Jako, że w latach siedemdziesiątych i dalej, przed wyjazdem za granicę, byłem czasowo blisko Teatru „Labolatorium” Jerzego Grotowskiego, obserwując, jako „świadek naoczny”, działania reżysera, robiąc szkice, czasem nawet wciągany w realia sceny, później pisząc do dużego Albumu wspomnieniowego ( wyd. na 10 lat po śmierci Grota), o własnych spotkaniach z reżyserem i Jego sceną w Sali Ceglanej, wydanego przez Uniwersytet Rzeszowski (13 lat wstecz), zawsze jakoś poczuwam się niezależnie skreślić garść słów o Teatrze Laboratorium – sentyment ? czy obecność? – Dlatego kreślę obecnie krótki szkic o Peterze Brooku, którego widziałem u boku „Grota” – wielokrotnie odwiedzał Jerzego Grotowskiego, we Wrocławiu w LABOLATORIUM. Natomiast „Grot” bywał w u Brooka także. Peter Brook bywał we Wrocławiu nawet po odejściu „Grota”– Do stałego odjazdu Grotowskiego do Pontedery – Bywał i egzystował asystując na scenie reżyserowi, śmiały jakby był u siebie… Widziałem na własne oczy ich „nierozłączność”, gdzie czuło się ich więź. „Grot” pisywał do Brooka, a jak już był, to objaśniał mu czasem nawet szczegółowo(?) swoje teorie np. o: PARATETRZE, TEATRZE ŹRÓDEŁ, DRAMACIE OBYCZJOWYM (rola stanu wojennego) i na czym ewentualnie polegają jego SZTUKI RYTUALNE(?) – Otóż co ważne Peter Brook zawsze dodawał sił Grotowskiemu i wspierał Go w kreacji własnych reform na scenie, wokół działań Grotowskiego było wiele kontrowersji np. gdy ogłosił, że Chrystus wrócił, ale został odrzucony przez ludzi…, inne np. o chlebie…, co zaowocowało początkowo pewnego rodzaju rewolucją w teatrze i reformami w samej kreacji gry aktorskiej oraz stworzyło pewnego rodzaju awangardę teatralną przy dużym wysiłku aktorów, głównie Cieślaka, który dawał wszystko z siebie, łącznie z bardzo donośnym głosem, który go wręcz unosił w całej pojęciowości gry… Natomiast kto z aktorów nie wytrzymywał tempa i napięcia gry musiał odejść inni sami odchodzili. Dzięki tej wymianie doświadczeń Grot stał się prawdziwym i cenionym aktywnym kreatorem i reformatorem teatralnym, przy uznaniu Petera Brooka, stosując swoje i Jego nowe pomysły w teatrze „Laboratorium”, co przenikało czasem na sceny innych teatrów nie tylko w Polsce…
Wybitny twórca teatralny Peter Brook odszedł 02 lipca 2022 roku.
Brytyjski reżyser teatralny, filmowy oraz operowy, a także pisarz i producent, pochodzenia żydowskiego. Urodzony w 1925 roku, twórca Międzynarodowego Ośrodka własnych Poszukiwań Teatralnych i Jeden z najważniejszych twórców teatralnych XX wieku nie żyje.
W 1971 roku utworzył z Micheline Rozan Międzynarodowy Ośrodek Poszukiwań Teatralnych w Paryżu, którego stałą siedzibą stał się w 1974 roku opuszczony Teatr Bouffes du Nord. To w nim później wyreżyserował spektakle (źródło z internetu) : Tymon Ateńczyk, Ikowe, Ubu w Bouffes, Miarka za miarkę, Kość, Konferencja ptaków, Wiśniowy sad, Mahabharata, Albercie powstań!, Burza, Szczęśliwe dni, Kto idzie, Mężczyzna, który, Jestem fenomenem, Garnitur (Le Costume), Tragedia Hamleta, Daleko stąd, Twoja dłoń w mojej dłoni, Śmierć Kriszny, Wielki Inkwizytor, Tierno Bokar, Fragmenty, Sizwe Banzi nie żyje, Jedenaście i dwanaście, Dlaczego, dlaczego, Miłość ma grzechem, Czarodziejski flet (opera), Garnitur (The Suit) oraz Dolina zadziwienia. Wiele z nich prezentowano w dwóch wersjach – francuskiej i angielskiej. Peter Brook początkowo związany z teatrami brytyjskimi (m.in. West Endem i Royal Shakespeare Theatre), od lat 70. pracował w Paryżu.
– Peter Brook artysta niezwykły, poszukiwacz działań scenicznych, wierzył do końca w teatr prawdziwie i bezgranicznie, chcąc spektakle w nim wciąż zmieniać na prawdziwe wydarzenia… Wierzył całym sobą, że rozmaite wzory kultury, tradycje zawierają wspólny pierwiastek, który można wydobyć podczas działań performatywnych, wzmacniając sferę działań teatralnych na każdej scenie. Uznanie, przede wszystkim, zyskał z przełomowych adaptacji dzieł Williama Szekspira dla Royal Shakespeare Company, w tym zwłaszcza “Snu nocy letniej” z 1970 roku, wykonywanym w białym sześcianie i z użyciem trapezów. Był wielokrotnym laureatem Nagród teatralnych i telewizyjnych w Anglii, USA oraz w Paryżu.
