W twórczości Zbigniewa Ikony Kresowatego jest taki uduchowiony utwór, o wołającym czasie. Został on przez poetę nazwany Zawsze jest droga. Inspiracją do jego napisania, była fotografia poetki Janiny Osewskiej, ukazująca drogę do posiadłości wybitnego malarza i myśliciela Andrzeja Strumiłły (1927-2020) w Maćkowej Rudzie nad Czarną Hańczą. Utwór poety, jest więc naturalnym splotem natchnienia poetyckiego i poniekąd wspomnienia.
Ekspozycją utworu Zbigniewa Ikony Kresowatego jest droga wysadzona drzewami. Drzewa wyrosły wysmukłe, jak świece i otuliły ją swoim opiekuńczym szumem. Są one symbolem makrokosmosu, łączącego niebo z ziemią. Wyznaczają przejrzysty porządek świata, w którym trwa niezmienność i wieczność. Ale są także kruchym tworzywem życia, dlatego droga, na “końcu i początku”, wiedzie w głąb jeszcze rozwartych i już zamkniętych bram.
To realna i mityczna wyboistość, poetycka i malarska Arkadia, która idzie ku schodom spowitego w prawieczność domostwa. W utworze spełnia ona funkcję uniwersalnego symbolu istnienia, zakotwiczonego w sensualności prywatnego świata. Wije się jak wstążka wśród drzew i jest nazwana przez poetę aleją. Prowadzi ona po łuku bioder, ku polom i lasom, ku siedzibom białych wilków i ku smukłej dziewczynie. W uduchowionym utworze spełnia się bowiem realność i mit rzeczywistości:
– To czas woła szepce chodź!
– powiodę cię prosto aleją pomiędzy drzewami
– po łuku bioder pól i zaprowadzę cię w rozwiany las
Tam białe wilki a dalej będzie chata pełna czasu
Aleja będzie piękna jak smukła dziewczyna Tanatos
za Którą tylko iść – być może się zatrzymasz
Cóż marzenia nie kosztują ale czekają na niewiernych
przy tej samej drodze stoi drzewo – tylko nieco dalej
trzeba pod nie wejść bezinteresownie
Tylko tam zawsze słychać skowronka
choć dawno spadł skamieniały z gałęzi
Drzewo też skamieniało bo to na nim
zadufany Apollo zawiesił i obdarł Marsjasza
ze skóry – Droga zawsze szuka i wieńczy krzyk piękna
za co cierpią kopytni ułomni muzycy życia – Droga!
rozczesana Ruda wciąż wiedzie w dal – to włosy Weroniki?
często ciągną poza wieki – Droga Niby prosta linia
– choć tej w kosmosie Nigdy nie ma i nie było
Prosty ciąg cyfr i liczb zawsze zataczający okrąg
– Właśnie dlatego pójdziesz Daleko tamtędy
czy chcesz lub NIE!
żeby znaleźć siebie Znów w innym odzieniu
w tym samym miejscu
żeby wyruszyć – zawsze za siebie
innym krokiem “Noga za nogą”
bo jest Droga zawsze
z rozwartymi rękami bram
zaprasza i
wiele proponuje
(Zbigniew Kresowaty, wiersz: Zawsze jest droga).
Zbigniew Ikona Kresowaty z Muzą Grażyną u posłusznika cerkiewnego Łukasza w Sokołowsku
Można by więc zadać pytanie, czy droga, którą sakralizuje poeta, jest bez powrotu, na co wskazywałby “wieńczący ją krzyk”? Czy raczej jest mitycznym wyznacznikiem, “włosów Weroniki”. A może to nie “włosy Weroniki”, a postrzępiona smuga mglistego światła, które do złudzenia przypomina mleczną drogę, wyznaczają mityczne koordynaty wiersza i Wszechświata. Droga – niedościgniony umysłem ludzkim mleczny szlak na niebie, który opisywali poeci, przez który mknęły rozmyślania, astrologów i filozofów. Z tyloma jej synonimami w języku, będąca żywym odsyłaczem do przemieszczania się po niej ludzi. Zadamawia się ona w twórczości Zbigniewa Ikony Kresowatego i pobudza czytelniczą wyobraźnię. Paradygmat drogi, zawiera bowiem filozoficzny wyznacznik, realizuje się nie tylko w poezji, ale także w uniwersalnej prefiguracji filozoficznej. Jest relacją między mitem, a jego przedprogiem. Mówiąc prościej, przeniesienie mitu przez artystę, w inną czasoprzestrzeń, także literacką, wyznacza właśnie opisywaną narrację, która jest “Niby prostą linią / – choć tej w kosmosie Nigdy nie ma i nie było”.
