznym papierosem. Myśli o napisaniu opery jazzowej, łącząc w jej fabule wypadek na autostradzie z mitem Orfeusza. Odkrywa też, że nie jest zazdrosny o narzeczoną, a w cierpieniu odczuwa masochistyczną przyjemność.
Bohaterem opowiadania Hōfuku suru seinen (Zemsta młodzieńca ) jest „seinen” („młodzieniec”), który od czterech lat żyje w zamknięciu europejskiego pokoju na piętrze, skąd co wieczór naprzeciwko w oknie ogląda przebierającą się i śpiewającą kobietę. A poza tym wciąż myśli o „nich” (aitsura), którzy go bezprawnie trzymają w zamknięciu, myląc go z kimś innym i fałszywie oskarżając. Spośród tej czwórki („aitsura” ) dwóch już popełniło samobójstwo. Więc „młodzieniec” przygotowuje zemstę na pozostałych, ale nadal musi siedzieć w zamknięciu do czasu odpłacenia im za krzywdy. Kiedy przeczytał w gazecie, że ostatni z nich dostał stypendium do Stanów Zjednoczonych, postanowił się zemścić, donosząc do jego zakładu pracy, że ma listy od niego na temat jego komunistycznej działalności. Ale ostatecznie przygotowane materiały spalił i położył się spać. A podczas snu był podróżnikiem, który stracił pamięć, a na pożegnanie pocałował kobietę śpiewającą niby zadowolony kotek.
W Yūkan na heishi no otōto (Młodszy brat dzielnego żołnierza) 24-letni On („młodzieniec”), pracownik banku, również cierpi na melancholię (yūutsu na seinen). Co prawda, ma partnerkę, ale nie może wyleczyć się z niemocy płciowej. Jego starszy brat skończył prawo na Uniwersytecie Tokijskim, w wojsku został porucznikiem i zginął na wojnie. Młodszy brat nasłuchał się od jego kolegów, weteranów, jak brat w wojsku narzekał, że pewnie zginie, nie poznawszy kobiety. I tak mijały lata powojenne…
W Kakō seikatsusha (Żyjący na pochylni) narrator wyznaje, że nie jest ani alkoholikiem ani narkomanem, natomiast jest gadułą (jōzetsu). Lubi pisać powieści i dramaty, a teraz chętnie myśli również o poezji. Po prostu albo gada albo myśli. Ta praca nie wymaga wysiłku. Ale dzięki niej odnosi sukcesy. Teraz jest docentem. Poślubił córkę profesora. Jednak ni stąd, ni zowąd zaczął przeżywać niepokój i palić papierosy. A pewnego razu, gdy z żoną był w nowatorskim teatrze shingeki, oczarowało go spojrzenie pewnego młodego mężczyzny. Później usłyszał kuszące słowa: „Tsukiatte itadakemasen ka” (Czy nie zechciałby pan ze mną się spotykać?). I machinalnie odpowiedział twierdząco. I tak zaczęły się jego erotyczne spotkania z mężczyzną. Do tego czasu piął się w górę w hierarchii społecznej, a teraz musi się nauczyć spadać w dół…
(X/ zob. t. 2 Zenshōsetsu). Autorka posłowia Ozaki Mariko, (op. cit. s.486) stwierdza, że w tym opowiadaniu przedstawiony jest wzorzec seksualnego skandalu.
Kōtai Seinen Kenkyūjo (Instytut Młodzieży Ustępującej): to taką dziwną nazwę wymyślili studenci dla biura amerykańskiego psychologa społecznego Gorsona, który przyjechał do Japonii badać rany powojennego pokolenia japońskiej młodzieży. Młodzi Japończycy raczej mu nie ufają. Nie wiedzą, czy ten Amerykanin przyjechał umacniać antykomunistyczne postawy czy może szerzyć homoseksualizm, więc nikt się do niego nie zgłaszał. Jego pomocnikiem jest student Boku (Ja) i studentka czytająca dzieła Mao Tsetunga. Dlatego Gorson nie miał dobrych wyników badawczych, więc groziła mu utrata stanowiska. Dlatego pomagający mu student i studentka, chcąc zachować nadal dobrą arubaito, wymyślili sposób, dzięki któremu zaczęli zgłaszać się sfrustrowani młodzieńcy (zasetsu shita kizutsuita seinen) o pewnych aspiracjach aktorskich. Student (Boku – Ja męskie) dobrze ich przygotował do wywiadu z Gorsonem. Wyjasnił, że mają mówić na temat swoich ran po wycofaniu się z ruchu studenckiego, nawet jeśli takich przeżyć nie mieli. Dzięki temu Mr Gorson mógł napisać dobre sprawozdanie i zakończyć sukcesem pracę w Japonii. Czy jednak przedstawił prawdę o „ranach” powojennej młodzieży japońskiej? Na pewno nie.
