Spotkanie z Kenzaburō w Północnej Karolinie
Michiko N. Wilson, tłumaczka powieści Pinchi rannaa chōsho (Zapiski pinch runnera, 1976; ang. tytuł The Pinch Runner Memorandum, 1994), we wstępie do przekładu tej powieści przypomniała konferencję, w której brałem udział w 1986 roku, poświęconej „Wyzwaniom kultury Trzeciego Świata”. Konferencję zorganizował Uniwersytet Duke’a w Durham, dokąd przyleciałem z Kansas, nie ukrywam, głównie po to, żeby spotkać się z głównym prelegentem , to znaczy z Ōe Kenzaburō.
Kiedy z międzynarodowego lotniska Raleigh-Durham przyjechałem do sali obrad, duże i niezapomniane wrażenie wywarła na mnie neogotycka kaplica w centrum kampusu, oraz w sąsiedztwie – wielki budynek szpitala, w którym leczyli się – jak mi mówiono – głownie weterani wojny wietnamskiej. Z tego dnia zapamiętałem też sylwetkę Kenzaburō w granatowej marynarce, rozmawiającego z Edwardem Saidem.
Ōe wygłosił referat na temat stosunku japońskich polityków do swoich sąsiadów, zaliczanych do krajów Trzeciego Świata, podobnie jak Japonia po rewolucji w XIX wieku. Wówczas stwierdził – jak referuje Michiko Wilson – że Japonia pojawiła się w polityce międzynarodowej jako naród w czasie Restauracji Meiji (1868 r.) zaliczany również do tego samego kręgu państw rozwijających się.Jednak podczas wczesnego okresu modernizacji przyjęła postawę zdecydowanie wrogą wobec najbliższych azjatyckich sąsiadów. Dowodem na to jest aneksja Korei i agresywna wojna z Chinami. Taką postawę utrzymuje do dziś, nawet 40 lat po wojnie. Ōe mówił to w 1986 roku.
„Nie sądzę – twierdził – że my Japończycy uczyniliśmy wystarczająco dużo, by tę postawę w dziedzinie gospodarki i kultury zmienić. Tak twierdzi Michiko Wilson we wspomnianym wstępie (Introduction), cytując World Literature Today (vol. 62, no.3, Summer 1988: 359).
Dalej stwierdza, że Ōe w tym powojennym okresie nie szczędził wielkiej energii i wyobraźni, grając rolę „klauna i powieściowego gza/bąka („through his writings,, the roles of clown and novelistic gadfly” (Michiko Wilson, op. cit., s. XI). Michiko Wilson nie wyjaśnia tej drastycznej charakterystyki wczesnego pisarstwa Ōe, ale pewnie znała źródła tak określonej cechy wczesnych opowiadań i powieści Ōe, działających na czytelników jak bąki latem na pastwisku, siejące panikę wśród bydła. Wiedziała o tym, że Kenzaburō jako dziesięcioletni chłopiec w 1945 roku zrozumiał, jak go oszukiwano w szkole, ucząc gotowości na śmierć za cesarza, a następnie, po wojnie, w nowej szkole kazano wykreślać teksty mówiące m/in/ o boskim cesarzu, który mógł decydować o jego życiu i śmierci. I płakał w czasie wojny, gdy go pytano, co by zrobił, gdyby cesarz kazał mu umierać.
Ale nim wyraził w literaturze swe emocje i myśli o roli kultu cesarza w Japonii, skończył studia romanistyczne, chłonął dzieła Sartre’a, Camusa i Dostojewskiego, a wraz z ich bohaterami zadawał pytania o podstawy ludzkiej egzystencji. Przeżywał „przygodę moralną” razem z młodymi bohaterami rozczarowanej – i nierzadko wściekłej – młodzieży w Japonii powojennej. W pierwszych opowiadaniach Kenzaburō dał się poznać jako pisarza wyjątkowo wrażliwy na problemy współczesności, stopniowo poszerzał literacki obraz własnego pokolenia. I czynił to w sposób na tyle drapieżny, że Michiko Wilson mogła jego styl twórczości i zachowania bohaterów porównać do bzyczenia bąków na pastwisku.
