Ukazał się kolejny, trzydziesty z kolei, almanach poezji religijnej pt. A Duch wieje, kędy chce… Jego inicjatorem i redaktorem jest poeta Marian Stanisław Hermaszewski, członek grupy poetyckiej „Signum”, działającej przy lubelskim Duszpasterstwie Środowisk Twórczych. Warto zauważyć, że w dotychczas opublikowanych tomach almanachu (1992-2021) zaprezentowało swoje wiersze 1079 (słownie: tysiąc siedemdziesięciu dziewięciu!) współczesnych autorów różnych pokoleń i orientacji twórczych.
Trzydzieści lat prywatnej inicjatywy bez dotacji finansowej ze strony lokalnych czy państwowych instytucji to rzecz nieprawdopodobna! Almanach realizowany jest dzięki wsparciu indywidualnych sponsorów, skrupulatnie odnotowywanych w każdym tomie.
Systematycznie drukowany z roku na rok almanach to niezwykłe świadectwo społecznej pasji Mariana Stanisława Hermaszewskiego, ale, przede wszystkim także jego woli pokazania, że we współczesnej polskiej poezji żywy i ważny jest nurt liryki religijnej.
W 1992 r. Hermaszewski najpierw zorganizował cykl spotkań poetów w kościele pw. Św. Ducha w Lublinie (notabene w tym kościele 14 stycznia 1875 r. stanął na ślubnym kobiercu pisarz Aleksander Głowacki, czyli Bolesław Prus a wybranką jego serca była lublinianka Oktawia Trembińska). Życzliwy poetom ks. Józef Kras udostępniając mikrofon autorom postanowił uczcić żywym słowem poetyckim jubileusz 350-lecia kultu Matki Bożej Świętoduskiej. Podczas spotkań autorskich w kościele narodził się pomysł wydania okolicznościowego almanachu. Pierwszy tom (1992) otwiera piękna barwna reprodukcja wizerunku „Łaskami słynącego obrazu Matki Bożej” oraz Hymn do Madonny Świętoduskiej autorstwa Mariana S. Hermaszewskiego. Warto zauważyć, że wszystkie okładki poszczególnych tomów zaopatrzone są w stylizowany mariograf i mają odcień koloru błękitnego, co nie jest przypadkowe. Kolor ten w ikonografii sakralnej popularnie uznawany jest jako maryjny. Powtarzalny tytuł almanachu A Duch wieje kędy chce to parafrazowana wersja słów Jezusa Chrystusa wypowiedzianych do Nikodema: Wiatr wieje tam gdzie chce (Ewangelia św. Jana, J.3,8).
Czytając utwory poetów zamieszczone w poszczególnych tomach almanachu nietrudno zauważyć, że wielu tekstom patronują klasycy polskiej poezji religijnej, m.in. Wojciech Bąk, Jerzy Liebert czy ks. Jan Twardowski. „Wierzę więc jestem” – mówi poeta Ryszard Kornacki i słowa te idealnie korespondują z wyznaniem Jerzego Lieberta: Uczyniwszy na wieki wybór, w każdej chwili wybierać muszę (Miedziany jeździec), czy Wojciecha Bąka: Kto cię odnalazł – ten odnalazł siebie (z cyklu Mistyka II).
Poeta Marian Janusz Kawałko – autor wielu wierszy patriotycznych i pastorałek, pisze:
Zaświeć Gwiazdo nad naszym stołem
choć spoważniał przez ostatnie lata
wszystkim ślepcom wiernych daj aniołów
w jedno światło połącz wszystkie
światła
(Pastorałka rodzinna).
Słowa te to także kontynuacja przewodniego wątku wierszy Wojciecha Bąka, opublikowanych w tomiku pt. Brzemię niebieskie (1934). Bardziej wiekowo młodsi współcześni poeci pozostają wierni widzeniu serdecznej, przyjacielskiej obecności Boga znanej z wierszy ks. Jana Twardowskiego. Współczesny wiersz to, według słów księdza Jana, rozmowa z przyjacielem, wyznanie, prośba, bo
On przecież jest
w małej hostii jak iskierce ciepła
w mocnych ścianach nadziei
(Jan Twardowski: Jest).
W każdym almanachu drukuje także swoje wiersze Marian Stanisław Hermaszewski. W tomie z roku 1992 r. przedstawia poetycką prośbę:
Panie
bądź we mnie
bądź w moich najbliższych
zamieszkaj w tych
którzy Cię miłują…
(Modlitwa na dziękczynienie).
Postacią najczęściej obecną w almanachowych wierszach jest Matka Boża. W utworach Zbigniewa Strzałkowskiego pojawia się jako urocza dziewczyna z warkoczykami, u Stanisława Popka jest piękną Madonną z Krużlowej, u Krzysztofa Kołtuna jawi się jako Matka Pocieszenia Kresowych Polaków z katedry lwowskiej. Autorzy od wieków wielbią Maryję i nie ma poety, który by nie poświęcił Jej chociażby kilka słów, bo jak pisał Jan Lechoń w którą wierzy, nawet taki, który w nic nie wierzy (Matka Boska Częstochowska).
