Mikołaj Melanowicz – Ōe Kenzburō (2) gwiazdą literacką

0
49

             Biografia w stylu nenpu

          W wydawnictwach japońskich na końcu książki zawierającej opowiadania lub powieści zwykle znajduje się również kaisetsu (dosł. objaśnienia), czyli esej krytyczny na temat zawartych w książce utworów. Jest również przejrzysta biografia, zwana nenpu, to znaczy chronologiczny zapis kariery (rok, miesiąc, czasem dzień), to znaczy spis faktów z zakresu aktywności pisarza. A mianowicie, podane są tytuły wszelkiego rodzaju utworów, jak również dyskusji publikowanych w czasopismach lub wydawnictwach oraz wystąpień i wykładów. W tym spisie nie powtarza się nazwiska Ōe i imienia Kenzaburō, ani czasowników „wydał” lub  „opublikował. Nie powtarza się również wyjaśnień typu „w czasopiśmie” lub w „wydawnictwie”, a tylko ich tytuły i nazwy.

   Należy też dodać, że spisywane są ważniejsze wydarzenia z prywatnego życia, jak również zdarzenia społeczne lub polityczne, o ile są wykorzystane jako temat lub wątek powieści lub opowiadania.

    Wspomnieć  również warto, że od końca lat pięćdziesiątych XX wieku Ōe zaczął publikować w najbardziej znanych i cenionych czasopismach i wydawnictwach. A mianowicie w „Bungakkai”(„Świat Literacki”), „Shinchō” („Nowe Prądy”), „Gunzō” („Grupa”), „Chūō Kōron” (‘Opinie Centrum”),   Shinchōsha, Kōdansha, Bungei Shunjū Shinsha, Iwanami Shoten i w innych.

Wygląda to następująco:

1958

Styczeń

 Shiiku (Zdobycz), „Bungakkai”.

Luty

 Ningen no hitsuji (Człowiek owieczka), „Shinchō”.

Marzec

Zbiór opowiadań pt. Shisha no ogori (Hojność umarłych), Bungei Shunjū Shinsha.

Czerwiec

Pierwszą powieść Me mushiri kouchi (Zerwać pąki, zabić dzieci), „Gunzō”

Miru mae ni tobe (Skocz, nim spojrzysz). „Bungakkai”.

Lipiec

Kurai kawa, omoi kai (Ciemna rzeka, ciężkie wiosło), „Shinchō”.

 Sierpień

    Toritachi (Ptaki), „Bessatsu Bungei Shunjū”.

    Wspomnieć warto, że w tym czasie zdarzył się wypadek zabójstwa uczennicy tokijskiego liceum Komatsukawa, który po czterech latach stał się tematem powieści Sakebigoe (Krzyk).

Wrzesień

    Fui no oshi (Niespodziewana głuchota), „Shinchō”.

Tatakai no konnichi (Walki dzień dzisiejszy), „Chūō Kōron”.

Kassai (Oklaski), „Bungakkai”.

 Początek  Zdobyczy po japońsku.Skan z Ōe Kenzaburō, Warera no bungaku, Kōdansha, 1965. Proszę czytać od prawej, z góry na dół.

Październik

    Zbiór dziesięciu opowiadań  pt. Miru mae ni tobe (Skocz, zanim spojrzysz), Shinchōsha.

     W tym roku z powodu zbyt licznych obowiązków pisarskich popadł w silne uzależnienie od środków nasennych.

     1959

Styczeń

Yoru yo,uruyaka ni ayume (Nocy, idź powoli),„Fujin Kōron” w odcinkach.

Marzec

Sarutoru no shōsetsu ni okeru imeeji ni tsuite  (Obrazowanie w powieściach Sartre’a) – to tytuł pracy dyplomowej, obronionej przez Ōe Kenzaburō na romanistyce Uniwersytetu Tokijskiego

 Czerwiec

     Heya (Pokój), „Shinchō”.

