Wacław Holewiński
Proza Iłłakowiczówny
„Nie lubię wierszy, wolę prozę. Wiersze bywają pretensjonalne…” To słowa Kazimiery Iłłakowiczówny z jednego z jej ostatnich wywiadów. Czołowa polska poetka wypowiedziała je zapewne trochę przekornie, ale… Ale do dziś niewielu z nas zna prozę autorki „Trzech strun” czy „Słownika litewskiego”. Jest wreszcie okazja aby tę spuściznę poznać w całości, przybliżyć, przeżyć na nowo. Kilka tygodni temu ukazał się obszerny tom (736 stron) podzielony na cztery części (plus jako swoisty appendix dodatek z tekstów usuniętych przez cenzurę z „Trazymeńskiego zająca”) Iłłakowiczówny, zawierający całość jej prozatorskiego dorobku, w którym znajdziemy m.in. opowieści rodzinne, słowa o przyjaźni z Witkacym, Tuwimem, o jej pracy w MSZ-cie (obiad z Goebbelsem, spotkanie ze słynną z rozwiązłości obyczajowej panią Kołłątaj), o podróżach, o współpracy z marszałkiem Piłsudskim (i ukazaniu go jako zwykłego człowieka, a nie spiżowej postaci), o emigracyjnych losach (Iłłakowiczówna wyjechała z kraju razem z rządem we wrześniu 1939 roku, ale pozostała w Rumunii przez cały okres wojny), ale także duży utwór, który po latach zakwalifikowano jako bajkę dla dzieci, choć pisany był z zupełnie inna intencją. Warto tę prozę poznać także dlatego, że pisana jest wyjątkowo pięknym językiem.
Kazimiera Iłłakowiczówna – Proza, PIW, Warszawa 2018, str. 736.
Katarzyna Wójcik
Pamiętnik poety to zbiór niemal stu felietonowych opowieści Kazimierza Wierzyńskiego, które wygłaszał na falach radia Wolna Europa. Z jednej strony tworzą one pewnego rodzaju autobiografię obejmującą okres od 1907 roku, czyli czasów szkolnych, do 1939, kiedy Wierzyński na stałe wyjechał z Polski. Z drugiej ‒ Pamiętnik poety jest swego rodzaju kluczem do interpretacji twórczości jednego ze Skamandrytów, bowiem osią każdej z opowieści są wiersze. Dodatkowo na krajobraz literacki zawarty w zapiskach Wierzyńskiego składają się najwybitniejsi przedstawiciele literatury polskiej, m.in. Leopold Staff, Julian Tuwim, Wacław Berent, Jan Lechoń, Antoni Słonimski.
Kazimierz Wierzyński, Pamiętnik poety, PIW, Warszawa 2018, ISBN 978-83-06-03490-5