Później Ōe przeżył dramat narodzin syna z przepukliną mózgową. Miał wtedy dwadzieścia osiem lat (1963). Jednak przezwyciężył to nieszczęście tylko dlatego, że zdecydował zaopiekować się niepełnosprawnym dzieckiem. I po długim okresie poszukiwań udało mu się stworzyć bohatera pozytywnego w Sprawie osobistej, wiedząc że każdy człowiek nosi w sobie swoje własne „piekło”, które nazwał kojinteki na taiken, czyli „indywidualnym doświadczeniem”, przeżywanym tylko i wyłącznie przez daną jednostkę. Uwierzył, że z tego doświadczenia mogą zrodzić się okruchy ludzkie i spowodować przemianę z jednostki biologicznej w człowieka moralnego, przyjmującego na siebie odpowiedzialność za powierzone jego opiece istoty słabsze.
Wspomnieć również należy, że cykl opowiadań i powieści, w których występuje niedorozwinięty chłopiec, składa się z dzieł wybitnych, m.in. Futbolu ery Man’en, w którym autor miał odwagę nadać Koreańczykowi szanowany przez Japończyków tytułu tennō, czyli cesarza japońskiego, nazywając w ten ironiczny sposób właściciela supersamu we wsi rodzinnej pisarza. Natomiast we wcześniejszym opowiadaniu Mizukaea waga namida o nuguitamau hi (Dzieł, w którym ON Sam wytrze moje łzy, !971). Ten ON- to cesarz z powodu którego płakał, godząc się na śmierć za niego.
Wspomniany cykl utworów, w których występuje niedorozwinięty syn, zamyka – na pewien okres – powieść Pinchi ranaa chōsno (Zapiski pinch rannera,1976). Ale krytyczne aluzje nt. roli kultu cesarza w Japonii nie znikają z jego twórczości eseistycznej i powieściowej.
Tematem powieści ponownie gra w piłkę? Tym razem w baseballa?
Tytuł nowej powieści pt. Pinchi rannaa chōsno (Zapiski pinch runnera,1976) sugeruje, że narratorem lub bohaterem jest zawodnik pomocniczy („biegacz chwytający”?) w grze w baseballa. Ale jak jest naprawdę, czytelnik dowie się pod koniec opowieści. Najpierw spotka ojców czekających na swych niedorozwiniętych synów. Następnie zostanie skonfrontowany z wielu problemami społeczno-politycznymi Japonii, głównie z poczuciem zagrożenia wojną atomową. A mianowicie w odróżnieniu od powieści „Powódź sięga mej duszy”, w której temat ucieczki przed groźbą broni jądrowej autor zmienia na zagrożenie powodowane przez anarchistów walczących z władzą kraju. Natomiast w „Zapiskach pinch runnera” broń nuklearna stanowi realne niebezpieczeństwo dla bohaterów powieści, jak również całej ludzkości.
Nowa powieść jest również odmienna w stylu i formie. Zawiera wiele sytuacji karykaturalnych, znacznie mniej realistycznych od poprzedniej. Przypomina formę przypowieści utopijnej. Jej bohaterowie są no.cielami określonych idei i postaw. Nie mają imion. Noszą przydomki zgodnie z ideą, jaką reprezentują. Jest więc ktoś „Sprawiedliwy” lub „Dobrotliwy Sędzia”, a także „Patron”.
A między wpływem i presją „Sprawiedliwego” i „Patrona” znajdują się i działają dwie postacie, które uległy przemianie (tenkan). A mianowicie jest to Mori i jego ojciec. Po zmianie wieku syn pełni funkcję ojca, a ojciec – syna. Obaj są prawdopodobnie wysłannikami Kosmicznej Woli, zesłanymi na ziemię w celu ratowania ginącego człowieczeństwa. Te na poły abstrakcyjne postacie żyją normalnie w konkretnej rzeczywistości.
W rezultacie powieść ma wymowę filozoficzną, zwłaszcza ironiczną. Ironia kryje się w karykaturalnym obrazie przywódców lewaków, tzn. w obrazie cynicznych ludzi bez zasad, wykorzystujących młodzież dla osiągnięcia własnych celów.
