Omawiana książka: Jerzy Franczak, “Poszukiwanie realności. Światopogląd polskiej prozy modernistycznej”.
Zajawka: Skończyłem specjalność antropologii kultury na polonistyce UJ, wiedzę o kulturze, potem, w trakcie doktoratu, poszedłem w specjalność krytycznoliteracką, ale pewne narzędzie myślowe są mi dalej pomocne przy pisaniu i mówieniu o literaturze. Franczak w pigułce zbiera główne wątki antropologii kulturowej.
Słowa kluczowe: Dwie formacje kulturowe: modernizm i postmodernizm. Dialektyka modernizmu i postmodernizmu. Modernizm – tęsknota za eidos, dotarcie przez nierzeczywistość do rzeczywistości; postmodernizm znosi dychotomię istoty i pozoru – ustanowienie karnawału znaków, dysseminacyjny karnawał znakowy – nieskończony proces semiozy, byt odczarowany; byt somatyczny – ciało i jego możliwości w postmodernizmie, związana z ciałem psychika i hermeneutyka podejrzeń – Freud. Omawiani pisarze m.in: Irzykowski, Gombrowicz, Schulz. Metafora pokoju z umeblowanymi ścianami, modernista wierzy, że za namalowaną ścianą jest ściana rzeczywista, postmodernista w to nie wierzy. Teoria panfikcyjności: prawda jest wynikiem umowy społecznej. Wszystko dzieje się w świecie świeckiego humanizmu, wszystko rozgrywa się w solipsystycznym, autoreferencjalnym świecie tekstu. Eliminacja poszukiwań duchowych – słabość moim zdaniem tej książki. Mamy do czynienia z rodzajem ontologicznego nihilizmu – dekonstrukcja korespondencyjnej teorii prawdy. Vattimo – osłabienie stabilnej teorii prawdy, prawda jako wydarzenie między ludźmi. Irzykowski – “Pałuba” – pierwsza, polska powieść postmodernistyczna. Inkongruencja między życiem społecznym a garderobą duszy. Prawdziwy człowiek żyje życiem nieoficjalnym, podziemnym. Schulz o Gombrowiczu – kloaka form, niedojrzałość, życie form i masek – napędzane przez sferę nieoficjalną. Ambicja – dotarcie do człowieka bez maski. U Schulza napięcie między Księgą/ Autentykiem a szpargałem. Zasadniczo poza pewien konstrukt konceptualny nie można wyjść do świata realności. Mowa o pewnym kryzysie rzeczywistości, kryzysie realności – lekarstwem jest mit, który pełni funkcję integrująca. “Mityzacja rzeczywistości” Schulza – dojrzewanie do mitu jest procesualne. Markowski – dojrzewanie do mitu ma charakter profetyczny, Mesjasz, który ma nadejść, będzie poetą. Napięcie między homo seriosus o homo rhetoricus. Niestudzonemu poszukiwanie sensu w świecie Schulza towarzyszy ironiczny kobold; świat nieustającej blagi, teksty homo seriosus zostają wzięte w cudzysłów – u Schulza – biblulasta paplanina; Klącze, arabeska, groteska, podobizna – pojęcia charakterystyczne dla dyskursu postmodernistycznego; Dychotomia maska / prawdziwa twarz/ Modernizm vs Postmodernizm – obecnie pozostaje realność samego poszukiwania wg Franczaka.
Nadejście Mesjasza – czy wypowie treści serio? Mesjasz – poeta. Nie można wyjść poza teatralność, nie można wyjść poza sferę wyglądów, przedstawień; Abgrund opisywane przez Franczaka to wg mnie utracenie sfery duchowej – śmierci Boga – poza makietą teatralną, namalowaną ścianą, nie ma prawdziwej ściany. Niemożliwa jest idea poza ludzka, inna od tego immanentnego świata. Tęsknota za transcendencją wariata utopionego (tak określał Schulza Gombrowicz) w immanencji – za Mesjaszem – poetą, który by przyszedł.
