Wydawnictwo Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu sprawiło czytelnikom miłą niespodziankę, publikując pierwszy w Polsce tomik przekładów poezji Manolisa Aligizakisa, zatytułowany Powrót i ból. Nostos and algos. Tłumaczenia podjął się duet poetów z Podkarpacia: Małgorzata Żurecka i Mirosław Grudzień. Konsultacji naukowej i językowej przekładu dokonała Małgorzata Siwicka, wykładowczyni uniwersytecka, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa.
MANOLIS (EMMANUEL) ALIGIZAKIS, pseudonim literacki: Manolis – to poeta i pisarz narodowości greckiej, urodzony w 1947 roku na Krecie, obecnie obywatel Kanady. Jest najbardziej płodnym twórcą literackim greckiej diaspory – świadczy o tym 37 wydań książkowych jego twórczości w języku angielskim i 33 w nowogreckim; 14 napisanych przez niego pozycji opublikowano też w innych językach. Ponadto ma na swoim koncie autorstwo 17 tomów przekładów na angielski poetów greckojęzycznych oraz translacji na nowogrecki trzech zbiorów poezji z angielskiego. Jego utwory to przede wszystkim poezja, ale należy tu także wspomnieć cztery powieści wydane w języku nowogreckim i trzy w angielskim, wreszcie – opowiadania.
Artykuły, wiersze i teksty prozatorskie Manolisa w języku greckim i angielskim były publikowane w różnych czasopismach i gazetach w Grecji, Kanadzie, USA, na Węgrzech i na Słowacji, w Szwecji, Rumunii, Serbii, Australii, Jordanii, a także przekładano je na języki: hiszpański, niemiecki, francuski, portugalski, włoski, rosyjski, ukraiński, arabski, turecki, chiński i japoński.
Przy tłumaczeniu na język polski, w uzgodnieniu z autorem, translatorzy korzystali z wersji angielskiej, ale nowogreckie oryginały również – jak podkreślają – były im w tłumaczeniu pomocne.
Poezja Manolisa obrazuje konfrontację emigranta z odmienną kulturą i sposobem życia, przedstawia też metafizyczny powrót do zarówno do czasów utraconych, do greckich pejzaży, żołnierskich wspomnień, jak i miłosnych uniesień. Taka wizja rzeczywistości wyłania się choćby z wiersza Szkic, w którym podmiot liryczny wyznaje:
Mój palec wodzi po obrysie
twoich warg
Nabrzmiały obłoczek czerwieni
przypomina obiektyw aparatu
otwiera i zamyka oczy
czyniąc wiersz wiecznym.
Dzięki zdolności twórcy do zmiany optyki patrzenia do wewnątrz zyskujemy wielopiętrową, metafizyczną kompozycję domkniętą perspektywą wieczności – czy może raczej jej pozorem. Bo wszystko w tej poezji jest ulotne, znikliwe, czasem tylko przyłapane na gorącym uczynku orientalnego gestu, uśmiechu, zdaje się, że i nadziei dotyczącej tego, że poezja – przynajmniej na chwilkę – ma w sobie moc ocalania.
Dlatego warto sięgnąć po ten tom, warto sięgnąć po udany przekład wzbogacony obszernym posłowiem, wzmacniającym możliwości rozumienia tej poezji w kontekstach geograficznych, kulturowych i lingwistycznych.
Jan Belcik
Manolis Aligizakis, Powrót i ból. Nostos and algos, Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, Rzeszów 2020.