Spis treści „Powieści wszystkich Oe Kenzaburo (15 tomów, ponad 500 stron każdy) w kolejności
Nasza epoka. Spóźniona młodzież
Pisząc powieść Warera no jidai (Nasza epoka, 1959) dwudziestotrzyletni Ōe mieszkał w ubogim mieszkaniu, popijał alkohol, zażywał też środki nasenne (zob. Yoku wakaru Ōe Kenzaburō, Bungei Kenkyū Project, 1998, s.70) i opisywał świat, którego nie akceptował. Obserwował kolegów rozczarowanych nową rzeczywistością. Czuł ich niepokoje powodowane brakiem wiary w przyszłość nowej Japonii. Ale też nie ukrywał własnego krytycznego stosunku do polityki, jak również do zachowań wzorców powieściowych bohaterów.
I tak Minami Yasuo, główny bohater powieści „Nasza epoka” – podobnie jak autor – jest studentem romanistyki. Żyje on w poczuciu braku celu. Wie, że nie będzie mógł dokonać czynu na miarę bohatera, bo urodził się za późno lub może za wcześnie, a więc żyje w niewłaściwym czasie. Wydaje mu się, że takie możliwości miała młodzież tylko w czasie wojny (jego ojciec, oficer lotnictwa, zginął na południowym froncie). Pozostaje mu bezwolne oczekiwanie starości. Traci możliwość zmiany tego stanu, ponieważ popierając ruch o niezależność Algerii, stracił prawo do studiów we Francji, a zarazem możliwość ucieczki z kraju, w którym żył, chociaż początkowo miał taką nadzieję, gdy napisał najlepszy esej i otrzymał w nagrodę trzyletnie studia we Francji.
Natomiast jego młodszy brat, należący do trio jazzowego, również szukał mocniejszych podniet. Planował wrzucić granat pod cesarski pojazd, jednak nie miał dość odwagi. A jego koledzy z trio, manipulując granatem, spowodowali wybuch i zginęli. On również stracił życie, uciekając przed policją.
Wspomnieć jeszcze należy, że Yasuo mieszkał kątem u prostytutki, przyjmującej w tym mieszkaniu amerykańskich klientów. On również korzystał z jej usług, ale już nie odczuwał żadnych przyjemności. W końcu kiedy prostytutka o imieniu Yoriko zaszła w ciążę, rozstał się z nią. Stracił też – jak wspomniałem – młodszego brata. Został sam. Co prawda zyskał jeszcze wyrachowaną przyjaźń Araba z Algerii i obiecał mu solidarność. Po długich dramatycznych perypetiach uświadomił sobie, że niezdolny jest ani do przyjaźni, ani solidarności obiecywanej Arabom. Wiedział, że w tej sytuacji pozostaje mu samobójstwo, ale jeszcze nie miał na to odwagi. Musi więc czekać na odpowiednią okazję.
Wspomniany w „Naszej epoce” motyw nieodpowiedniego czasu urodzenia jest tematem następnej powieści, a mianowicie Okurete kita seinen (Młodzieniec, który przyszedł za późno, 1962). Bohaterem tej powieści jest młody mężczyzna, który myśli, że urodził się za późno pewnie dlatego, że tak go uformowała militarna edukacja okresu wojny. Teraz próbuje wyrwać się z izolacji i poniżenia. Nie potrafi jednak zerwać z dotychczasowym życiem i z pełnym fałszu środowiskiem.
Akcja tej powieści toczy się w górskiej wiosce na Sikoku, gdzie mieszka matka bohatera, która ciężko pracuje, żeby wykarmić rodzinę. Jej mąż umarł, a starszy syn zginął na wojnie. Pomaga jej nieletnia córka, bo dwoje małych dzieci chodzi jeszcze do szkoły. Na młodego bohatera oddziałują najmocniej trzy czynniki: przyroda, środowisko społeczno-obyczajowe i szkoła. Najgorsza dla niego jest szkoła, która w czasie wojny kształciła oddanych żołnierzy. Jego psychikę zatruwa również wrogość przesądnych wieśniaków. Żyjąc w tym środowisku, zaczyna myśleć, że pełnienie „zaszczytnej służby wojskowej” jest powołaniem każdego Japończyka. Pytał nawet ojca, czy nie spóźni się na wojnę i otrzymał zapewnienie, że na pewno nie. Ale chłopiec się jednak spóźnił.
