Powieść historyczna przeżywa obecnie renesans, podobnie, jak kino historyczne. Książki Kamila Janickiego, Joanny Jax czy Szczepana Twardocha należą od paru ładnych lat do bestsellerów. Co roku na ekrany wchodzi też kilka filmów o tematyce historycznej i zwykle cieszą się powodzeniem. Szczególnie popularnym gatunkiem twórczości filmowej stały się ostatnimi czasy tzw. fabularyzowane dokumenty, promowane głównie przez kanały telewizyjne.
Tematyka historyczna znikła natomiast od kilku dekad z większości scen teatralnych. Wprawdzie nowe inscenizacje klasyki wciąż przyciągają widzów i reżyserów, jednak nowych sztuk o tematyce historycznej przybywa stosunkowo niewiele i mało jest autorów specjalizujących się w tym gatunku. Te tendencje rozwojowe, zapewne wskutek postępujących procesów globalizacyjnych, mają charakter ogólnoświatowy. Zawsze jednak znajdą się tu i ówdzie autorzy, którzy idą pod prąd i próbują w sposób współczesny kontynuować dzieło poprzedników z dawnych wieków.
Taką właśnie nietypową osobowością twórczą jest hiszpański pisarz Manuel Muñoz Hidalgo, w Polsce znany głównie z poetyckiego zbioru o tematyce historycznej Ulica Próżna, wydanego z załączonym polskim przekładem w 2009 roku. Książka została przedstawiona w Warszawie przy okazji udziału autora w obchodach Światowego Dnia Poezji, a jej treścią jest martyrologia Polaków, a szczególnie polskich Żydów, w czasie hitlerowskiej okupacji. Muñoz, rodem z rolniczego regionu Murcji, od wielu lat mieszka w Madrycie i jest aktywnym uczestnikiem życia kulturalnego stolicy jako poeta, eseista i publicysta, ale przede wszystkim jako dramatopisarz.
Manuel Muñoz jest autorem przeszło pół setki sztuk teatralnych, których zdecydowana większość przedstawia ważne chwile i postacie z historii Hiszpanii. Znane i lubiane są jego sztuki poświęcone parze „monarchów katolickich” Izabeli i Ferdynanda oraz inne historie dworskie. Były wystawiane nie tylko w Hiszpanii, autor zaś otrzymał za nie wiele nagród i wyróżnień. Nie tylko dawne i nie tylko rodzime dzieje są przedmiotem twórczości scenicznej Muñoza. W ostatnich latach sztuką, która wzbudziła uznanie m. in. znanego polskiego aktora, reżysera i pedagoga od lat czynnego w Madrycie, Jarosława Bielskiego, jest monodram August Strindberg, otchłań i świt, monodram przedstawiający rozterki i dylematy szwedzkiego pisarza przeżywane w Paryżu w połowie ostatniej dekady XIX stulecia. Walorem sztuki, podobnie jak większości dzieł hiszpańskiego dramaturga, jest prawda wyrazu i sugestywność, osiągana prostymi, współczesnymi środkami scenicznymi.
W ubiegłym roku Manuel Muñoz dokończył nowe i bardzo oryginalne dzieło sceniczne, zatytułowane Francisco Salzillo, pasja i sława. To kilkanaście scen z różnych etapów życia osiemnastowiecznego rzeźbiarza, który zdobył sławę w całym kraju nigdy nie opuszczając rodzinnej Murcji, gdzie ozdabiał rzeźbami, głównie polichromowanymi, słynną nie tylko w Hiszpanii ogromną katedrę, a także okoliczne świątynie i pałace. Pisarz wprowadził na scenę artystę oraz liczne postacie historyczne z jego bezpośredniego otoczenia, jego rodzinę oraz kościelnych i świeckich mecenasów. Większość dialogów w sztuce oddaje atmosferę życia umysłowego Hiszpanii XVIII wieku i przedstawia dylematy intelektualne i estetyczne, a także obyczajowe epoki. Sceny są żywe i autentyczne. Przypominają odcinki serialu popularnych obecnie fabularyzowanych dokumentów, lecz pozbawione są częstej w nich sztuczności i powierzchowności.
Premiera sztuki miała się odbyć w muzeum rzeźbiarza w rodzinnej Murcii, gdzie zgromadzono imponującą kolekcję jego dzieł. Muzealne sale miały służyć za pracownię mistrza, w której rozgrywa się wiele scen dramatu. Niestety, na przeszkodzie tego i wielu innych projektów teatralnych stanęły rygory sanitarne, w Hiszpanii szczególnie dotkliwe. Autorowi pozostało jedynie opublikować tekst sztuki w kolekcji teatralnej wydawnictwa Irreverentes, obejmującej klasykę oraz współczesne dzieła hiszpańskie i zagraniczne, z nadzieją na nadejście lepszych czasów.
Manuel łączy w swej twórczości fantazję pisarza z ciekawością badacza. Podobnie powstawała przed laty Ulica Próżna, na której poeta znalazł się w czasie Warszawskiej Jesieni Poezji i wysłuchał historie z Warszawskiego Getta, które głęboko go poruszyły i natchnęły do napisania książki. Potem ciekawił się losami polskich poetów i artystów – ofiar okupacji i wplótł je w historie anonimowych, dorosłych i dziecięcych, katolickich i żydowskich bohaterów tragicznej, poetyckiej opowieści.
Tym razem owa fantazja i ciekawość, inspirowana różnymi czasami i miejscami, powiodła dramatopisarza w rodzinne strony. Salzillo obecnie cieszy się głównie sławą lokalną. Jego muzeum przy katedrze jest jedną z atrakcji turystycznych Murcji, trudno jednak spotkać jego drewniane, polichromowane rzeźby w zagranicznych albumach i podręcznikach historii sztuki. Muñoz postanowił wydobyć poza rodzinne miasto sławę dawnego artysty, który pozostał jego chlubą i ozdobił swymi dziełami jego najważniejsze zabytki. Studiując życie rzeźbiarza odkrył jego barwną i mistyczną, barokową osobowość, po czym umiejętnie umieścił ją w historycznym otoczeniu, odtworzonym z precyzją badacza.
W bogatym repertuarze historycznym Muñoza znajdziemy historie różnych postaci, z rozmaitych miejsc i epok. Pojawiają się w jego sztukach monarchowie, artyści, uczeni i reformatorzy religijni. Pisarz potrafi tchnąć w nich ducha autentyczności. Jego bohaterowie nie są efemeryczni, ani pomnikowi. To ludzie z krwi i kości, przeżywający dramaty życiowe i rozterki wewnętrzne. Umie układać wartkie, trzymające w napięciu fabuły, a także konstruować postacie o wyrazistej, nietuzinkowej osobowości. Po upływie kilkunastu lat od napisania Ulicy Próżnej Manuel zapowiada nowe inicjatywy wydawnicze związane z tematyką polską. Z ciekawością na nie czekamy.
Paweł Krupka