Drugim tematem często obecnym w wierszach drukowanych w almanachu jest kontemplacja krzyża. Krzyż jako drogowskaz, jako deklaracja, jako świadectwo:
Twój krzyż Jezu:
dwie belki związane
bezgraniczną miłością
(Monika Byczkiewicz: Droga pod krzyż, 2003).
Pod krzyżem stała Matka Boleściwa, obok krzyża ledwo żywa – słowa tej średniowiecznej pieśni wydają się wyznaczać emocjonalną dominantę wierszy z przewodnim motywem krzyża.
Poszczególne tomy almanachu wypełniają także mniej lub bardziej osobiste modlitwy „ubrane” w formę psalmu, sonetu czy litanii. Zasługują one na uwagę nie tylko literaturoznawcy. Wiersze publikowane w almanachu są zwierciadłem nadziei i pragnień, bólu i podziękowań człowieka przełomu XX i XXI wieku. Sprawy prywatne przeplatają się z troską o narodowy byt. Socjologa zainteresuje z pewnością rejestr doznawanych krzywd i nieszczęść trapiących współczesnego człowieka. Czy tylko Bóg jest w stanie naprawić to, co ludzie nieustannie psują?..
Hermaszewski wybiera do almanachu wiersze oryginalne, ciekawe. Wyznaje zasadę, że wiersz ma być dobry, ale nie musi być pisany na kolanach. Galerię autorów trzydziestu tomów almanachu tworzą często znane nazwiska, m.in. Janusz Adamczyk, Grzegorz Baczewski, Józef Baran, Emil Biela, Marianna Bocian, Stanisława Burda, ks. Wacław Buryła, Tadeusz Chabrowski, Elżbieta Cichla-Czarniawska, Jan H. Cichosz, Mieczysław Czajkowski, Leszek Długosz, Józef Fert, Urszula Gierszon, ks. Paweł Heintsch, Zbigniew Jóźwik, Marian Janusz Kawałko, Tadeusz Karabowicz, Ryszard Kornacki, Grzegorz Korba, Wiktor Kowalczyk, ks.ks. Janusz i Kazimierz Kozłowscy, Józef Krupiński, Tadeusz Kwiatkowski-Cugow, Zdzisław Łączkowski, s. Urszula Michalak, Zygmunt M. Miszczak, Zbigniew W. Okoń, Joanna Pąk, Agnieszka Polak, Wilhelm Przeczek, Stanisław Rogala, Marta Sas-Nowosielska, Anna Sobańska, Joanna Szubstarska, Eugeniusz Szulborski, ks. Jerzy Szymik, s. Gracja K. Wasilewska, ks. Alfred Wierzbicki, ks. Ryszard Winiarski, ks. Bogusław Wołyński, bp Józef Zawitkowski – to tylko niektóre nazwiska z tysiąca obecnych w almanachu.
Wczytując się w teksty drukowane w almanachu A Duch wieje, kędy chce odnosi się wrażenie, że jest to autentyczny współczesny brewiarz poetycki. Trzeba tu dodać, że almanach Hermaszewskiego interesująco kontynuuje wcześniej wydane poetyckie antologie wierszy religijnych i modlitewnych. Przede wszystkim zasługują tu na przypomnienie takie antologie, jak: Z głębokości (IW PAX , Warszawa 1974), Intencje serca (Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1985), Kamień wiary (Michalineum, Kraków 1985), czy wydana w wersji przedkorektowej antologia poezji Maryjnej pt. Łaski pełna (Wydawnictwo Gaudium, Lublin 2011).
Bibliografowie i bibliotekarze, jak sądzę, mogą mieć pewien kłopot z ustaleniem kolejności drukowanych almanachów A Duch wieje kędy chce. Wydawany od trzydziestu lat z niemal regularną częstotliwością nie posiada bieżącej numeracji poszczególnych tomów. Jedynym znakiem bibliograficznie różnicującym poszczególne tomy jest rok publikacji almanachu. Postulatem kierowanym pod adresem inicjatora i redaktora poszczególnych tomów pt. A Duch wieje kędy chce… wydaje się być pilna potrzeba przygotowania indeksu nazwisk i tytułów obejmującego wszystkie dotychczas opublikowane tomy ciekawego i potrzebnego almanachu.
____________________________________________________________
A duch wieje kędy chce. Almanach poezji religijnej. Wydawnictwo Standruk Adam Król, Lublin 1992-2021. Teksty wybrał i opracował Marian Stanisław Hermaszewski. Wstęp do tomu z 2021 napisał abp Stanisław Budzik. Tom 1(1992) ss. 207 – Tom 30 (2021) ss. 207.