Ironiczny charakter ma również scena napadu na samochód i rabunku materiałów radioaktywnych przez młodych ludzi, którzy nie zdaja sobie sprawy z tego, z czym igrają. Sądzą, że kawałki blachy uchronią ich przed napromieniowaniem. Pełne sarkazmu są słowa ojca Moriego, wzywającego do zabijania wszystkich – poczynając od braci i ojców, ponieważ tak według niego postępują prawdziwi rewolucjoniści. Nie można też brać dosłownie hasła przeciwników atomowych elektrowni: „Energię jadową w ręce tych, którzy nie sprawują rządów.” (Ōe Kenzaburō zensakuhin, Shinchōsha, 1977, t.6, s.179), tak jakby w rękach studentów energia atomowa byłaby bezpieczniejsza.
Okazuje się, że „zapiski pinch runnera” są historią inżyniera atomistyki, trzydziestoośmioletniego ojca, który wychowuje ośmioletniego syna Mori. Obaj przechodzą „cudowną transformację”, to znaczy ojciec traci dwadzieścia lat, a syn zyskuje dwadzieścia lat i szybko dorośleje i usiłuje głosić „Kosmiczną Wolę” (uchūteki ishi). To przesłanie przekazuje „nieletniemu ojcu” za pomocą uścisku dłoni i telepatii. Obaj mają też przyjaciół i tzw. armię Yamane, z którymi przeciwstawiają się Patronowi (Oyakata), czyli szarej eminencji rządzącej krajem i zamierzającej opanować Japonię za pomocą finansowania produkcji broni jądrowej, podejmowanej przez dwa radykalne ugrupowania.
Jak wspomniałem, w tej powieści wiele sytuacji jest nierealnych, może nawet surrealistycznych. Do nich należy fantastyczna przemiana ojca i syna – trudno czytelnikowi w nią uwierzyć. Budzą one wątpliwości krytyków. Ale są źródłem wieloznaczności postaci i zdarzeń. Na przykład trudno oddzielić narratora (tzn.ojca Moriego) od anonimowego pisarza ( ghost writer), czyli ojca również innego niepełnosprawnego syna o imieniu Hikari, spisującego wypowiedzi narratora, uzyskane z różnych źródeł. Już na początku powieści, z pierwszego zdania wyłania się koncepcja „podwójności”, czyli złączenia „ty” i „ja” (str. 7 wspomnianego oryginału).
Obaj ojcowie, którzy spotykają się podczas odbioru synów ze szkoły specjalnej. Mają wiele wspólnego. Należą do tego samego pokolenia. Obaj studiowali na tym samym Uniwersytecie Tokijskim. Jeden skończył studia w zakresie fizyki nuklearnej, a drugi – literatury. Obaj mają niedorozwiniętych synów w tym samym wieku. Spotykają się, czekając na swych chłopców. Ojciec Moriego, obserwując zdrowe dzieci grające w baseballa wypowiada cicho te znaczące w tej powieści słowa: „Nic nie było tak przerażające i zarazem fascynujące jak wybór mnie na pinchrunnera.” (op. cit. s.7). Szybko rodzi się więź między obu mężczyznami.
Ale później sytuacja się komplikuje. I wtedy to zachodzi – wspomniane wcześniej – nadnaturalne zdarzenie, o którym czytelnik dowiaduje się pod koniec rozdziału. Oto pierwszy narrator (ojciec Hikariego) zostaje zastąpiony przez ojca Moriego, który opowiada o nadnaturalnym zdarzeniu, jakiego on i jego syn byli uczestnikami. A mianowicie, mówi o przemianie, jakiej ulegli.
W drugim rozdziale związek między ojcem Moriego i ojcem Hikariego ma charakter relacji między nadawcą a odbiorcą tekstu. Ale faktycznym odbiorcą tekstu jest anonimowy pisarz (ghost writer), który rejestruje wypowiedzi ojca Moriego. Mimo że pisarz anonimowy istnieje fizycznie, nie rości on sobie pretensji do autorstwa tekstu, który on „pisze”.
Z drugiej strony, ponieważ faktyczny pisarz nie spisuje swoich słów i zdań, trudno czytelnikowi stwierdzić, kto jest tu autorem tekstu. Pisarz ogranicza się jedynie do stwierdzenia, że potrzebuje kogoś, kto znałby jego działanie i myśli oraz je zapisywał, ponieważ jego przygody bez kronikarza, byłyby jedynie iluzją.