Zbigniew Ikona Kresowaty i Jerzy Szatkowski
W jednej z ważnych wypowiedzi literackich Zbigniewa Ikony Kresowatego wybrzmiewa filozoficzne przesłanie, właśnie dotyczące drogi: “Pytanie o sens życia jest jednym z podstawowych zagadnień różnych systemów filozoficznych i religijnych, a odpowiedź na nie, jak się uznaje, zawiera całą mądrość ludzkości. Pojęcie to odwołuje się do transcendentnego widzenia świata jako drogi. Często podlega ostrej krytyce, szczególnie w środowisku analitycznym (zob. Józef Maria Bocheński). W psychologii pojęcie to dotyczy klarownego i możliwego do zaaprobowania kierunku działania na przyszłość, co implikuje normalne funkcjonowanie człowieka. Badaniami nad sensem życia zajmował się psychiatra Wiktor Frank który wprowadził pojęcie nerwicy neogennej. Posiadanie sensu życia przez człowieka jest koniecznym warunkiem rozwoju i samorealizacji. Poeta tego pragnie i dopilnowuje. Włączenie tego problemu do psychologii osobowości przyczynia się do lepszego zrozumienia przeróżnych uwarunkowań i zachowań. zatem intuicyjnie wyznacza sobie azymut”. (Zbigniew Kresowaty, Poszukiwanie panaceum na prawdę. Pisarze.pl, Nr. 1/21 (473) 2020).
Warto przytoczyć dwie inne sentencje wypowiedziane przez poetę. Pierwsza dotyczy rozumienia funkcji literatury, druga dotyczy poezji: “Gra słów, które należy wywołać, poukładać i umieścić w przestrzeni, które mają nam oznajmiać o tym, czego jeszcze nikt nie powiedział. Wiersze we własnych książkach, eseje i krytyka literacka zarówno w czasopismach jak i innych książkach tworzą świat literacki na obraz każdego twórcy. Słowo, jako wartość zaczyna wtedy własne życie i pozostaje do rozpoznania dla każdego z nas. Słowo, jako siła, która ma moc – może zabić, może przywrócić nas do życia i nas tworzyć na nowo innymi. Słowo, jako nośnik może nas zanieść na inną planetę oraz w zaświaty, gdzie możemy choć trochę być sobą”. (Zbigniew Kresowaty, Literatura, http://kresowaty.pl/literatura/).
Druga wypowiedź artysty: “Czasami bywa tak, że musimy się obnażyć, żeby nas lepiej poznano… zobaczono. Dotknięto – oczami i zmysłem, który będzie tym samym odkryty(?). Na pewno nie jestem żadnym ekshibicjonistą ani narcyzem – zapewniam Was i Ciebie i Ciebie też! – Ale skoro rozbieram się przed Tobą czytelniku moich wierszy a tym samym odbiorco moich obrazów, stajesz i Ty jednocześnie przed lustrem swoim – i oto stajesz przed przypadkiem tworzenia. Zobacz przez chwilę, jak Bóg stwarza człowieka i stawia za nim rzeczy, które do niego przynależą – trzeba je tylko odpowiednio poukładać. To jest moim zadaniem”. (Zbigniew Kresowaty, Wiersze, http://kresowaty.pl/literatura/wiersze/).
Zbigniew Ikona Kresowaty. Autoportret
Obie te wypowiedzi, w pewnym sensie wyrwane z kontekstu, nie uszczuplają percepcji twórczej poety. Są natomiast drogowskazem etyki autora i omawianego utworu Zawsze jest droga. W literackiej konfiguracji, słowo i poezja, dopełniają się i pozostają próbą scalenia czegoś istotnego oraz ważnego. Scalanie to odbywa się na pustkowiu i jest w obliczu pędzącego na przełaj czasu, ekspiacją twórczą. Ważność tego aktu, podkreśla świadomość literacka poety, gdzie rzeczywistość poetycka, odbija się w mitycznych splotach abstrakcyjnej wyobraźni.
Droga jest “ciągiem cyfr i liczb zawsze zataczających okrąg”, ale także symbolem semantycznym, gdzie można “znaleźć siebie Znów w innym odzieniu / w tym samym miejscu”. Jest to w istocie, jak pisze sam autor “poszukiwanie panaceum na prawdę”. Bowiem droga w utworze poety, jest nie tylko pojęciem filozoficznym, ale jest to także symbol astrologiczny i personifikacyjny “z rozwartymi rękami bram”.
Nie będzie przesadą, porównanie utworu Zawsze jest droga Zbigniewa Ikony Kresowatego, w jej filozoficzno-sensualistycznych pokładach z malarstwem Jacka Malczewskiego. W obu odsłonach, konfiguracja drogi przemawia do widza tym samym światłem i taką samą mimiką. Poeta widzi w niej “krzyk piękna (…) smukłej dziewczyny Tanatos”, coś co filozofia nazywa emocją, a mitologia literacka – mitopeją. Stąd postromantyczny świat malarstwa Jacka Malczewskiego, w jego cyklach obrazów “Thanatos”, przepełniony jest filozofią ożywionych mitów, wynikających z epoki przełomu i wielkich przewartościowań. Będąc twórcą świadomym Zbigniew Ikona Kresowaty, przywołuje w swoim utworze motywy mitopeiczne i je utrwala, jako element własnego dyskursu literackiego. Stąd utwór poety jest wyrazem natchnienia poprzez wiedzę, że poza nim dzieją się całe pokłady świadomości ludzkiej, o drodze. To symbol wyjścia z pewnego punktu i podążania, ku czemuś jeszcze nie zbadanemu umysłem ani wzrokiem, tym filozoficznym autorskim “daleko tamtędy”.
