Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku w całej Polsce organizowano w maju Dni Oświaty, Książki i Prasy. Odbywały się wówczas spotkania z autorami, festyny oraz… targi książki, które były jedną z nielicznych okazji, by kupić [wtedy mawiało się: „zdobyć” – przyp. RS] niektóre spośród rzadko osiągalnych tytułów. Od początku wielką popularnością cieszyły się Międzynarodowe Targi Książki. Najpierw organizowano je w Poznaniu, a od 1958 roku ich miejscem stał się Pałac Kultury i Nauki w Warszawie.
Tradycja targów książki – mimo zmiany ustroju i stosowania różnych nazw – jest kontynuowana po dzień dzisiejszy. Przez 13 lat największa impreza tego typu w Polsce nosiła nazwę Targi Książki w Warszawie, natomiast w 2023 roku powróciła nazwa MIĘDZYNARODOWE Targi Książki w Warszawie.
W tym samym roku po raz pierwszy, na największym stadionie w kraju – PGE Narodowy w Warszawie – zorganizowano pierwsze Targi Książki i Mediów VIVELO. W ten sposób maj ponownie stał się miesiącem szczególnie cennym w świadomości miłośników książek.
Podobnie stało się w 2024 roku. Zachowajmy chronologię. Zatem od 16 do 19 maja 2024 roku odbyła się druga edycja Targów Książki i Mediów VIVELO, których gościem honorowym była Finlandia. Poprzednią, organizowaną w 2023 roku, odwiedziło 40.000 osób. W tym roku było ich o dziesięć tysięcy więcej! Przed wejściem na stadion widziałem spore kolejki do kas biletowych.
Równie duże, a czasem wręcz wielkie, kolejki można było zaobserwować przed większością stoisk czy miejsc, w których odbywały się panele i spotkania autorskie. Nie sposób wymienić wszystkich autorów, zatem podam tylko kilka nazwisk: Katarzyna Nosowska, prof. Jerzy Bralczyk, prezydent Aleksander Kwaśniewski, Maciej Orłoś, Jarosław Kuźniar, Krzysztof Zanussi, Artur Andrus, Radosław Piwowarski, Sławomir Koper, Emilia Dziubak, Krzysztof Beśka, Anna Wendzikowska, Agata Passent, Jarosław Gugała, Cezary Harasimowicz czy Zbigniew Janas.
W niedzielę Marszałek Sejmu Szymon Hołownia udzielił lekcji obywatelskiej, podczas której opowiadał o roli rozpowszechniania wiedzy o demokracji na przykładzie współtworzonego przez niego leksykonu dla dzieci 40 haseł o demokracji”.
Równolegle toczyło się czterodniowe wydarzenie dotyczące twórców internetowych – VIVELO Content Creators, zwieńczone plebiscytem VIVELO Top Creators.
Podczas pierwszej edycji Targów VIVELO organizatorzy stworzyli 11 stref tematycznych. W tym roku było ich mniej, ale chyba ich zasięg był znacznie większy.
Strefa #Psychologia była przestrzenią, w której odbyły się wykłady i dyskusje na temat dobrostanu w życiu, a wszystko wzbogacone było wystąpieniami twórców literatury psychologicznej. Cztery dni spotkań w tej strefie odbyły się pod hasłem „Pokolenia”. Tatiana Mindewicz-Puacz – psychoterapeutka, Mindset & Business Coach, członkini International Coaching Community – opowiedziała o tym, jak nauczyć się ufać samej sobie na przykładzie swojej książki Ja – Kobieta, której nie znałam. Dr hab. Marek Binder pochylił się nad ewolucją ludzkiego mózgu, a prof. Tomasz Grzyb szukał klucza do zrozumienia pokolenia Z. Odbyło się spotkanie się z Agnieszką i Grzegorzem Święch, którzy znaleźli się na liście Forbes 100 Osób wspierających edukację seksualną w Polsce. Do tego wykład Marty Niedźwieckiej tworzącej podcast O Zmierzchu, spotkanie z Katarzyną Kucewicz wokół książki Waga z głowy oraz z Karolem Jachymkiem, który przedstawił instruktaż poruszania się w cyfrowym świecie, w jakim dziś żyją dzieci. Dr Aleksandra Piotrowska poprowadziła wykład na temat rozwoju mózgu nastolatka, dr hab. Jacek Wasilewski opowiedział, jak uwolnić się od zaklęć, które rzucono na nas w dzieciństwie, Joanna Gutral pochyliła się nad pułapkami psychowashingu. a dziennikarka Renata Kim przybliżyła zagadnienia związane z niebinarnością.
