We współczesnym dyskursie literackim ważne miejsce zajmuje poezja Urszuli Gierszon. Koordynaty poetki zakotwiczają się w pejzażu literackim miasta Lublina. Podążając malowniczymi ulicami Starego Miasta i Krakowskiego Przedmieścia ku ogólnopolskiej percepcji czytelniczej, natrafiamy na uduchowioną poezję autorki. Mówiąc jeszcze bardziej poetycko, mityczne strofy Urszuli Gierszon wznoszą się na falach rzeki Bystrzycy i połyskują w słońcu poezji. A jednocześnie mówią o indywidualnym patrzeniu na trudne i pogmatwane życie, o bolesnej codzienności i trudzie trwania w okowach dni i nocy. Z poezji Urszuli Gierszon wyrasta jej wnikliwe patrzenie na słowo, podobne do dojrzałego drzewa szczodrego i nieobojętnego na innych.
Poetka Gierszon Urszula (Jolanta Weronika) z d. Suszek, pseud. „Benedykt Lubelski”, urodziła się 15 lutego 1956 roku w Lublinie. Tutaj w Lublinie poetka mieszka i tworzy. Z wykształcenia jest bibliotekarzem i przez szereg lat pracowała w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie. Debiutowała utworem poetyckim w 1980 roku w lubelskiej “Kamenie” (nr 17). Debiut poetki był swoistym zmierzeniem się z rzeczywistością wybuchu wolności i zniewolenia w tamtym czasie “runięcia murów” i narodzin “Solidarności”. Po ustaniu stanu wojennego współredagowała kolumny młodoliterackie o nazwie “Strony” w “Kamenie (1986-1989). Wówczas także intensywnie zajmowała się poezją, pisząc mityczne utwory o filozoficznej formule bycia w rzeczywistości i uczestniczenia w niej poprzez natchnione i jaskrawe słowo poetyckie. Jej odsłoną literacką pozostanie debiutancki tomik wierszy Siedem barw płomienia z1987 roku. W tomiku tym poetka mówiła o istotnym w jej życiu paradygmacie miejsca oraz o związkach jej poezji z przeszłością. Nawiązując do tradycji romantycznej, Urszula Gierszon pisała o swojej epoce i ją sakralizowała. Wówczas narodziły się przyjaźnie poetyckie z poetką Zofią Luchowską-Kuna, Andrzejem Z. Kowalczykiem, poetą Tadeuszem Kwiatkowskim-Cugowem. Lata dziewięćdziesiąte były czasami trudnymi dla indywidualnego rozwoju poetki, a jednak w żarnach poetyckich tworzyła się mąka poezji autentycznej, czystej i prawdziwej. Nie było wówczas komunikacji internetowych, ale życie literackie w Lublinie kwitło i nadawało sens twórczości indywidualnej. Kto dzisiaj pamięta biesiady poetyckie organizowane przez Tadeusza Kwiatkowskiego-Cugowa z udziałem poetki. Kto wspomina jej przechadzki artystyczne Krakowskim Przedmieściem ze świetnym poetą Aleksandrem Rozenfeldem w czarnym kapeluszu, z fajką i zapachem prawdziwego tytoniu.
W 1994 roku poetka została przyjęta do Związku Literatów Polskich, w Lubelskim Oddziale gdzie pełniła różne funkcje związkowe. Była członkiem zarządu (1995-98), przewodniczącą komisji rewizyjnej (1999-2002) oraz prezesem zarządu (2007-2009). Pozostawała także współzałożycielką i sekretarzem Międzynarodowego Kongresu Poetów ARCADIA (od 1993) oraz w latach 2002-2008 członkiem zarządu Fundacji Poetów i Ułanów im. gen. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego (organizacji, których pomysłodawcą był lubelski, niezapomniany bard i poeta Tadeusz Kwiatkowski-Cugow). W ramach tych stowarzyszeń wspomagała poetyckie działania Tadeusza Kwiatkowskiego-Cugowa w organizowaniu wielu imprez literackich m.in. cyklicznego Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego dla Dzieci i Młodzieży im. Janusza Korczaka oraz corocznej, obchodzonej od 1993 roku, Wigilii Poetów i Ułanów – imprezy patriotyczno-artystycznej o ogólnopolskim i międzynarodowym zasięgu. Obecnie jest członkiem zarządu Fundacji Poetów i Ułanów Pamięci gen. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego.
W swojej niezłomnej formule społeczniczki i animatorki kultury, Urszula Gierszon przez wiele lat zajmowała się promowaniem twórczości innych, a zwłaszcza młodych pisarzy oraz organizowaniem różnych imprez i wydarzeń kulturalnych. Imprezy te pozostaną ważnymi wyznacznikami wydarzeń literackich w historii poetyckiej miasta Lublina. Wiersze poetki tłumaczone były na język niemiecki, ukraiński, białoruski i rumuński, a jej opowiadania na język bułgarski i białoruski. Poetka zajmuje się również grafiką, rzeźbą i malarstwem.