      Nagroda Akutagawy za Shiiku (Zdobycz)
      W Zdobyczy (tytuł oryginalny: „hodowanie”) autor przedstawia młodych bohaterów w sytuacjach ostatecznych – choroby, poniżenia i  śmierci. W tym opowiadaniu, którego akcja toczy się w czasie wojny, pierwszoosobowy narrator (Boku – Ja) razem z młodszym bratem próbuje wyrwać się z kręgu

rozczarowania i zwątpienia, przeżywanych u progu dojrzałości. Taką możliwość daje mu kontakt z obcym, z którym nawiązuje ludzkie stosunki, wbrew otoczeniu dorosłych. Tym obcym jest żołnierz amerykański z zestrzelonego samolotu.

        – Co z samolotem? – zapytał brat bojaźliwie. – Co się stało z samolotem?

        – Spłonął. O mało nie zapalił lasu w górach.

       – Cały, ze wszystkim? – westchnął brat.

        – Został tylko ogon….

        – Ogon… – powtórzył zachwycony.

       – A co się stało z innymi żołnierzami? – zapytałem.  Czy on leciał sam?

       – Dwóch zginęło. A ten wyskoczył na spadochronie.

       – Na spadochronie… –  podchwycił brat z jeszcze większym zachwytem. Co z nim zrobią? – zdecydowałem się zapytać.

         – Będziemy hodować, dopóki nie dowiemy się, co myśli o tym miasto.

        – Hodować?  – zapytałem zdziwiony. – Jak zwierzę?

       – On nie różni się od zwierzęcia – odrzekł z powagą ojciec. Śmierdzi jak krowa..

………………………………

         Hodować czarnego żołnierza  jak zwierzę…

                            (Ōe Kenzaburō, Zdobycz, przekład Mikołaja Melanowicza, zob. Cień wschodzącego słońca, Książka i Wiedza, Warszawa 1972, s.26-27)

          Tak więc uratowany amerykański żołnierz został jeńcem wieśniaków, którzy zamknęli go w piwnicy, żeby „hodować”. Potraktowali wroga ja zwierzę. Natomiast młodzi chłopcy, którzy podczas nieobecności dorosłych, często z nim przebywali, zaprzyjaźnili się i traktowali go po ludzku.

     — On wygląda jak człowiek  – powiedział do mnie Zajęcza Warga. Roześmiałem się, uderzając brata w pośladek. Rozpierało mnie ze szczęścia i dumy. Westchnienia dzieci wpadały przez okienko niby mgła z silnymi podmuchami. (op. cit., s.52)

     Kiedy w końcu nadeszła wiadomość, że jeńca trzeba odstawić do urzędu, skończyła się sielanka dzieci. Gdy żołnierz dowiedział się, że chcą go stąd zabrać i gdzieś wywieźć, stawił opór. Chwycił opiekującego się nim chłopca jak tarczę obronną i nie wypuszczał z piwnicy. Ojciec zdecydował syna wyzwolić z objęć Murzyna i użył w tym celu topora, uderzając go w głowę. Zranił też chłopca, który stracił przytomność dopiero następnego dnia i ujrzał ojca.

      Szarpał  mną głód, lecz gdy ręka ojca podała mi dzbanuszek z kozim mlekiem, wstrząsnęły mną mdłości, krzyknąłem  i zacisnąłem usta, mleko rozlało się po gardle i piersiach. Nie mogłem ścierpieć dorosłych, nawet własnego ojca. Mężczyźni, którzy z wyszczerzonymi zębami podskoczyli do mnie wymachując toporami, wyglądali groteskowo, nie mogłem ich zrozumieć, budzili we mnie mdłości. Krzyczałem, dopóki nie wyszli razem z ojcem. (op.cit., s.71-72).

      Opowiadanie rozpoczynające się sceną rozdrapywania paleniska przez braci po kremacji żołnierza, zamyka powyższe podsumowanie o przejściu narratora (Boku) – Ja) do świata dorosłości, naznaczonego piętnem nagłej śmierci.

