Kilka zdań Marka Edelmana, które popłynęły z ekranu na zakończenie spektaklu w Teatrze Żydowskim niczym jasny promień w mroku obrazów zagłady, to była świetna puenta tego zderzenia z miłością w czasie niewyobrażalnie trudnym. Charakterystyczna dla Marka Edelmana autoironia i dystans wytworzyły klimat serdecznego ciepła jak lekarstwo po gorzkiej lekcji miłości zamordowanej.
Sam spektakl – jak się okazało – opowiada nie tylko o czasie przeszłym, ale i czasie współczesnym – przywołane z pamięci wspomnienia nieuchronnie się kojarzą z przeżyciami, jakie towarzyszą dzisiaj naszym sąsiadom, Ukraińcom, próbującym żyć normalnie w czasie nienormalnym. Skromne przedstawienie na małej scenie im. Szymona Szurmieja nie odwołuje się wprost do tej sytuacji, ale zawsze czas współtworzy odbiór.
Aktorzy, uciekając od patosu, który siłą rzeczy nasuwał się jako reakcja na przeżycia z okresu Holocaustu, językiem metafory, piosenki, tłumionego gniewu i plastyki ruchu oddawali skalę wybuchów namiętności, pędu do życia i spełnienia mimo skrajnie niesprzyjających okoliczności. Powstała opowieść o życiu, które zawsze domaga się swoich praw, nawet jeśli na zewnątrz wszystko temu przeczy. Prowadzą ją wszyscy, żywi i umarli, ale głosy pierwsze należą do Jerzego Walczaka (mówiącego słowami Edelmana) i Aliny Świdowskiej (jego rozmówczyni). To oni budują i tonują nastroje, kiedy stają im przed oczyma łaknący szczęścia umarli, uwięzieni w przeszłości, zakatowani w getcie warszawskim, w Treblince czy po aryjskiej stronie, próbujący oszukać śmierć zgotowaną im przez nieludzki system.
Tomasz Miłkowski
I BYŁA MIŁOŚĆ W GETCIE Marka Edelmana, Pauli Sawickiej, reż. i adaptacja Tomasz Cyz, scenografia Anna Maria Kaczmarska, uz, Aleksander Dębicz, choreografia Weronika Bartold, światło Ewa Graniec, producentka Roksana Szmigiero, obsada: Marcin Błaszak, Piotr Chomik, Małgorzata Majewska, Alina Świdowska, Jerzy Walczak, Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich, premiera 19 kwietnia 2022.