W tej sytuacji czytelnik nie wie, komu ma wierzyć: narratorowi czy kronikarzowi. Ta niepewność wynika również z postawy ojca Moriego, jego lęków i pragnień. Ojciec chce być wybrany na pinch runnera, a więc gracza w baseballu, wspomagającego grę w krytycznym momencie. Chce biec na pomoc drużynie. Jeśli mu się to nie uda, będzie musiał wrócić na ławkę rezerwowych i stać. Jeśli jednak wygra, zostanie – choćby na krótko – bohaterem. Jego dylematem jest więc „stać lub biec”. W końcu ten wybór między jednym lub drugim czasownikiem staje się podstawowym przesłaniem powieści. A mianowicie, celem przygód Moriego i ojca jest bieg do wymarzonej sytuacji, a może krainy. Bez tej utopijnej wizji żyć nie mogą. Pragną być w grze. Ale tą grą, w której teraz biorą udział, to już nie jest baseball.
Pod koniec powieści jest taka scena, w której wyjaśnia się tytuł tej powieści. A mianowicie narrator, występujący teraz jako ORE („ja” raczej męskie, zaimek używany między kolegami) mówi, że w młodości lubił być pinch runnerem, bo bardzo pragnął doprowadzić grę drużyny do zwycięstwa. Teraz już należy do innej drużyny, którą jest cała ludzkość. A wygrać dla niej teraz oznacza nie dopuścić do groźby wybuchu wojny nuklearnej.
W powieści „ Zapiski pinch runnera” jest wiele scen komicznych, opisów farsowych i ujęć komiksowych, wiele cytatów i trawestacji. Przedmiotem satyry jest na przykład hanseikai, czyli „narada samokrytyczna”, zwoływana w celu oceny sytuacji i naprawienia błędów i niedostatków w działaniu, dość charakterystyczna dla stosunków międzyludzkich w zakładach pracy w Japonii.
Scena rabunku paliwa jądrowego również ukazana jest w krzywym zwierciadle. Można powiedzieć, że w poetyce tej powieści, prawie wszystko, co winno być poważne, podlega degradacji i wykpieniu
Najlepszym przykładem kpiny jest rozdział o przybyciu „klaunów -komediantów” („Dōke shūdan no jōkyo” – „Grupa klaunów przybywa do stolicy” , rozdział XI). tzn. przybywa 50 osób z kraju „Patrona” i bierze udział w egzorcyzmach pod szpitalem, w którym umiera „Patron”. A wieśniacy gromadzą się w przebraniu gangsterów jakuza, Chaplina, ofiar bomby atomowej, pilotów samobójczych oddziałów kamikaze itp. Tych pięćdziesięciu komediantów tworzy krąg karnawałowej zabawy. I dopiero w tym tłumie przebierańców niedorozwinięty syn i jego ojciec czują się po raz pierwszy dobrze. W tej atmosferze ojciec powraca do dzieciństwa, a syn Mori zbliża się do starczej ułomności.
W ten sposób Ōe polemizuje z realizmem dwudziestowiecznej prozy japońskiej, nacechowanej zarówno konfucjańską, jak i europejską powagą. Ożywia humor znany w prozie rozrywkowej gesaku XVIII i XIX wieku, przywołuje folklor średniowiecznych opowieści, a może przede wszystkim groteskowe sytuacje z Gargatui i Pantagruela Rabelais’ego, dla której to powieści – przetłumaczonej na japoński przez profesora Watanebego Kazuo,promotora i mistrza Kenzaburō – swój podziw Ōe potwierdził w roku 1976 w eseju Kotoba ni yotte – jōkyō, bungaku (Przez język – sytuacja, literatura; Shinchōsha, str..263- 285).
Jednak, tak jak w poprzednim, wczesnym okresie twórczości Ōe skupiał się nadal na problematyce degradacji, upokorzenia i chaosu powojennego, a w końcu lat 60-tych skoncentrował się na problemach ułomności umysłowej dziecka. Posługiwał się wtedy obrazem korpulentnego ojca i niedorozwiniętego syna. Tą metaforą posłużył się w Sora no kaibutsu Agui (Agui – potwór z nieba), w Sprawie osobistej, w Warera no kyōki o ikinobiru michi o oshieyo (Naucz nas przezwyciężać nasze szaleństwo) i Kōzui wa … (Powódź sięga mej duszy). Tych pięć – łącznie z „Zapiskami… „- utworów należy do syntagmatycznego szeregu, w którym kolejny tekst reaguje aktywnie na poprzedzający.