W strefie #Kryminał można było spotkać – zarówno polskich, jak i zagranicznych – najpoczytniejszych mistrzów tworzenia intrygujących fabuł, zaskakujących zwrotów akcji i piekielnie wciągających postaci. Targi VIVELO były jedynymi targami książki w stolicy w maju, na których spotkać można było Katarzynę Bondę i Remigiusza Mroza. Wojciech Chmielarz – prezentując najnowszą powieść, Zbędni – opowiadał o tym, dlaczego ludzie chcą czytać kryminały i dlaczego zło ujawnia się tam, gdzie się kompletnie nie spodziewamy. Wicepremier Krzysztof Gawkowski przypomniał początki swojej twórczości, podejmowanej wówczas, gdy zajmował się już działalnością publiczną.
Obecni byli również: Katarzyna Puzyńska – twórczyni sagi o policjantach z Lipowa, na kanwie której powstał serial telewizyjny „Lipowo. Zmowa milczenia”; Max Czornyj – autor bestsellerowych serii o komisarzu Eryku Deryle; Radomir Wit – autor książki Negocjatorzy policyjni. Zawsze chodzi o życie; Marcel Moss, który swoją pierwszą powieść Nie odpisuj napisał po tym, jak odwiódł internautkę od próby popełnienia samobójstwa, oraz dr Zbigniew Nowak – autor książki Kara śmierci. Wybór czy konieczność?. Gośćmi strefy #Kryminał byli także: Anna Rozenberg, Ryszard Ćwirlej i Magda Stachula, której książka Nieobliczalna została zekranizowana. Długie kolejki czytelników ustawiały się do stoisk, w których swoje najnowsze książki podpisywali międy innymi: Terry Hayes –Rok szarańczy i debiut, zatytułowany Pielgrzym; Graham Masterton – Drapieżcy, Zaklęci i Walhalla; Przemysław Kowalewski – Kozioł i Sierociniec; Marek Stelar – Ptasznik i Kameleon.
O ile nie dziwiły mnie kolejki do autorów pojawiających się w strefie #Kryminał, o tyle bardzo pozytywnie zaskoczyła mnie młodzież, która wręcz opanowała strefę Young Adult & New Adult. Tu swoje książki podpisywali m.in.: Julia Żugaj i Przemek Corso, Agata Polte, Aleksandra Kondraciuk, Aleksandra Negrońska, Izabella Nowaczyk, Jessica Foks, Joanna Balicka, Zuzanna Bandosz, Julia Brylewska, Julia Popiel, Katarzyna Barlińska, Marta Łabęcka, Monika Rutka, Vela Szulwińska, Weronika Plota, Julia Kubicka, Martyna Keller, Weronika Ancerowicz oraz Weronika Anna Marczak – autorka słynnego cyklu Rodzina Monet.
Jeśli ktoś myśli, że wystawcy byli bierni i ograniczyli się tylko do wystawienia książek oraz oczekiwania na czytelników, to jest w błędzie. Bardzo podobała mi się na przykład, zorganizowana przez Wydawnictwo NASZA KSIĘGARNIA, wystawa okładek książek z serii Muminki. W tym roku mija bowiem 60 lat od jej pierwszego wydania w przekładzie Ireny Szuch-Wyszomirskiej.
Z kolei Wydawnictwo Prószyński do promocji świetnej książki Słomianie Adriana Markowskiego wykorzystało obecność woja ze średniowiecza, w którego wcielił się Axel Nowicki.
Jak się okazuje, organizator Targów Książki i Mediów VIVELO idzie za ciosem i jeszcze w 2024 roku zorganizuje je również w Lublinie. Wydarzenie odbędzie się w dniach 7-8 września w jednym z najważniejszych centrów targowo-wystawienniczych w Polsce – w obiekcie Targi Lublin przy ul. Dworcowej 11. Natomiast trzecia edycja Targów VIVELO w Warszawie odbędzie się w dniach 22-25 maja 2025 roku.