Zbigniew Ikona Kresowaty. Bijące serce poezji płacze
Alegoria utworu, odwołuje się także do znanego symbolu drogi jako tańca śmierci, jednej z najbardziej eksponowanych alegorii w sztuce i literaturze późnego średniowiecza i baroku. Przedstawia ona korowody umarłych, jako upomnienie przed nieuchronnym losem, ale także jako wyraz ekspozycji marności życia i skargi, że wszystko przemija. W wierszu Itaka Konstadinos Kawafis mówi także o wędrówce jako różnorodnej, pełnej niespodzianek i nieznanych doświadczeń drodze. Ta wykładnia XIX wieczna, przekłada się na uniwersalność Itaki jako drogi przeznaczenia, symbolu pielgrzymowania i docelowości. Itaka to symbol filozoficzny, znamię wyryte na świadomości ludzkiej i przekazywane pokoleniom, jako znak namiętnej szczęśliwości i kresu życia.
Zbigniew Ikona Kresowaty. Uwięzienie Sztuk
Droga w utworze poety, otwiera podwoje eschatologicznej wieczności i może być, przez Anioła – jak to jest na XII-wiecznym fresku z cerkwi św. Cyryla w Kijowie, zwinięta w rulon i nazwana niebem. Eschatologia drogi, jest zapewne wykładnią traktatu o cechach teologii dogmatycznej. Syntetyzuje zagadnienia dotyczące losu człowieka oraz jego przeznaczenia i celu wyznaczonego przez Boga. Dzieje się to za sprawą rzeczywistości stworzonej. Mówiąc o rzeczach ostatecznych, poeta odwołuje się do wykładni, która nastąpi po życiu ziemskim lub po zakończeniu historii. Takie pojmowanie drogi przypomina, że jest ona rozwartą bramą, bo rulon dziejów, trzymany przez Anioła na fresku, wcale nie musi oznaczać końca. Może bowiem oznaczać początek. Jak mówi poeta: (…) “Droga zawsze szuka nas i wieńczy”. Motyw poszukiwania zlewa sie z ewangelicznym niebem, ze zwoju na fresku i z twórczości poety, można wywróżyć więcej, i będzie to zawsze pojemniejsze od wytyczonych już przedstwawień w różnych dyskursach pojęciowych.
Zbigniew Ikona Kresowaty i Tadej Karabowicz. 2019
Zbigniew Ikona Kresowaty – artysta malarz (PWSSP), twórca ikon, poeta i eseista, krytyk literacko – artystyczny. Debiutował w miesięczniku „Odra” w 1987 roku. Posiada liczne publikacje w ogólnopolskich czasopismach literackich, m. in. “Słowo Studenckie”, “Radar”, “Życie Literackie”, “Kultura”, “Literatura”, “Fakty”, “Metafora”, “Akant”, “Akcent”, “Twórczość”, “Graffiti”, “Migotania”, “Krytyka Literacka”, “Gazeta Kulturalna”, “Radostowa” oraz w wielu almanachach literackich i poetyckich.
Wydał sześć zbiorów poezji: Być może Wycinki Stanu, Oficyna „Własnym Sumptem” (Wrocław 1989), W aorcie, Galeria „eS” Strzegomski Ośrodek Kultury (Strzegom 1990), Są Oblicza i Anioły, Drukarnia Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk (Wrocław 1995), Dom Glosy i Abla, Państwowe Muzeum Gross-Rosen, (Wałbrzych 1996), Nie opóźniać spojrzenia, Biblioteka PAL WIT-GRAF (Toruń 2000), Jeszcze mrużą oczy wczesne wrześniowe psy, Wydawnictwo Krytyki Artystycznej Miniatura (Kraków 2009).
Nagrody literackie za całokształt: Nagroda Im. K. Janickiego i Tadeusza Micińskiego (Bydgoszcz) a także GUSTAW im. Herlinga Grudzińskiego (Kielce) oraz NIKOS im. Nikosa Chadzinikolau (Poznań). MICEAKORIA za działalność charytatywną. Liczne wyróżnienia artystyczne a także odznaka Zasłużony dla Kultury Polskiej. Odznaczony Medalem Św. Jerzego za działaność kulturową przez Gminę i Miasto Lądek Zdrój 2019 r. Wydał książki z zakresu literatury faktu, dwa tomy (56 rozmów) z wybitnymi koryfeuszami kultury i sztuki polskiej: Między logos a mythos (Kraków 2005) oraz Między mythos a sacrum (Kraków 2009).
Jest stałym współpracownikiem e-Dwutygodnika Literacko-Artystycznego Pisarze.pl., współredaktorem kwartalnika „Migotania” oraz „Okolicy Poetów”. Prace plastyczne wystawiał w kraju i za granicą. Ilustruje w czasopismach artystycznych.