Pierwsze utwory z tej grupy łączy ukryta polemika i związek pytania i odpowiedzi. A następnie gdy odpowiedzią jest „będę żyć z niedorozwiniętym synem”, bohater musi znaleźć sens tego życia z „imbecylem” w rodzinie. A znaleźć go może tylko w relacji ze światem zewnętrznym.
Zarówno w powieści „Powódź…”, jak i w „Zapiskach… „ ojciec i syn nie są izolowani, a są przedstawiani w relacjach ze światem zewnętrznym: ojciec podejmuje się działać i być aktywnym organizatorem przygody („Powódź…”), a niedorozwinięty syn realizuje wizję ojcowską („Zapiski…”).
W obu powieściach życie bohaterów prawdopodobnie skończy się śmiercią. I w ten sposób Ōe zamyka cykl utworów o niedorozwiniętym, młodocianym synu i jego ojcu w świecie fantastycznej i groteskowej opowieści . I rozpocznie opis nowej wizji świata o cechach mitycznych. , Jednak niepełnosprawny, dorastający syn pojawi w późniejszych powieściach.
Źródła
Michiko N.Wilson, Ōe Kenzaburō, Pinch Runner Memorandum translated by Michiko N. Wilson and Michael K. Wilson; Ōe Kenzaburō. Pinchirannaa chōsno w 6 tomie zbioru utworów Ōe, Shinchōsha, 1977. Mikołaj Melanowicz, Literatura japońska. Proza XX wieku, PWN, 1994, s.320-324).
Aktywność Ōe w latach 1974-1979
1974
Styczeń
Podpisuje apel o uwolnienie Sołżenicyna.
Luty
Sorujeniitsuin o kangaeru – tsuihō ni tsuite (Myślę o Sożenicynie – o jego wydaleniu), „Shinchō”.
Czerwiec
Kōzui wa waga tamashii ni oyobi – nōto yori (Z notatek Powódż sięga mej duszy), „Nami”.
Wrzesień
Kono ichinen, soshite ashita (Ten rok, i jutro), „Sekai”.
Zbiór artykułów krytycznych pt. Jōkyō e (W stronę stanu rzeczy), Iwanami Shoten.
Listopad
Bungaku nōto tsuki 15 hen (Z notatkami o literaturze – 15 części) – opisany proces stylizowania „Powodzi sięgającej mej duszy”, Shinchōsha.
1975
Styczeń
Mirai no bungaku (Literatura przyszłości), „Shinchō”.
Marzec
Shūyōjo guntō no bungakuteki kōzō (Struktura literacka Archipelagu obozów koncentracyjnych (Kułag), „Subaru”.
Maj
Daigaku jidai kara no onshi Watanabe Kazuo shikyo (Umarł mój nauczyciel z okresu studiów Watanabe Kazuo).
Żądając uwolnienia poety koreańskiego Kim Cziha Ōe odbywa 48 godzinny strajk okupacyjny w Parku Sukiyabashi razem z Odą Makoto, Ide Magoroku i innymi.
Wrzesień
W Telewizyjnym Uniwersytecie Obywatelskim NHK (Shimin Daigaku Kōza) występuje w programie Imeeji no kaifuku („Odrodzenie obrazu”).
Hyōgensareta kodomo (Przedstawione /w literaturze/ dziecko), „Tosho”.
Listopad
Nise no kotoba o kyohisuru (Odrzucam fałszywe słowa), „Sekai”.
Grudzień
Zentai o miru me (Oczy widzące całość), „Tosho”.
Naze ningen wa bungaku o tsukuridasu ka (Dlaczego człowiek tworzy literaturę?), Iwanami kōza – bungaku I.
W tym roku Iwanami Shoten opublikowało książkę Yamaguchiego Masao pt. Bunka to ryōgisei (Kultuta i dwuznaczność), która wywarła wpływ na zainteresowanie Ōe antropologią kulturową.
1976
Styczeń
Fūshi,koshō no sōzōryoku (Siła wyobraźni w satyrze i głośnym śmiechu) „Shinchō”.
Sōzō no genri to shite no sōzōryoku (Siła wyobraźni jako zasada twórczości), Iwanami kōza – bungaku 2, w tomie „Twórczość i siła wyobraźni”.
Marzec
Dōke to saisei e no sōzōryoku (Błazen i siła wyobraźni dla odrodzenia). „Shinchō”.