Wróćmy do Międzynarodowych Targów Książki w Warszawie. Gościem tegorocznej edycji były Włochy, ponadto funkcjonowały Salon Wydawców Ukraińskich oraz Salon Niezależnych Wydawców Białoruskich. Targi zajmowały wielki teren wokół Pałacu Kultury i Nauki, a i wewnątrz Pałacu sporo się działo. Ba po raz pierwszy dotarły one do Rotundzie u zbiegu Al. Jerozolimskich i ul. Marszałkowskiej, gdzie zorganizowano m.in. część spotkań Festiwalu Komiksowa Warszawa. Oczywiście, nie zabrakło Festiwalu Kryminalna Warszawa, a ponadto odbyły się „Spotkania z Nauką” oraz Międzypokoleniowy Festiwal Literatury dla Dzieci „Ojce i dziatki”. Nowością w programie Targów były panele i dyskusje z wiodącymi twórcami Bookmediów pod hasłem Literackie InfluSpace, będące miejsce dla każdego, kto chciałby zostać twórcą literackim, pełne inspirujących rozmów o Bookmediach. Duże napięcie towarzyszyło ogłoszeniu nazwiska laureata Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego. Tegoroczną zwyciężczynią została Fernanda Melchor – autorka książki To nie jest Miami (tłum. Tomasz Pindel), wydanej przez ArtRage.
Ale to nie był jedyny konkurs literacki rozstrzygnięty podczas Międzynarodowych Targów Książki w Warszawie. I tak zwycięzcą Konkursu o Grand Prix Festiwalu Kryminalna Warszawa 2024 został Jacek Kalinowski za powieść Miejsca cieniste (Wydawnictwo Znak). Z kolei w Konkursie na najlepszą książkę akademicką i naukową ACADEMIA 2024 zwyciężyło Godło Uniwersytetu Warszawskiego. Dzieje symbolu na pieczęciach uczelni ze zbiorów Muzeum UW autorstwa Krzysztofa Mordyńskiego (Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego).
Autorzy podpisywali swoje książki na stoiskach wydawnictw. Trudno wymienić wszystkie nazwiska, zatem pochwalę się tylko autografami prof. Błażeja Brzostka (Kawałek świata. Historia Warszawy od początku), Jacka Cygana (Owierzyświat) czy Jarosława Molendy (Pod słońcem Hellady). Bardzo ciekawym pomysłem była STREFA AUTOGRAFÓW w ramach Festiwalu Literatury Young & New Adult. Można tam było spotkać część tych samych osób, która pojawiły się na stadionie, ale dotarły też nowe. Jak się okazało, STREFA AUTOGRAFÓW udostępniła swoje miejsce i innym wydawcom. Osobiście miałem tam zaszczyt uzyskać autograf Andrzeja Stasiuka jako autora Rzeki dzieciństwa.
Przyznam, że duża liczba osób, które pojawiły się na obydwu książkowych przedsięwzięciach majowych, napawa mnie optymizmem. Zwłaszcza liczny udział młodych ludzi. Może nie jest tak źle, jak badania statystyczne przedstawiają obraz czytelnictwa w Polsce? Chociaż… może takie osoby zawyżają dane?
Skoro mowa o statystyce, to podam – w ślad za organizatorami – że podczas tegorocznych Targów VIVELO zorganizowano 750 spotkań [oczywiście, nie liczę osobistych – przyp.RS] i 200 różnorodnych wydarzeń, zaś swój dorobek prezentowało 400 wystawców. Z kolei w Międzynarodowych Targach Książki wzięło udział blisko 600 wystawców, a na ich stoiskach przebywało prawie 1000 autorek i autorów, tłumaczy, ilustratorów i innych osób związanych z branżą wydawniczą, a także przedstawicieli świata kultury.
A ja intensywnie czytam książki, które – drogą kupna i w innej formie – powiększyły moją biblioteczkę. Sądzę, że o niektórych spośród nich będę miał jeszcze przyjemność pisać.
Roman Soroczyński
10.06.2024 r., Warszawa
