Roman Soroczyński – Budowniczy czy twórca atrapy?

0
184

W 2004 roku dziennikarze jednego z czasopism zapytali Polaków, który z przywódców Polski po drugiej wojnie światowej zrobił dla naszego kraju najwięcej. Aż czterdzieści sześć procent badanych wskazało na Edwarda Gierka. Kim w rzeczywistości był Edward Gierek: mężem opatrznościowym, budowniczym „drugiej Polski” czy może twórcą atrapy dobrobytu, który wraz ze swoją ekipą pławił się w luksusie i chętnie korzystał z uroków władzy? Kiedy pełnił najważniejszą w PRL funkcję pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego PZPR, do Warszawy przyjeżdżali prezydenci USA i… zespół ABBA. Sklepy (niestety, tylko w pierwszej połowie dekady jego rządów) wypełniły się towarami, wprowadzono możliwość w miarę swobodnego wyjazdu do tzw. demoludów, pojawiły się kolorowe telewizory i… Coca-Cola, prywatne samochody stały się bardziej osiągalne. Ale to za jego czasów doszło do zmian w konstytucji: wprowadzono do niej między innymi zapis o umacnianiu przyjaźni i współpracy ze Związkiem Radzieckim. Kiedy był „pierwszym”, milicja stosowała ścieżki zdrowia i pozbawiano życia niektórych opozycjonistów.
W drugiej połowie 2021 roku ukazały się dwie książki prezentujące tę kontrowersyjną osobę. W pierwszej z nich, zatytułowanej Gierek i jego czerwony dwór. Partia, rodzina, towarzysze, Iwona Kienzler podjęła próbę przedstawienia wydarzeń z życia Edwarda Gierka oraz – na jego tle – rodziny, a także najbliższych i najbardziej zaufanych współpracowników. W życiu Gierka rodzina była bardzo ważna. Okazywał głęboki szacunek swojej matce, szukał możliwości jak najczęstszego kontaktu z żoną Stanisławą oraz z synami, Adamem i Jerzym. Twierdził, że w latach czterdziestych XX wieku, podczas pracy w KC PZPR, kiedy to rodzina mieszkała w Zagłębiu:

… czuł się znużony i przepracowany, chociaż cała wykonywana przez niego robota, jak to określił, „mieściła się w piąstce dziecka”.

Iwona Kienzler nie wyważa otwartych drzwi, nie prezentuje aspiracji, by zostać oficjalnym biografem Edwarda Gierka. Zresztą, często powołuje się na słynny wywiad-rzekę „Przerwana dekada” Janusza Rolickiego. Zatem publikacja nie jest historyczną cegłą, ale prezentuje tło historyczne wydarzeń “epoki Gierka”. Pojawiają się w niej wypowiedzi wielu historyków. Jeden z nich zasugerował wręcz, że Edward Gierek był radzieckim agentem. Autorka nie dokonuje jakichś głębszych analiz, natomiast zebrała bardziej lub mniej znane fakty. Zrobiła to w przystępny sposób, dzięki czemu książkę czyta się dosyć lekko.
Iwona Kienzler jest autorką ponad osiemdziesięciu książek – publikacji non-fiction z zakresu historii, jak również leksykonów i słowników. Pisze także reportaże z podróży oraz artykuły dotyczące spraw gospodarczych i historii Polski, a także odwiedzanych przez nią krajów i regionów. Pasjonuje się historią, a zwłaszcza rolą kobiet i ich często zapomnianemu lub niedocenianemu wpływowi na losy i decyzje mężczyzn rządzących państwami, czy też będącymi wpływowymi politykami lub mężami stanu. Spod jej pióra wyszły między innymi: Kobiety wojowniczki, Kobiety ze słynnych obrazów. Muzy, modelki, kochanki, Mickiewicz. Miłości i romans, Chopin. Miłość i pasja czy – dotyczące nowszych czasów – Waleczne kobiety roku 1920, Wojenne losy przedwojennych gwiazd, Czerwone księżniczki PRL-u. Żony, diwy, towarzyszki.
Jak napisałem powyżej, autorka nie pretenduje do głębszych analiz, muszę jednak przyznać, że sięgnęła do wielu źródeł i książka ma bogatą bibliografię. Dzięki temu publikacja – mimo, że nie jest odkrywcza – porządkuje, a w niektórych przypadkach pogłębia, naszą wiedzę o tej kontrowersyjnej postaci.

Iwona Kienzler, Gierek i jego czerwony dwór. Partia, rodzina, towarzysze
Konsultacja: Sylwia Łapkowska-Gołębiowska
Redaktor prowadząca: Ewa Kubiak
Redakcja: Barbara Popiel
Korekta: Katarzyna Smardzewska
Skład: Igor Nowaczyk
Projekt okładki: Magdalena Wójcik
Retusz zdjęcia okładkowego: Katarzyna Stachacz
Redakcja techniczna: Kaja Mikoszewska
Wydawca: Lira Publishing Sp. z o.o., Warszawa 2021
ISBN 978-83-66966-09-3