– Kariera Petera Brooka rozpoczęła się od wyreżyserowania Doktora Faustusa (1943 r.) w Torch Theatre w Londynie. Następnie został dyrektorem ds. produkcji w Royal Opera House w Londynie i wystawił tam kontrowersyjną adaptację “Salome” Richarda Straussa ze scenografią autorstwa Salvadora Dalego. Natomiast dla Royal Shakespeare wyreżyserował, oprócz wspomnianego “Snu Nocy Letniej”, także m.in. “Tytusa Andronikusa”, “Króla Leara” oraz “Burzę”.
Natomiast, co jest najważniejsze dla Polskiego Teatru, że w latach 1991- 2009 roku Peter Brook aż sześciokrotnie odwiedzał Wrocław, wcześniej na zaproszenie Grota reformatora teatralnego, ale później także odwiedził sam Ośrodek Instytut Laboratorium we Wrocławiu. Natomiast w latach 1990 współpracował ściśle z reżyserem Grotem w przeobrażaniu teatru w prawdziwe Laboratorium, celem pracy zmysłowej i cielesnej aktora na scenie teatralnej, dążąc do prawdziwej kreacji ciała w połączeniu z duchową ekspresją i swobodną ekspiacją wypowiedzi…
Wspomnieć należy że w 1998 roku powstała autobiografia Petera Brooka Threads of Time. Nakładem Ośrodka i Instytutu ukazały się trzy książki Petera Brooka: Ruchomy punkt. Czterdzieści lat poszukiwań teatralnych 1946–1987 (2005), Wywołując i zapominając Szekspira (2006) oraz Z Grotowskim. Inne jak: Teatr jest tylko formą (1. wyd. 2007, 2. wyd. popr. 2015, wyd. angielskie With Grotowski. Theatre is Just a Form, 2009), a także książka poświęcona Jego twórczości autorstwa Georges’a Banu: Peter Brook. Ku teatrowi pierwszemu (2013).
– Ponieważ Peter Brook przyczyniał się do podnoszenia walorów artystycznych i wiedzy o prawdziwym teatrze, w szeregu aspektów w wykładach swoich, przeszczepiając (ze swego teatru) teorię i kreację pracą i zaangażowaniem oraz doświadczeniem, w dowód uznania pracy twórczej w dniu 24 maja 2004 roku Uniwersytet im. Adama Mickiewicza przyznał Peterowi Brookowi tytuł doktora honoris causa.
– Natomiast w 2008 r. Peter Brook został odznaczony Złotym Medalem “Zasłużony Kulturze Gloria Artis“, przez ministrstwo Kultury i Sztuki i Dziedzictwa Narodowego w Polsce.
– Wcześniej Jego spektakle: 11 and 12 (2010, reż. Piter Brook), Chroniczne życie (2011, reż. Eugenio Barba), Mauzer (2012, reż. Theodoros Tęrzopoulos), performans muzyczny Das Fieberspital (2015), a także warsztaty aktorskie, pokazy pracy reżyserskiej oraz wykłady mistrzowskie zyskały szerokie powodzenie i akceptację krytyki teatralnej w świecie teatru… Jak stwierdzono w stosunku do miejsca Miasta Dolnego Śląska, oświadczono: Taki kierunek działań Instytutu ma na celu konsekwentne umacnianie jego pozycji oraz sztuki Miasta Wrocławia na mapie kulturalnej Europy, jako ważnego ośrodka tradycji i edukacji kulturalnej, a także budowanie na forum europejskim wizerunku miejsca oryginalnych wydarzeń artystycznych i kulturalnych o najwyższej randze w świecie…
Wspomnieć powtórnie należy, że bardzo ważnym jest fakt, że Peter Brook popularność zyskał już w latach 1943. Następnie został także dyrektorem ds. produkcji w Royal Opera House właśnie w Londynie wystawił tam kontrowersyjną adaptację Salome Richarda Straussa, ze scenografią autorstwa Salvadore Dalego, którego wcześniej poznał osobiście. Kariera Petera Brooka jest jakby osobną działalnością twórczą XX w. i wpisuje się dorobkiem w XXI wiek. To najważniejszy i najcenniejszy reżyser teatralny i twórca sztuk modernistycznych w świecie To oryginalna Wielka twórczość, tak jak i Jerzego Grotowskiego, której na szczęście nikt skutecznie nie przeszkadzał, ale raczej chciał ją adaptować u siebie, pozyskując tajniki wiedzy i teorii tego twórcy u siebie…
CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI!
Zbyszek Ikona Kresowaty