Zapanował pokój, rozpoczęła się demokratyzacja życia, więc młodzieniec przyjmuje to z wielkim bólem. Organizuje więc własną „wojnę”, a schwytany przez policję, wysłany został do kolonii karnej. Od tego czasu nienawidzi wszystkich Japończyków i obiecuje sobie, że kiedyś ich zmusi do pełzania u swych stóp. Staje się potulny, aby otrzymać „dobre dokumenty”. Dostaje się na studia, poznaje środowisko studentów-lewaków, jednak wiąże się z konserwatywnym politykiem. I tak zmierza do celu powodowany nienawiścią. Zamierza wyjechać na studia do Francji, by po dziesięciu latach objąć stanowisko teścia.
Powieść jest więc próbą rozpoznania choroby. Nie ma w niej ani jednego pozytywnego bohatera. Jego koledzy – mimo że mówią o służbie dla ludu – są po prostu nihilistami. Uosabiają chory świat pychy i żądzy bogactwa i władzy. Są przykładem moralnego rozkładu. Nie widzą więc żadnej nadziei na wyzdrowienie, ponieważ spóźnili się na apel „bohaterów”.
Tak negatywny obraz Japonii powojennej spotkał się z niezrozumieniem i krytyką. Ale okazało się, że Ōe przewidział manifestacje i bunt lewicowej młodzieży roku 1960, protestującej przeciw wznowieniu traktatu ze Stanami Zjednoczonymi. Przewidział też terroryzm grup prawicowych, m.in. tzw. „zjednoczonej armii czerwonej”. Z biegiem lat zmieniła się ocena tej powieści – była już mniej krytyczna, chociaż raczej może słusznie została zapomniana. Była jednak – podobnie jak „Nasza epoka” – ważnym etapem pospiesznych ćwiczeń literackich, prowadzących do mistrzostwa osiągniętego już po kilku latach. (zob. Kōno Kensuke – Warera no jidai – Kuriishe no mori (Las clishé), „Kokubungaku”, Gakutōsha, Heisei 9 (1997).
Siedemnastolatek zostaje terrorystą
Ale nim Ōe ten etap osiągnął, napisał jeszcze kilka kontrowersyjnych, krótkich powieści, do których należą „Siedemnastolatek” i „Umiera polityczny młodzieniec”, „Krzyk” i „Człowiek seksualny”.
Opowiadanie Seventeen (Siedemnastolatek,1962), którego zakończeniem jest Seiji shōnen shisu. Seventein II (Umiera polityczny młodzieniec. Seventein II), ukazały się w okresie wyjątkowej turbulencji społecznej i politycznej w Japonii. Głównym jej powodem były masowe demonstracje przeciw wznowieniu Traktatu Bezpieczeństwa z USA. Poza tym wielką burzę w środowisku literackim i w mediach wywołało opowiadanie Fukazawy Shichirō Fūryū mutan (Wdzięczne opowiadanie o snach,1960) na temat snu o rewolucji, podczas której ścięto głowy cesarza, cesarzowej i pary następców tronu.
Nieco później Mishima Yukio opublikował opowiadanie Yūkoku (Umiłowanie ojczyzny,1961) na temat puczu wojskowych w 1936 (niniroku jiken, incydent 26 lutego). Jemu również grożono śmiercią.
Po tych publikacjach, tzn. po obu częściach Seventeen Ōe,Yūkoku Mishimy, a zwłaszcza Fūryū mutan Fukazawy ich autorzy otrzymywali groźby ze strony działaczy i organizacji prawicowych. Wydawca Seventeen („Bungakkai”) przeprosił, natomiast Ōe nie uległ groźbom śmierci, głoszonym z samochodu ustawionego w pobliżu jego domu. Wydarzenia te poważnie ograniczyły swobodę wypowiedzi na temat dworu cesarskiego.
[Z powodu publikacji wspomnianego opowiadania Fukazawy siedemnastoletni nacjonalista zaatakował rodzinę prezesa wydawnictwa, zamordował służącą i ranił żonę Shimanaki Hōjiego, który w czasie napadu był poza domem. Autor opowiadania – wówczas popularny i ceniony m.in. za Narayama bushikō (Ballada o Narayamie, 1956), otrzymał groźbę śmierci, więc wycofał się na pięć lat z życia literackiego i już nigdy nie odzyskał swej literackiej pozycji.]
