(ur. 24 grudnia 1926 w Mońkach) – polska historyczka literatury, idei i wyobraźni, profesor nauk humanistycznych. Badaczka polskiej kultury XIX i XX wieku, nauczycielka akademicka, zawodowo związana m.in. z Instytutem Badań Literackich PAN, Uniwersytetem Gdańskim i Uniwersytetem Warszawskim. Wychowawczyni wielu pokoleń polskich humanistów: pisarzy, publicystów, naukowców, wykładowców akademickich, dziennikarzy, wydawców i nauczycieli. Krytyczka literacka, znawczyni polskiego i europejskiego romantyzmu. Członek m.in. PAN i PAU.
Nagrody i odznaczenia
1962 Nagroda im. A. Brücknera przyznana za przez Wydział I Nauk Społecznych PAN za książkę Zygmunt Krasiński, debiut i dojrzałość;
1972 Nagroda Życia Literackiego w dziedzinie eseistyki za książkę Romantyzm, rewolucja, marksizm;
1977 Nagroda Sekretarza Naukowego PAN za książkę Gorączka romantyczna;
1979 Nagroda Sekretarza Naukowego PAN za książkę Romantyzm i historia, napisaną z M. Żmigrodzką;
1980 Nagroda Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku;
1991 Nagroda Literatury w dziedzinie eseistyki za książkę Życie pośmiertne Konrada Wallenroda;
1999 Nagroda Wielkiej Fundacji Kultury za rok 1998;
2001 Nagroda im. Kazimierza Wyki;
2005 Nagroda Amicus Hominis et Veritatis Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu;
2007 Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
2007 Paszport Polityki dla kreatora kultury, nagroda specjalna;
2009 Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego;
2009 Nagroda „Hiacynt” przyznawana przez Fundację Równości;
2010 Nagroda Specjalna Kongresu Kobiet;
2012 Narodowy Order Zasługi (Francja)
Książki autorstwa Marii Janion:
Lucjan Siemieński, poeta romantyczny, PIW, Warszawa 1955.
Zygmunt Krasiński, debiut i dojrzałość, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962.
Romantyzm. Studia o ideach i stylu, PIW, Warszawa 1969.
Romantyzm, rewolucja, marksizm. Colloquia gdańskie, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1972.
Humanistyka: Poznanie i terapia, PIW, Warszawa 1974, wznowienie: 1982.
Gorączka romantyczna, PIW, Warszawa 1975, wznowienie: słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2007.
Odnawianie znaczeń, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980 .
Czas formy otwartej, PIW, Warszawa 1984.
Wobec zła, Verba, Chotomów 1989.
Życie pośmiertne Konrada Wallenroda, PIW, Warszawa 1990.
Projekt krytyki fantazmatycznej. Szkice o egzystencjach ludzi i duchów, PEN, Warszawa 1991.
Kuźnia natury, Gdańsk 1994.
Kobiety i duch inności, Sic!, Warszawa 1996.
„Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś”, Sic!, Warszawa 1996.
Płacz generała. Eseje o wojnie, Sic!, Warszawa 1998.
Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi, Sic!, Warszawa 2000.
Purpurowy płaszcz Mickiewicza. Studium z historii poezji i mentalności, słowo/obraz terytoria, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
Żyjąc tracimy życie: niepokojące tematy egzystencji, W.A.B., Warszawa 2001.
Wampir: biografia symboliczna, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2002.
Prace wybrane, t. 1-5, pod red. Małgorzaty Czermińskiej, Universitas, Kraków 2000-2002:
t. 1 Gorączka romantyczna, 2000;
t. 2 Tragizm, historia, prywatność, 2000;
t. 3 Zło i fantazmaty, 2001;
t. 4 Romantyzm i jego media, 2001;
t. 5 Biografie romantyczne, 2002.
Niesamowita Słowiańszczyzna: fantazmaty literatury, WL, Kraków 2006.
Bohater, spisek, śmierć: wykłady żydowskie, W.A.B., 2009 (Hero, Conspiracy, and Death: The Jewish Lectures, translated by Alex Shannon, 2014).
Z Marią Żmigrodzką:
Romantyzm i historia, PIW, Warszawa 1978, wznowienie: słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
Odyseja wychowania. Goetheańska wizja człowieka w „Latach nauki i latach wędrówki Wilhelma Meistra”, Aureus, Kraków 1998.
Romantyzm i egzystencja. Fragmenty niedokończonego dzieła, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004.
Z Ryszardem Przybylskim:
Sprawa Stawrogina, posł. T. Komendant, Sic!, Warszawa 1996.