O twórczości poetyckiej Urszuli Gierszon pisali m. in. Zenon Cieślak, doceniając malarskość i zmysłowość jej poezji oraz kilkakrotnie lubelski poeta i krytyk literacki Zygmunt Mikulski, określając jej twórczość jako „uśmiech nie pogodzonej, lecz wiedzącej i bezradnej melancholii”. W obecnym czasie o twórczości poetki pisał poeta i krytyk literacki Waldemar Michalski.
Urszula Gierszon nie jest autorką wielokrotnie nagradzaną w konkursach literackich, ponieważ – jak przyznała – tylko parokrotnie poddawała się ocenie jury, woląc zdecydowanie organizować konkursy, niż stawać w nich w poetyckie szranki. Mimo wszystko jest laureatką kilku ogólnopolskich konkursów literackich. Zdobyła m.in.: II nagrodę w Ogólnopolskim Konkursie na Opowiadanie „Otaczający nas świat” (Mielec 1986), wyróżnienie – Nagrodę Młodych za debiut książkowy w Konkursie im. J. Czechowicza (Lublin 1988), wyróżnienie w Konkursie „Poeta pamięta” (Kalisz 1999). Jej tom wierszy Adagio uhonorowano Nagrodą Główną w Konkursie Poetyckim im. Anny Kamieńskiej (Krasnystaw 2003). W 2004 roku zdobyła wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie Wierszy „O Laur Klemensa Janickiego” w Poznaniu.
Ta krótka charakterystyka działalności literackiej nie wyczerpuje informacji o twórczości poetyckiej Urszuli Gierszon. Działań literackich autorki było bardzo wiele, a ich formuła pozostawała i jest nadal rozległa i ważna dla środowiska literackiego. Mówi o tym jej dorobek poetycki zawarty w indywidualnych tomikach wierszy i opracowaniach literackich: Siedem barw płomienia (wiersze). Lublin: Wyd. Lubelskie, 1987; Białe rękawiczki (wiersze). Lublin: Oficyna Wydawnicza Fundacji „Solidarności Regionu Środkowowschodniego”, 1990; Miasto dziewięciu bram (wiersze). Lublin: (b.w.), 1993; Słowo w milczeniu dojrzewa. Almanach poetycki. Lublin: LOZLP; KAW, 1999; Adagio (wiersze). Lublin: Wyd. Lubelskie, 2002; Ziarno ruty rzucam w ogień (wiersze). Lublin: Wyd. Międzynarodowego Kongresu Poetów ARCADIA, 2005; Wiersze patriotyczne. Lublin: Wyd. Międzynarodowego Kongresu Poetów ARCADIA, 2007; Tak bardzo Go nie ma: almanach poetycki. Urszula Gierszon [wybór, red., wstęp, posłowie]; [rys. Adelina Gierszon]: Lublin: Wyd. Liber Duo; Związek Literatów Polskich Oddział w Lublinie, 2008; Przymierzalnia (wiersze, grafiki). Lublin: Związek Literatów Polskich Oddział w Lublinie; Wyd. LiberDuo, 2014; Wśród lubelskiej Cichej Nocy. Antologia wierszy na Boże Narodzenie. [wybór, wstęp Urszula Gierszon]Berlin-Toronto, 2014; Coraz Ciebie mniej (wiersze, grafiki) Mordellus Press Berlin-Toronto 2014; Piotr Mordel – portret panegiryczny, niemal dworski, ciut liryczny. Peter Mordel – panegyrisches Portret, Fast höfisch, ein bisschen lyrisch. (żart literacki, obszerny rymowany panegiryk na cześć Piotra Mordela). [Tłum. na jęz. niemiecki Agata Jakimiuk]. Toronto-Lublin, 2016; Leon Ulrich, Powstańcy polscy 1833 roku [edycja faksymilowa z oryginalnej książki wydanej w Agen w 1834 r. o tym samym tytule, ze zbiorów U. Gierszon] Wyd. Petit SK, 2018; Świt Swaroga (wiersze, grafiki). [posłowie Edward Zeman]. Mordellus Press Berlin-Lublin-Toronto, 2021. (szerzej na ten temat: https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/urszula-gierszon-ur-1956/. 2021-11-05);
Urszula Gierszon wypowiada się także w prozie, dla pełniejszego obrazu poetki można zaznaczyć, że dotychczas wydała: Bramy Lublina i inne opowiadania. [Projekt okładki i rys. Adelina Gierszon, U. Gierszon]. Lublin: Związek Literatów Polskich Oddział w Lublinie; druk Petit, 2015; Konrad Bielski 1902-1970. Życie i twórczość (monografia). Lublin: Wyd. Episteme. Lublin, 2017; Henryk Wójcik. Człowiek, który kocha pięknodruki (szkic monograficzny w formie rozmowy). Lublin: (b.w.), 2018; Leon Ulrich 1811-1885. Poeta i patriota [współautorka – aut. I rozdziału Małgorzata Anna Ciosmak]. (monografia). Lublin: Wyd. Petit SK, 2019.