Natomiast obie części „Siedemnastolatka” zostały w Japonii wycofane z obiegu publikacyjnego. Zostały jednak włączone do „Zbioru powieści wszystkich Ōe” (tom 3) w 2018 roku.
Bohaterem „Siedemnastolatka” jest młodzieniec (Ore – męskie Ja) cierpiący na obsesję masturbacji, który pod wpływem indoktrynacji wstąpił do frakcji Drogi Cesarskiej (Kōdōha – tak się nazywała frakcja oficerów, która wywołała pucz w 1936 roku) i zmienił się w żarliwego nacjonalistę. W ten sposób znalazł spełnienie swych nadziei. Był przekonany, że grupa dwudziestu członków prawicowej frakcji jest w stanie przeciwstawić się stu tysiącom lewicowych demonstrantów. Sama myśl o takiej walce podniecała go tak mocno jak nic dotąd w jego życiu.
W drugiej części powieści, tzn. w opowiadaniu „Polityczny chłopiec umiera”, bohater publicznie zabija prezesa Japońskiej Partii Socjalistycznej i czyni to dla cesarza. Aresztowany, popełnia samobójstwo w więzieniu. W pierwszej części autor ukazał „dojrzewanie” chłopca do pełnienia roli terrorysty zanurzonego w ideologii nacjonalistycznej i przekonanego o słuszności działania w służbie cesarza.
Krzyk dzieci małżeństw mieszanych
W „Krzyku” czworo głównych bohaterów przeżywa dramat nieprzystosowania się do społeczeństwa. Łączy Ich tylko wspólne przedsięwzięcie, a mianowicie budowa jachtu, na którym chcą uciec, ponieważ nie znajdują dla siebie miejsca w japońskim społeczeństwie, ponieważ są wyrzutkami. Są dziećmi małżeństw mieszanych koreańsko-japońskich i murzyńsko-japońskich. Ich sen o lepszym gdzieś życiu kończy się klęską, a mianowicie śmiercią i zbrodnią drugich. (Autor wykorzystuje tu wypadek zabójstwa uczennicy przez Koreańczyka).
Człowiek seksualny
Natomiast w Seiteki ningen (Człowiek seksualny, 1963) autor konfrontuje przedstawicieli nowoczesnego miasta z prymitywnymi wieśniakami. Siedmioro z miasta dysponuje wszelkimi atrybutami nowoczesności i bogactwa: Na wieś przybywają jaguarem, posługują się nowoczesną kamerą arriflex. Posługują się modnym, obcym słownictwem, jazzem…. Zajmują się robieniem filmu. Czyny pasażerów jaguara są na wsi klasyfikowane jednoznacznie jako złe. Ich zachowania są przestępstwem, ponieważ cudzołóstwo i rozpusta burzą miejscowy ład. Są potencjalną przyczyną niepowodzenia w połowach. Moralność wioski wyrasta bowiem z produktywności mieszkańców..
Jest w tej powieści kolejna próba poszukiwania ładu moralnego dla miejskich bohaterów. Jednak źródła ich choroby są zbyt głębokie i złożone, żeby mogły ich uleczyć „kocie oczy” wioski.
Lata sześćdziesiąte XX wie
Lata sześćdziesiąte XX wieku w Japonii są okresem zarówno wysokiego wzrostu gospodarczego, jak i rozkwitu kultury. Na odnotowanie zasługują też masowe demonstracje przeciwko wznowieniu traktatu bezpieczeństwa między Japonią a Stanami Zjednoczonymi. Jak dramatyczne były to starcia między demonstrantami a policją – właściwie specjalnymi oddziałami kidōtai – świadczy tragedia Kanby Michiko, studentki z Uniwersytetu Tokijskiego, która 15 czerwca 1960 roku straciła życie pod południową bramą budynku parlamentu. Michiko była córką filozofa Kanby Toshiego i prawnuczką cenionego matematyka Kanby Seitō.
Na zakończenie tej dekady również wybuchły zamieszki studenckie, zwłaszcza na Uniwersytecie Tokijskim. Wtedy członkowie antyrządowej i antykomunistycznej organizacji Zenkyōtō (skrót Zengaku Kyōtō Kaigi – All-Campus Joint Struggle Committee) okupowały symboliczną dla tej uczelni Aulę Yasudy, więc konieczne było odwołanie ceremonii ukończenia studiów i innych zajęć. Ōe Kenzaburō z uwagą śledził te wydarzenia na swej Alma Mater.