      Przyzwyczaiłem się już do nagłej śmierci, oswoiłem się z jej obliczem, czasem smutnym, czasem uśmiechniętym, tak jak przyzwyczajeni byli do niej dorośli z mojej wioski. Drzewo, które zebrano do kremacji czarnego żołnierza , posłuży do spalenia ciała sekretarza.

    Oczyma przepełnionymi łzami spojrzałem na wąskie, białe pasmo nieba jeszcze nie zasnutego mrokiem zmierzchu i ruszyłem łąką w dół szukać mego brata. (op.cit. s,79) 

  Pisarze gwiazdorami

  Po wyróżnieniu Zdobyczy Nagrodą Akutagawy Ōe Kenzaburō, podobnie jak kilku innych pisarzy powojennych, zrobił spektakularną karierę. Może na początku wyprzedzał go tylko Ishihara Shintarō, autor Taiyō no kisetsu (Pora słońca, 1955), której wyróżnienie Nagrodą Akutagawy spotkało się z ostrą krytyką pod adresem jurorów za nagrodzenie powieści nazwanej „amoralną”. „Pora słońca” stała się jednak sukcesem handlowym, zaś Ishihara  – pierwszą w Japonii gwiazdą literatury. Odtąd laureatów tej nagrody środki masowego przekazu traktowały jak aktorów lub zwycięskich sportowców. W tym czasie wyróżniony  Kaikō Takeshi nie wytrzymał tego powodzenia. Zbyt duże zainteresowanie mediów wywołało w nim poczucie kryzysu i dlatego przez wiele miesięcy nie mógł nic pisać.

      Natomiast Ōe po 1958 roku stał się gwiazdą może mniej jaskrawą od Ishihary, ale z pewnością umacniał swą pozycję pisarza moralisty. To on stał się wyrazicielem młodego pokolenia dzięki śmiałemu opisowi współczesności z jej politycznym rozbudzeniem i obsesją seksualną. Stał się też wyrazicielem nowej lewicy.

    W tym okresie bohaterowie Ōe poszukują własnej drogi, rzadko ją znajdując. Żyją w izolowanym, ograniczającym wolność świecie. Często są zmuszani do poniżającej pracy. W Kimyō na shigoto  (Dziwne zajęcie) zajmują się zabijaniem psów, a w Hojności umarlych  – przenoszeniem trupów ze starego do nowego zbiornika w prosektorium. W obu opowiadaniach praca nie daje zadowolenia, ani nie przynosi zysku. Pozostawia tylko gorzkie poczucie rozczarowania.

    Młodzi bohaterowie są skonfrontowani z niezwykłą sytuacją. Są przekonani, że współczesna im rzeczywistość jest ciągiem próżnego wysiłku jej twórców.

   W Zdobyczy  głównym  bohaterom, wiejskim chłopcom, spotkanie z  Murzynem daje okazję do silnego przeżywania organicznej siły i barw życia. Z drugiej strony autor naraża ich na przeżycie katastrofy – załamania ich nadziei na zmianę życia w innym świecie: Murzyn zostaje zabity, chłopiec ranny, ginie też bezsensownie sekretarz wioski. Burzy to sny o niewinności i prowadzi dzieci na próg dojrzałości, nie pozbawionej hipokryzji i zła.

 Zerwać paki, zabić dzieci

   Natomiast w powieści Me mushiri ko uchi (Zerwać pąki, zabić dzieci) bohater i jego koledzy są napiętnowani złem jako mali przestępcy, a ucieleśnieniem niesprawiedliwości są jednak wieśniacy, którzy uciekając przed epidemią zamknęli ich w szopie. Młodzi bohaterowie są prymitywni, ale ucieleśniają siłę witalną i tęsknoty do innego świata, bardziej harmonijnego niż zastany w tej wiosce. Zaprzyjaźniają się z chłopcem koreańskim, dezerterem z wojska, jak również z córką ewakuowanego z miasta. Jednak autorowi w tej powieści nie udaje się ich uniewinnić, ani stworzyć dla nich świata, przeciw któremu nie musieliby się buntować.

(6.2.2022)

Reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Proszę wprowadź nazwisko