By mówić o poezji Urszuli Gierszon należałoby przywołać jej figuratywny język gestów i mimiki filozoficznej. Bowiem poezja autorki posiada indywidualny klucz inwokacyjny rządzący się niszowym paradygmatem postrzegania świata. To poezja samoistnej przestrzeni twórczej i podmiotowej, by nie powiedzieć osadzonej na własnych przemyśleniach. Stąd wybrałem do omówienia kilka wierszy poetki
o indywidualnej ekspresji, by na ich przykładzie ukazać jej twórczą powinność wobec literatury. Waldemar Michalski o poezji Urszuli Gierszon napisał: “Motyw słowa w kontekście świata odbieranego wszystkimi zmysłami wskazuje na ekspansywną dominantę emocjonalno-przedstawieniową utworów Gierszon. Stałym punktem odniesienia jest w nich wizja różnie postrzeganej natury. (https://pisarze.pl/2021/04/20/waldemar-michalski-odrobina-nadziei-z-czarnym-kotem-w-tle-o-wierszach-urszuli-gierszon/. 2021-11-08). Do tej charakterystyki znanego poety lubelskiego i krytyka, można by dodać, że twórczość poetycka Urszuli Gierszon charakteryzuje się odwagą, jest świeża i odkrywcza. W jednym z wywiadów poetka powiedziała, że „Siła słowa polega na tym, że przemawia ono bezpośrednio do wszystkich zmysłów i jest ponad nimi. (…) Może być śmiertelną bronią i delikatną materią”.
W utworze U progu obłędu, autorka dotyka sferycznego zwierciadła świata i próbuje zmierzyć się z nim językiem poezji. Wyraźny motyw osobisty wiersza opowiada o czymś ważnym dla niej. Sferyczne poznanie wikła ją w sidła “progów” rzeczywistości. Mimo, że ciało zrywa się do lotu, w sferze świadomości estetycznej wybrzmiewa autorskie “nie”, tak ważne w psychologii twórczości. Generalnie mówić “nie”, nawet gdy słowo to oznacza “tak”, to ważny element twórczy autorki. W tak określonej formule filozoficznej, utwór posiada autogeniczny format. Na progu wewnętrznych składni myślowych, które dominują jej emocjami, rodzi się niezależny od zewnętrznych czynników obraz poetycki, podległy tylko natchnieniu. Poetka mówi On myśli że umrę z pragnienia / a mnie sny żywią.
Złapał mnie pająk rzeczywistości
w swoją brudno-szarą pajęczynę
Mnie – muchę z bajki
która lubi tylko cukier
Moje przezroczyste ręce
przylgnęły mocno do sieci
Ciało zrywa się do lotu
ilekroć poczuje zapach słodyczy
Pająk z butelką gorzkiego płynu rechoce
On myśli że umrę z pragnienia
a mnie sny żywią
Utwór U progu obłędu, 2009
Słowo poetyckie w utworze Przechodniu, jest nie tylko zespołem dźwięków werbalnych, będących symbolicznym znakiem kodu poetyckiego, to także oznaka widzialności świata, z jego zawiłymi kodami prowadzącymi ku prawdzie transcendentnej. Poetka mówi Dokąd biegniesz? / Rękami z wysiłkiem rozgarniasz mrok / Stopy parzy piasek / Stopy mrozi lód. Więc słowo zaczyna się od splotu i wiedzie ku jednej całości, tworząc przejrzystą magmę, z której rodzi się obraz. W jego wnętrzu widoczny jest zakres dźwięków i pojęć filozoficznych. Stąd w drugiej części utworu wybrzmiewa tajemnicze przesłanie Ty nie masz czasu stanąć / zapytać po co? / Biegniesz / i rytm twych kroków / zagłusza krzyk. Sekwencja treści posiada homofoniczną funkcję. Prowadzi ku kodom serca i może przypominać o istnieniu relacji sprzężonych i równoważności.
Dokąd biegniesz?
Rękami z wysiłkiem rozgarniasz mrok
Stopy parzy piasek
Stopy mrozi lód
a tobie skrzydła wciąż nowe rosną
Ty nie masz czasu stanąć
zapytać po co?