Z ważniejszych wydarzeń tego dziesięciolecia wspomnieć należy cykliczne programy telewizyjne (terebi shōsetsu i taiga dorama w NHK), pierwsze filmy animowane, m.in.Tetsuwan atom (Fuji TV), uruchomienie kolei dużej szybkości Shinkansen na linii Tōkaidō tuż przed Tokijską Olimpiadą w 1964 roku. Powodzeniem u tokijczyków cieszyły się również pierwsze wysokościowce odporne na trzęsienie ziemi (budynek Kasumigaseki, hotel Keio Plaza), elektryfikacja urządzeń domowych (lodówka, pralka, wiatraki), telefony w domu, kolorowe telewizory, kalkulatory. ..
W dziedzinie literatury dużą sławą cieszyli się tacy pisarze jak Tanizaki Jun’ichirō (powieści Klucz i Dziennik szalonego starca), Kawabata Yasunari (Śpiące piękności), laureat Nagrody Literackiej Nobla (1968). Na ten czas przypada również publikacja Czarnego deszczu (1966) Ibuse Masujiego, wstrząsającego obrazu tragedii mieszkańców Hirosimy.
Natomiast centralną postacią awangardowej literatury był Abe Kōbō (Kobieta z wydm, 1962). Sławą dorównywał mu Ōe Kenzaburō, autor Sprawy osobistej (1964) i Futbolu ery Man’en (1967). Powieści historyczne publikował Inoue Yasushi (Loulan, 1959). Tę dekadę zamyka Mishima Yikio tetralogią Hōjō no umi (Płodne morze) składające się z imponujących powieści: Haru no yuki (Wiosenny śnieg), Honba (Galopujące konie), Akatsuki no tera (Świątynia Świtu) i Tennin gosui (Upadek anioła),
W tym czasie pisarze Szkoły Powojennej publikują najważniejsze swe dzieła: Shimao Toshio – Shi no tōge (Kolce śmierci, 1960), również Ōoka Shōhei, Noma Hiroshi, Katō Shūichi, Umezaki Haruo, Shiina Rinzō…
Było to też złoty okres kina japońskiego rozpoczęty już w latach pięćdziesiątych sukcesami filmów Kurosawy Akiry i Mizoguchiego Kenjiego. W tych latach 60-tych Japonia stała się gigantem filmowym, gdy w jednym roku produkowała ponad 500 filmów. W tym czasie debiutował Ōshima Nagisa, twórca japońskiej Nowej Fali. Natomiast Ozu Yasujirō pod koniec życia stworzył Późną jesień (1960), a Kinoshita Keisuke – Rzekę Fuefuki (1960) i Zapach kadzidła (1964).
Aktywność Ōe i zmiana tematyki twórczości
Dla Ōe Kenzaburō – jak już wspomniałem – był to również bardzo aktywny i płodny okres. Oprócz powieści i opowiadań opublikował rówież pięć zbiorów esejów i artykułów krytyczno-literackich. Skoncentrował się na tematyce życia powojennej młodzieży. Pierwszą powieść o rozczarowaniu współczesnego autorowi pokolenia opublikował w końcu lat pięćdziesiątych, to znaczy Warera no jidai (Nasza epoka, 1959), której kontynuacją były Okurete kita seinen (Młodzieniec, który przyszedł za późno, 1962 ), Seventeen (1961-1962), Seiteki ningen (Człowiek seksualny, 1963) oraz Sakebigoe (Krzyk, 1963) i Nichijō seikatsu no bōken (Przygody codziennego życia, 1964).
W 1964 roku nastąpiła znaczna zmiana w twórczości literackiej Ōe z powodu narodzin w czerwcu 1963 roku niepełnosprawnego syna pierworodnego, któremu nadano imię Hikari, to znaczy Światło. I tak powieść Sprawa osobista (Kojinteki na taiken, 1964) rozpoczyna nowy etap w twórczości Ōe Kenzaburō, to znaczy okres, w którym decydujący wątek można określić jako związki między ojcem i niepełnosprawnym synem.
(Zob. na ten temat Ōe Kenzaburō – moralista, w: Mikołaj Melanowicz, Literatura japońska. Proza XX wieku, PWN 1994, s.311)
(30.02.2022)
 w tym samym co on wieku. Wówczas Ōe był dobrze zapowiadającym się pisarzem, pnącym się szybko po szczeblach literackiej kariery w demokratyzującym się kraju.){kind=link}