Rekomendacje książkowe Krzysztofa Lubczyńskiego
Smolki rozmowy przy Smolnej
„Pierwszym i jednocześnie największym walorem tej książki jest to, że nie przypomina ona żadnej innej znanej mi pracy. Powiedzieć o niej, że to książka krytycznoliteracka, to powiedzieć dużo i niewiele. Jej bohaterami są wybitni współcześni pisarze polscy, poeci i prozaicy, a także krytycy literaccy, którzy o tych autorach mówili i pisali. Dzięki temu przedstawione w niej portrety twórców są portretami wielostronnymi i wszechstronnymi. Z głębi serca polecam tę książkę. I to nie tylko dlatego, że „Rytm twórczego życia” ocala od zapomnienia atmosferę tamtych jubileuszowych spotkań, ale również dlatego, że, że jest dobrą lekcją, a może nawet szkołą myślenia, mówienia i pisania o literaturze” – tak napisał o „Rytmie twórczego życia” redaktor „Twórczości” Janusz Drzewucki i to jest być może wystarczająca rekomendacja tej cennej edycji.
Przez szereg lat Iwona Smolka, ceniona dziennikarka radiowa zajmująca się literaturą prowadziła wieczory jubileuszowe z wybitnymi prozaikami, poetami i krytykami. Odbywały się one w siedzibie warszawskiego Domu Kultury Śródmieście przy Smolnej, placówki prowadzącej bardzo ciekawa działalność na rzecz promocji wysokiej kultury. Pamiętam, że w kilku z nich, m.in. w poświęconych Tomaszowi Burkowi i Tomaszowi Łubieńskiemu udało mi się uczestniczyć. Iwona Smolka umie rozmawiać z pisarzami i wydobywać z nich ciekawe narracje. Jej rozmowy charakteryzuje atmosfera pietyzmu dla kultury wysokiej, tak cenna w epoce podlizywania się popkulturze. Rozmówcami byli Adriana Szymańska, Leszek Szaruga, Zbigniew Bieńkowski, Tomasz Łubieński, Tomasz Burek, Marian Pilot, Antoni Libera, Julia Hartwig, Bohdan Zadura, Hanna Kirchner, Piotr Wierzbicki, Jerzy Pomianowski, Małgorzata Baranowska.
I właśnie te rozmowy z nimi poprzedzone okolicznościową laudacją tworzą niniejszy tom, wydany przez gdańską Fundację Terytoria Książki z dodatkiem płyty CD z nagraniami dźwiękowymi spotkań przy Smolnej.
Ale i sama inspiratorka tych rozmów doczekała się należytego uznania. W 40 rocznicę jej pracy na niwie literatury, w Domu Literatury w 2008 roku obyła się z tej okazji uroczystość jubileuszowa. Słowa laudacyjne wygłosili Anna Janko i Piotr Matywiecki. Zapis tego wieczoru stanowi wartość dodaną do tej cennej publikacji i jest dobrą lekcją tego, jak mówić i pisać o literaturze. Co do kultury, to chce mi się zacytować bardzo dobrze odnoszące się do obecnej sytuacji w Polsce słowa ze znanej piosneczki okupacyjnej: „Wszak kultura nie zabrania robić takie polowania”. A poza wszystkim, parafrazując słynne powtórzenie wielkiego Cycerona o konieczności zburzenia Kartaginy, powtórzę: PiS rządzić będzie Tysiąc Lat. Jak Trzecia Rzesza.
Iwona Smolka oraz Żaneta Nalewajk – „Rytm twórczego życia. Jubileuszowe rozmowy o literaturze”, Wyd. Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk 2015, str. 286, ISBN 978-83-7908-003-8 ( z płytą CD)
—
Życiorys paradoksalny
Charakterystyczny jest już sam tytuł tej publikacji. Tworzą go tylko imię i nazwisko oraz daty urodzin i śmierci – „Michał Żymierski. 1890-1989”. Brak stopnia wojskowego, który przez kilkadziesiąt lat był atrybutem marszałka Michała Roli-Żymierskiego, gdyż tak określany był w PRL. Gdy umierał w roku przełomu ustrojowego w Polsce, miał 99 lat. A przecież biografia Żymierskiego należy do biografii paradoksalnych i wewnętrznie sprzecznych. Dla jednych taka sprzeczność i paradoksalność jest fascynująca, dla innych bywa powodem do anatemy, zazwyczaj w zależności od kierunku ewolucji postaci. Kombryg Armii Czerwonej i uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku w szeregach Tuchaczewskiego Bolesław Kontrym -„Żmudzin” należy dziś do szeregu bohaterów narodowych jako późniejszy żołnierz AK, powstaniec warszawski i ofiara terroru stalinowskiego. Kierunek drogi życiowej Żymierskiego był dokładnie odwrotny – od cenionego oficera Legionów i człowieka z bliskiej orbity Józefa Piłsudskiego do roli „komunistycznego Marszałka Polski”. Po drodze była II Rzeczpospolita, a w niej wytoczony mu proces o malwersacje finansowe w wojsku polskim, ale też bycie ofiarą represji w okresie stalinowskim i uwięzienie pod zarzutami politycznymi.
Edycja, która niedawno się ukazała, stanowi dokończenie pracy podjętej przez laty przez nieżyjącego już wybitnego historyka Jerzego Poksińskiego. Podjął się tej pracy inny historyk, Janusz Pałka. Powstała bogato udokumentowana, drobiazgowa biografia, w której odzwierciedla się dramatyzm i złożoność historii Polski. Polecam gorąco tę interesującą lekturę.
A poza wszystkim, parafrazując słynne powtórzenie wielkiego Cycerona o konieczności zburzenia Kartaginy, powtórzę: PiS rządzić będzie Tysiąc Lat. Jak Trzecia Rzesza.
Janusz Pałka, Jerzy Poksiński – „Michał Żymierski. 1890-1989”, Wyd. IPN, Warszawa 2015, str. 384, ISBN 978-83-7629-807-8
