Sto lat temu zmarł Lucjan Rydel
Urodził się. 17 V 1870 w Krakowie, zmarł 8 IV 1918 tamże; dramatopisarz, poeta, prozaik, tłumacz. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz historię sztuki w Berlinie i Paryżu. Ożenił się z córką wiejskiego gospodarza z Bronowic Małych (tło Wesela Stanisława Wyspiańskiego, prototyp Pana Młodego). Zakładał wiejskie czytelnie, organizował przedstawienia teatralne. Wykładał wiedzę o sztuce w krakowskiej ASP. Autor nastrojowych wierszy lirycznych wydanych w tomie Poezje (1899); poematów bajecznych: Bajka o Kasi i królewiczu (1903), Pan Twardowski (1906), Madejowe łoże (1909); opowieści czasów starożytnej Grecji Ferenike i Pejsidoros (1909) oraz szkiców historycznych, m. in.: Awanturnik XVIII wieku, książę “Denassów” (1903), Królowa Jadwiga (1910, wznowienie 1984, posłowie Józef. Szczypka). Jego najbardziej znane dramaty to: jednoaktówka Matka (1893), misterium Dies irae (1893), Na marne (1895), Zaczarowane koło (1898 – I nagroda w konkursie dramatycznym ogłoszonym przez Ignacego Paderewskiego w 1898), Na zawsze (1903), widowisko jasełkowe Betlejem polskie (1904), trylogia historyczna Zygmunt August (1913); Tłumaczył fragmenty dzieł Homera i Apulejusza, epopeję Godfred albo Jeruzalem wyzwolona Tassa i sztukę Sawantki Moliera, wiersze Pindara, Anakreonta i Horacego.
Prapremiera Zaczarowanego koła odbyła się w Krakowie w 1899 (wielka rola Wandy Siemaszkowej). Baśń dramatyczna, jak nazywa go autor, dziejąca się w czasach saskich, opowieść o tragicznej miłości młynarki Maryny do Jaśka, młodego pomocnika starego i chciwego młynarza, który pada ofiarą intryg diabelskich Kusego, oraz historii życia butnego Wojewody, który zawarł pakt z wypędzonym z Łęczycy diabłem Borutą, księciem “Królestwa Strąconej Pychy”, za obietnicę uzyskania wysokich godności w Rzeczpospolitej. Piekło początkowo tryumfuje (śmierć młynarza, utonięcie Jaśka za sprawą wodnych topielic, obłęd Maryny), ale jego moc rozbija się na próbach skuszenia wiejskiego pastuszka, głupiego Maciusia grywającego na czarodziejskiej fujarce, którą dostał od dobrego ducha – Leśnego Dziadka, opiekuna przyrody. Posługując się środkami baśniowo-fantastycznymi, kompilacją ludowych opowieści i pomysłów literackich (czerpanych m.in. ze Snu nocy letniej Szekspira, Balladyny Słowackiego czy Dzwonu zatopionego Hauptmanna), buduje Rydel barwną, zgrabną i potoczystą opowieść o życiu chłopskim i szlacheckim, z konfliktem między siłami natury a wymogami moralności w tle. Sztuka przyjęta została entuzjastycznie, była często wystawiana na scenach polskich i czeskich oraz zekranizowana w 1924.
Utwory dramatyczne, t. 1-2, 1902; Wybór dramatów [Z dobrego serca, Zaczarowane koło, Betlejem polskie], oprac. L. Tatarowski, Bibl. Narodowa, 1983.
T. Brzozowska Lucjan Rydel w: Obraz Literatury Polskiej XIX i XX wieku seria V t. 2 1967; E. Jankowski Rydel – poeta zaśmieszony, w: “Przegląd Humanistyczny” 1959 nr 2; A. Okońska Twórczość dramatyczna Lucjana Rydla, tamże 1968 nr 3; J. Krzyżanowski Neoromantyzm polski 1890-1918, 1971;J. Dużyk Droga do Bronowic, wyd. II uzup. 1972; S. Mrazek W kręgu Maeterlincka (O wczesnych dramatach Lucjana Rydla), Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, 1980.
Z Leksykonu dramatopisarzy Janusza Termera, KIW, 2008.
