Krzysztof Lubczyński
Bocheński – wtedy i dziś
Jacek Bocheński (rocznik 1926) istnieje w literaturze już ponad 60 lat, a przy tym nadal tworzy. Tak długa czasowa perspektywa sprawia, że funkcjonował on już w kilku epokach, politycznych, społecznych, literackich i pełnił w nich ważne role. Prześledzenie jego myślenia przez tak długi okres, prześledzenie zmian, ewolucji, prześledzenie ich przez filtr wywiadów, jakie z nim przeprowadzono na przestrzeni 46 lat (1965-2011) poprzez wydanie ich w jednym tomie „Wtedy. Rozmowy z Jackiem Bocheńskim”, to bardzo interesujący pomysł Wydawnictwa Świat Książki. Rozmówców jest dwudziestu, a rozmowy ułożone chronologicznie: Wiesław Paweł Szymański, Włodzimierz Maciąg, Zbigniew Taranienko, Krystyna Nastulanka, Mirosław Kowalski, Jacek Trznadel, Ewa Czerniakowska, Grzegorz Kozyra, Wiesław Kot, Piotr Szewc, Krzysztof Masłoń, Barbara Kazimierczyk, Mariusz Załuski, Teresa Bogucka, Andrzej Wróblewski, Krzysztof Lubczyński, Jarosław Kurski, Katarzyna Marciniak, Zuzanna Grębecka, Anna Nasiłowska.
Każdego z nich, poza możliwym do wyodrębnienia obszarem wspólnym, co innego interesowało, każdy kładł swoje własne akcenty w pytaniach. Daje się też zauważyć ciekawe różnice między językiem i tematyką rozmów najdawniejszych (mniejszość – dwie z lat 60-tych, dwie z 70-tych, trzy z 80-tych), a tych, które pochodzą z minionego dwudziestolecia. Z każdym z nich Bocheński jest rozmówcą pasjonującym. W rozmowach najstarszych (1965, 1973) widać wyraźnie język „ezopowy” i wysiłek obustronny, by powiedzieć rzeczy istotne bez wystawienia się na sztych cenzury (np. w rozmowie z 1965 roku przeprowadzonej przez W.P. Szymańskiego, gdy na jego pytanie o „Boskiego Juliusza”, który miał za sobą polityczną burzę rozpoczętą i zakończoną w gmachu KC, Bocheński odpowiada z finezyjną, ledwo zauważalną ironią, w sposób zabawnie zawoalowany). Począwszy od roku 1981 rozmowy są politycznie otwarte i polityką nasycone, ale w kilku rozmowach ostatnich następuje odejście od dominanty polityki zwrócenie się w większym stopniu ku uniwersalnym sensom prozy Bocheńskiego, co samo w sobie jest formą uznania dla jego twórczości i potwierdzeniem jej ponadczasowości. Bardzo cenna pozycja.
„Wtedy. Rozmowy z Jackiem Bocheńskim”, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2011