Kwiecień
Ōe wyjeżdża do Meksyku jako profesor wizytujący na Państwowym Uniwersytecie Colegio de Mexico. Po angielsku wykłada na temat historii myśli powojennej.
Maj
Zbiór krytyki literackiej Kotoba ni yotte jōkyō,bungaku (Za pomocą języka sytuacja i literatura), Shinchōsha.
Lipiec
Powrót do kraju.
Sierpień
Pinchirannaa no oboegaki (The Pinch Runner Memorandum), „Shinchō”, druk w odcinkach.
Październik
Powieść Pinchiranna oboegaki (Notatki pich runnera), Shinchōsha.
Listopad
??Ganryō o nagerareyo – Mōtakutō no shi ni yosete ( W związku ze śmiercią Mao Tse-tunga – rzućmy ocenę na skalę czasu / slate?? interval), „Sekai”.
1977
Styczeń
Gendai bungakusha ni nani o nozomu ka (Czego oczekujemy od współczesnych literatów), „Umi”.
Czerwiec
Bungaku sono hōhō no sōtai (Literatura, wszystkie jej metody), „Shinchō”.
Lipiec
Bunka no kasseika o motomete (Żądając ożywienia kultury) – to temat kilkuletniej dyskusji 12 uczestników grupy badawczej m.in. architekta Isozaki Arata (1931), kompozytora Ichiyanagi Toshi (1933), projektantadworca Kioto i Umeda Sky Bld., Hary Hiroshiego i in., skupionej przy miesięczniku „Sekai” . Następnie Ōe opublikował esej Chiteki na kyōdō sagyō to bungaku (Umysłowe działanie zespołowe i literatura), „Sekai”.
Sierpień
Imeeji bunsetsuka no hōhō – „Benisu ni shisu” ni yoru (Metoda analizy wyobraźni – na podstawie Umrzeć w Wenecji, „Umi”.
Wrzesień
Część druga „Dzieł zebranych” Ōe Kenzaburō (6 tomow), zaopatrzonych w obszerne autorskie posłowie pt. Waga moratorium/yūyo kikan (Mój czas zwłoki / Moje moratorium), w którym przedstawił swą drogę pisarską, poczynając od pierwszej powieści napisanej w czasie studiów, Shinchōsha.
Październik
Wyjazd na Hawaje, do ośrodka East West Cultural Center w celu prowadzenia seminarium nt. spotkań Wschodu i Zachodu w kulturze. Mówił też o peryferiach w kulturze.
1978
Styczeń
„Kobayashi Hideo Motoori Norinaga o yomu (Czytam Motoori Norinaga Kobayashiego), „Shinchō”.
Od stycznia do końca następnego roku prowadzi dział recenzji literackich w „Asahi Shinbun”.
Maj
Shōsetsu no hōhō (Motody powieści) – zbiór esejów krytyczno-literackich, Iwanami Shoten.
Grudzień
Bungaku wa sengoteki hihan o koete iru ka (Czy literatura przezwyciężyła krytykę powojenną?). Rozważania na temat literatury prowadzone pod wpływem strukturalizmu, rosyjskiego formalizmu, groteski i realizmu. Ponad dwuletni rezultat pracy Ōe publikuje na lamach miesięcznika „Sekai”.
1979
Styczeń
Sōzōsuru Yanagida Kunio ( Wyobraźnia Yanagidy Kunio), „Shinchō”.
Luty
Dokusaisha to iu kagami (Zwierciadło jako dyktator), „Umi”.
Czerwiec
Seinen e . Chūnen Robinson no tegami (Do młodzieży. List Robinsona w średnim wieku), „Sekai”.
Sierpień
Kaigai bungaku e no dōjisei (Chronologiczność wobec literatury zagranicznej), „Umi”.
Seinen to sekai moderu –kuma o karakau furaidee (Młodzież i model światowy – piątek żartowania z niedźwiedzi), „Sekai”.
Listopad
Kamigami no shima Bari – Indoneshia bunka to geinō o tazunete (Bogowie wyspy Bali – odwiedzając kulturę i sztuki widowiskowe Indonezji), „Sekai”.
Powieść Dōjidai geemu (Gry współczesne) , Shinchōsha.
Po pięciu latach autor napisał, że jest to jego najważniejsza powieść.
Grudzień
Jinsei no shishōtachi (Mistrzowie życia), „Bessatsu Bungei Shunjū”.