Biegniesz
i rytm twych kroków
zagłusza krzyk
Utwór Przechodniu, 2009
W twórczości Urszuli Gierszon ważne miejsce zajmuje sfera dystansu wobec przemijającego czasu. W utworze Noc, sfera ta jest kategorią przestrzenną, która dzieje się w nas samych i w każdej sekundzie naszego istnienia poza nami. Daje ona znać o sobie w bezsenne noce, gdy wygaszone są światła w nocnym mieście i w nas samych. Czas w utworze, to areał, który Skrada się cicho i miękko / wskakuje na kark / owija się wokół szyi / ciemnym ciepłem pieści oczy / w jej czarnej sierści. Osobiste relacje nocy, jako podmiotu lirycznego uzmysławiają jeszcze bardziej o jej istnieniu, poprzez narastanie bezsenności. Ale noc wie że nie istnieje senność/ przychodzi do mnie tylko odpoczywać. Utwór jest ważnym przykładem istnienia twórczej afirmacji, jako materii przestrzennej wokół nas, ale także w nas samych. Pozostając częścią wszechświata, autorka próbuje ten świat kreować oraz na nowo opisać. Stąd poetyckie od czasu do czasu / błyska srebrny cień / spóźnionego samochodu / przez sufit się przelewa / i znika na ścianie, mówi o przestrzeni bezsenności odbitej w oknach, przez które wdziera się informacja o nocnym świecie wszechobecnego miasta.
Skrada się cicho i miękko
wskakuje na kark
owija się wokół szyi
ciemnym ciepłem pieści oczy
w jej czarnej sierści
od czasu do czasu
błyska srebrny cień
spóźnionego samochodu
przez sufit się przelewa
i znika na ścianie
Ona wie że nie istnieje senność
przychodzi do mnie tylko odpoczywać
Utwór Noc, 2009
Kreacja mistyczna, jak element twórczy w utworach Urszuli Gierszon, to także filozoficzny obraz rzeczywistości. Opisywany świat w utworze Martwe drzewo, widziany jest jako horacjański kod identyfikacyjny (aurea mediocritas). Wiersz jest rodzajem ody percepcyjnej, w której poetka sławi ideę wydarzeń i czasu. Stąd utwór posiada wyraźną trójwymiarowość. Świat opisywany, staje się synonimem emocji i odpowiada na pytanie jak rodzi się poezja. Drzewo, jako wymiar transcendentny w utworze oznacza krzyż: Martwe drewno / którego bosa stopa Michaldy / nie chciała bezcześcić / wiele lat później stało się / najwierniejszym świadkiem / Twej męki. Jednakże drzewo, jak symbol odkupienia wchodzi także w żywe relacje z rozpaczą matki: I nie ramiona matki / ale krzyża / objęły Cię ostatnie.
Martwe drewno
którego bosa stopa Michaldy
nie chciała bezcześcić
wiele lat później stało się
najwierniejszym świadkiem
Twej męki
Wchłonęło łzy ciała
I nie ramiona matki
ale krzyża
objęły Cię ostatnie
Utwór Martwe drzewo, 2010
W tym trudnym utworze filozoficznym poetka językiem werbalnym pragnie przekazać czytelnikowi treści na poły teologiczne. Z utworu dowiadujemy się o ważnych przemyśleniach autorki na tematy religijne. To prywatne, a jednocześnie literackie ujęcie złożonej problematyki sacrum – sfery świętości, wokół której koncentruje się przestrzeń wtajemniczenia utworu Martwe drzewo. Na temat sacrum Mircea Eliade powiedział: “Sacrum bywa po prostu elementem utworu literackiego, przedmiotem interpretacji, ale może być też perspektywą dla rozważań teoretycznych, która pozwala głębiej wniknąć w istotę poezji, jej funkcję w kulturze, jej sens dla człowieka”. Dotykając mistyki drzewa które wchłonęło łzy ciała, poetka ukonkretnia paradygmat drzewa. Autorka przypomniana, że proroctwo Michaldy, noszącej nazwę trzynastej Sybilli, opowiada o nadchodzących dniach ostatecznych, znakach końca świata i podaje wskazówki jak je rozpoznać. Bosa stopa Michaldy w utworze poetyckim Urszuli Gierszon pełni funkcję obszerniejszego wstępu wyjaśniającego, co to są proroctwa, na tle przekazów biblijnych.
Koncentrując się na omówionych kilku utworach poetki, warto powiedzieć o jej kodzie literackim. Wiąże on wczesną twórczość zawartą w tomiku Siedem barw płomienia z1987 roku z późniejszym tomem Ziarno ruty rzucam w ogień (2005). W obu tomikach uobecnia się świadomość emocjonalna oraz silny czynnik wyrażenia uczuć poprzez słowo. Stąd ważność i wiarygodność wypowiedzi poetyckiej Urszuli Gierszon na mapie współczesnej poezji polskiej.
© Cytowane utwory pochodzą z https://zlpinfo.eu/czytelnia/urszula-gierszon.html. 2021-11-08)