Z kolei autor drugiej książki, Piotr Gajdziński, skupia się na dekadzie, w czasie której Gierek stał na czele partii rządzącej wówczas Polską. Stąd jej tytuł: Czas Gierka. Epoka socjalistycznej dekadencji. W publikacji znajdujemy błyskotliwy opis dekady lat siedemdziesiątych XX wieku. Autor pokazuje, jak wyglądała i zmieniała się ówczesna Polska, skąd wziął się mit „złotej epoki gierkowskiej”, czy nasz kraj rzeczywiście rozwijał się jak nigdy przedtem, otwierał na świat i był „najweselszym barakiem w obozie komunistycznym”. Tropi też liczne absurdy tamtych czasów, które dowodziły, że ustroju komunistycznego (wówczas zwanego realnym socjalizmem) na dłuższą metę nie da się zreformować i usprawnić.
Gajdziński przypomina, że Edward Gierek doszedł do władzy po odsunięciu Władysława Gomułki, który krwawo stłumił robotnicze protesty na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku. Cieszył się opinią dobrego gospodarza na Śląsku, miał też poparcie Moskwy. Siła Gierka brała się z tego, że był inny od Gomułki. Nosił eleganckie, dobrze skrojone garnitury, kolorowe krawaty i nie miał wciąż ponurej miny, która cechowała jego poprzednika. Propaganda gierkowska lansowała hasło: „Żeby Polska rosła w siłę, a ludziom żyło się dostatniej”, i wielu Polaków w nie uwierzyło. Bolesne przebudzenie nastąpiło w 1976 roku, wraz z buntami robotników z Radomia i Ursusa, a fala strajków w sierpniu 1980 roku ostatecznie zmiotła Gierka i jego ekipę.

A’ propos ekipy: I sekretarz KC PZPR nie mógł sam funkcjonować. Zatem Piotr Gajdziński przypomina ludzi, którzy w bliższy lub dalszy sposób współpracowali z Edwardem Gierkiem. Najważniejszym „aktorem” pierwszoplanowym był  Piotr Jaroszewicz. Na drugim planie pojawiają się między innymi: Franciszek Szlachcic, Edward Babiuch, Jan Szydlak, Stanisław Kania, Wojciech Jaruzelski i Stefan Olszowski. Autor prezentuje również „aktorów prowincjonalnych”, skupiając się na Wolsztynie – mieście, które po reformie administracyjnej z 1975 roku zostało przeniesione z województwa poznańskiego do zielonogórskiego.
Nie jest to pierwsza publikacja Piotra Gajdzińskiego o Edwardzie Gierku. Wcześniej, w 2014 roku, wydał biografię Gierek. Człowiek z węgla. Autor jest z wykształcenia historykiem – absolwentem Wydziału Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Był dziennikarzem „Wprost” i „Rzeczpospolitej”, publikował m.in. w „Polityce”, „Tygodniku Powszechnym” i „Życiu Gospodarczym”. Nie będzie chyba stwierdzeniem na wyrost teza, że jest specjalistą od biogramów. Oprócz wspomnianej wyżej opublikował bowiem biografie: Józefa Piłsudskiego (Sztuka przywództwa), Władysława Gomułki (Dyktatura ciemniaków) i Wojciecha Jaruzelskiego (Czerwony ślepowron). Najwięcej kontrowersji wywołała inna biografia jego autorstwa – Delfin. Mateusz Morawiecki, w której opisał szereg szczegółów z życia obecnego premiera. Dużą część z nich poznał zapewne wówczas, gdy był rzecznikiem prasowym WBK (potem BZ WBK).

Autor nie ogranicza się li tylko do opisywania pretorian Edwarda Gierka. Przypomina między innymi ówczesne wielkie budowy i sukcesy polskich sportowców, a przede wszystkim trzecie miejsce piłkarzy podczas mistrzostw świata w 1974 roku. Bardzo ciekawy jest rozdział Pączkowanie oporu, mówiący o początkach opozycji w PRL-u. Wiatr od morza oraz Polska na sznurku opowiadają z kolei o życiu codziennym w latach siedemdziesiątych, o coraz większych kłopotach z zakupami pewnych, często podstawowych, rzeczy.

Czas Gierka… to opowieść o epoce, do której wiele osób ma ambiwalentny stosunek. Wspomniałem już kontrowersje wokół tego działo się w Polsce w latach siedemdziesiątych XX wieku. Może nie mówiono wówczas, że nasz kraj wstaje z kolan, propagowano jednak budowę „drugiej Japonii”. Niestety, gospodarka doznała wielkiej zapaści. Był to bowiem również czas, gdy nieudolność i łapczywość funkcjonariuszy partii rządzącej oraz ideologiczne okowy zweryfikowały wielkie wizje i hojne obietnice. Zaraz, zaraz! Skąd my to znamy? Dlatego uważam, że Czas Gierka. Epoka socjalistycznej dekadencji Piotra Gajdzińskiego jest nie tylko świetną lekturą dla tych, którzy chcą sobie przypomnieć młode lata albo dowiedzieć się, w jakich warunkach żyli i dorastali ich dziadkowie i rodzice. Jest to również książka pisana ku przestrodze!

Piotr Gajdziński, Czas Gierka. Epoka socjalistycznej dekadencji
Redaktor prowadzący: Bogusław Kubisz
Redaktor merytoryczny: Zofia Gawryś
Korekta: Bogusława Jędrasik
Projekt okładki i stron tytułowych: Panczakiewicz Art. Design
Skład i łamanie: Plus 2 Witold Kuśmierczyk
Wydawca: Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2021
ISBN 978-83-11-16321-8


Roman Soroczyński
14.11.2021 r.

Reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Proszę wprowadź nazwisko