Recenzja
A nie przeczytasz, bo powieść młodego pisarza, Zenona Dębińskiego, jak jego rodzina, służba: gosposia, ogrodnik i szofer, przyjaciele – artyści i kilka drugoplanowych postaci to elementy świata przedstawionego drugiej powieści Wiktora Orła.
Za pieniądze można mieć wszystko, można żyć pod wielkim szklanym kloszem, bo tak jest wygodnie i – co tu gadać – komfortowo. Bo życie bywa kolczaste, drogi w nim – wyboiste. Czy jednak ekskluzywnym wozem ojca jedzie się gorzej niż własnym? Cóż, są tacy, którzy potwierdzą, bo „satysfakcja” – powiedzą, – radość zdobywania, – bezcenny, uszlachetniający pot na plecach, gdy sam wspinasz się, napinasz mięśnie, wytężasz umysł, harujesz od rana po świt, a za pierwszą zarobioną pensję kupisz mamie pierścionek, jakiego dotąd jej nikt nie kupił. – Że zapracowane po ciężkich studiach słodkie frukta to jest dopiero TO. Są jednak ci, którzy dostają wszystko na tacy, za to, że po prostu są, że urodzili się pieruńsko zamożnym rodzicom, których gest obejmuje wszystkie zachcianki, marzenia, pragnienia, wybryki i odziedziczoną władzę. W dodatku wielu im zazdrości, przygląda się, niektórzy nawet próbują się zaprzyjaźnić, ogrzać się w blasku złota, choć na chwilę zanurzyć w luksusie, pobyć choćby w cieniu rodziny, która nie musi ograniczać wydatków, oszczędzać, odkładać na trudniejsze czasy, bo te czasy nigdy nie nadejdą.
Wino, kobiety i śpiew – dolce far niente? – Ależ skąd! Ciężkie kace, zejścia po prochach, trudne powroty na ziemię, na której proza – książka do napisania! To właśnie ta, której nigdy nie przeczytasz. Bo chłopiec pragnie własnej sławy, osobistego dorobku. Kasowy sukces tej powieści, która rodzi się w bólach, absorbuje , co w chłopcu najlepsze. Zepsuty? – tak. Ale nie do szpiku kości.
Wiktor Orzeł o wielu zjawiskach, zobrazowanych w tej powieści, już mówił w książce I tak dalej. O degradacji współczesnej inteligencji, zepsutych relacjach międzyludzkich, problemach pokolenia Y.
W tej powieści na pierwszy plan wysuwa się postromantyczny weltschmerz, związana z nim męka twórcza, a nade wszystko – porządek, a w istocie – chaos na rynku wydawniczym, problem przebicia się z talentem na półki księgarń debiutujących pisarzy. Czy bez skandalu i zapłaconych po kolei: od wydawcy po krytyków literackich można się wybić?
W satyrycznej warstwie powieści wyczytujemy karykaturalny obraz kilku środowisk. Wiktor Orzeł nie oszczędza trzydziestolatków, którzy najpewniej się czują w rodzinnych domach rodziców, niespełnionych i ciągle dobrze się zapowiadający artystów i ludzi świata mediów:
– Uważam, że krytycy gówno się znają. Wydawnictwa produkują gówno i tworzą sztuczny popyt, żeby ktoś je zjadł ze smakiem, ledwo strawił i udawał, że gówno nie jest gównem. Wszyscy się gówno na wszystkim znamy i wszyscy udajemy…* Czy Zenon ma podstawy, żeby wygłaszać podobne diagnozy? Czy wkładanie kija w mrowisko (twórców, krytyków, wydawców, czytelników w końcu) podczas telewizyjnego wywiadu jest kolejnym etapem prowokacji artystycznej? To już zostawiam czytelnikowi do rozsądzenia i indywidualnej konfrontacji z pisarzem, który nie tylko próbuje, jak przed nim wielu twórców – awanturników, żyć jak tworzyli, czy też tworzyć jak żyli.
Powieść Wiktora Orła zadaje więcej pytań. Napisana ze swadą, skomponowana z dramatycznym rozpisaniem na role – punkty widzenia różnych bohaterów, ociera się narracją o polifonię, w specjalnym miejscu dla akcji znajduje się Antrakt, a poszczególne „duże rozdziały” to po kolei Akt I, Akt II i Akt III. Każdy akt poprzedza motto – cytat z pieśni zespołu Kasabian. Synkretyzm gatunkowy powieści uzupełniają listy i kartki z dziennika.
Lubię pisarstwo Wiktora Orła. Jest bezpretensjonalne i żywe. To styl najmłodszego pokolenia naszych twórców. Fakt, język, jakim obdarowuje swoich bohaterów, jest dla mnie ciągle czymś nowym i obcym, ale dziś klną wszyscy. Jedna postać w tej opowieści o niedosycie i niedostatku nie rzuca mięsem, ale nie zdradzę, kto to jest.
Orzeł (1990) urodził się w Bochni, od lat mieszka w Krakowie, gdzie także ukończył kulturoznawstwo. Jako szesnastolatek założył cieszący się dobrą opinią Portal Pisarski, którego od początku jest administratorem. Debiutował w roku 2010 opowiadaniem Lampisko Ty moje wantologii opowiadań wydawnictwa Papierowy Motyl. W roku 2017 nakładem wydawnictwa Novae Res wyszła pierwsza jego powieść, zatytułowana I tak dalej. Gdyby ktoś się zainteresował jego poezją, można ją znaleźć na fanpage’u Wiktora: Dzienność. Za pieniądze można mieć wszystko! – Powiecie, że to bzdura. I będziecie mieli rację.
*Cytat ze str. 131
…………………………………………………………………………………………………….
Jolanta Zarębska, filolog po Uniwersytecie Wrocławskim, recenzentka i poetka Portalu Pisarskiego, absolwentka Reżyserii Teatru Dzieci i Młodzieży w PWST we Wrocławiu. Wydała w oficynie Miniatura tom wierszy pt. Śpiewam i milczę (2012), Na białą godzinę (2018), jej wiersze znalazły się w kilku antologiach, ostatnio w Antologii Poetów Polskich 2016.
