Będzie dużo łatwiej
Często nachodzi mnie myśl, że czytamy czyjś utwór, słuchamy opery, oglądamy spektakl, a jego twórcy, nawet ci z najwyższej półki, ci którzy stanowią o naszej tożsamości narodowej, to ludzie o których jesteśmy w stanie, najczęściej, wydukać ledwie dwa słowa. Że nie znamy ich życiorysów, że rozumienie ich dzieł, ich umiejscowienie w czasie są nam zupełnie obce. Że nie wiemy kim byli ich rodzice, bracia, w jakich warunkach dorastali, dlaczego tak, a nie inaczej się zachowywali.
Więc trzeba czytać biografie. Zapamiętać, co się da. Ułożyć w głowie.
Ojciec był sarmatą. Lubił chodzić w kontuszu i „się hazardować” Nie miał wykształcenia ponad przeciętną, szlachecką miarę.
Miał ormiańska matkę. To ona uczyła go śpiewu. Chętnie słuchał. Jego talent muzyczny wszyscy widzieli „od zawsze”
Miał stryjów. To oni, Kazimierz i Dominik „wywarli największy wpływ na kształtowanie się gustów, postaw i wiedzy Stasia.” Stryjowie byli wykształceni, ukończyli Uniwersytet Wileński. Byli doktorami prawa. Jeden z nich miał ogromny (jak na tamte czasy) księgozbiór, ponad tysiąc tomów. Chłopiec chętnie czytał.
Rodzice z majątku dworskiego przeprowadzili się na trzy lata do Warszawy aby zapewnić latorośli edukację muzyczną. Najpewniej było to dla nich spore poświęcenie. Nie tylko w sensie finansowym.
W Wilnie, z innym ze stryjów, Aleksandrem, chodził na występy operowe amatorskiego zespołu Niemca, Wilhelma Schmidkoffa. Ale ważniejsze, że zatrzymywali się w Wilnie w domu gościnnym Marii Müller. To tam odnalazł swoją wielką miłość, córkę właścicielki, Aleksandrę. Był nieśmiały. Zakochał się po uszy. A jej zaimponował grą na colimelodyonie, „kuzynie” fisharmonii.
Przyszli teściowie, niechętni związkowi córki z początkującym muzykiem, zażądali od niego gruntownego wykształcenia.
Pojechał do Berlina.
Wrócił do Wilna, które w popowstaniowej rzeczywistości, po likwidacji Uniwersytetu, stało się intelektualna pustynią. Został organistą.. W 1840 roku pisze dla miejscowego teatru szereg operetek. Pisze też „Pieśni” do słów Mickiewicza, Chodźki, Zana, Odyńca.
Dzieci… Rodzą się jedno po drugim. W sumie dziesiątka. Troje umiera wcześnie.
Jedzie do Petersburga. Chciałby nawiązać kontakty. Z pieniędzmi więcej niż krucho. Niewiele z tego wychodzi, generał Aleksiej Lwow, dyrektor Nadwornej Kapeli Śpiewaczej nie chciał go zatrudnić.
Nuda i wciąż niedostatek. Nadzieją Warszawa.
„Podczas jednej z rozmów w salonie Niny Łuszczewskiej wynikło, że Wolski ma gotowy poemat.” Zachwyt… Pisze muzykę. Nic z tego.
O co chodzi w tej operze? Rozziew pomiędzy światem szlachty i światem chłopów z podhalańskiej wsi.
Znów do Petersburga. Trochę lepiej, ale też nie za dobrze. Wraca.
Jeszcze raz do Petersburga.
Nowy Rok 1858. Opera w Warszawie po latach wystawiona! Paulina Rivoli, pierwsza diva Warszawy ma wątpliwości co do swojej partii. „Powodzenie zupełne.”
W poszukiwaniu uznania. Paryż. Nic z tego. Klops.
Przeprowadzka do Warszawy całej rodziny. Premiera jednoaktówki. Zatrudnienie w Warszawskich Teatrach Rządowych. Dyrektor Ignacy Abramowicz, to ważne nazwisko!
Trzyaktowa „Hrabina” wystawiona 7 lutego 1860 roku.
Kolejne utwory.
Niepokoje w Warszawie. Powstanie styczniowe zbliża się wielkimi krokami. Nie angażuje się, stoi z boku…
Instytut Muzyczny w Warszawie.
Kolejna podróż do Paryża. Nie, nie będzie europejskiego uznania, sławy… Jedynie Praga. Gdzie jej do Paryża, Londynu, Rzymu czy Berlina.
„Straszny dwór”.
W roli twórcy opery narodowej. Mierzenie się ze sławą Chopina.
„Paria”, 11 grudnia 1869. Uważa ją za swoją najdojrzalszą kompozycję.
Car w Warszawie. Dwa razy mógł zobaczyć jego opery. Nie zobaczył.
Chciał sławy, marzył o niej. Czuły ojciec, zakochany do śmierci w Aleksandrze, mąż. Pisał do niej długie, szczegółowe listy.
Neurozy, wyczerpanie.
Stanisław Moniuszko.
Zanim pójdziecie na którąś z jego oper, zanim wysłuchacie „Pieśni”, przeczytajcie tę małą, otwierającą oczy na wielkiego kompozytora, książeczkę. Będzie dużo łatwiej…
Ignacy Zalewski – Moniuszko, Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2022, str. 165.
