„Poetyckie obrazy maluje inna rzeczywistość”, stwierdza Janusz Cygan w swoim ostatnim zbiorze wierszy, zatytułowanym biblijnie i archetypowo – „Zaiste”. Próba zdefiniowania tej rzeczywistości pochlania poetę. Zbiór wierszy „Zaiste” jest kolejnym rozrachunkiem Janusza Cygana z życiem i poezją, podsumowaniem przemyśleń nad przemijaniem, spowiedzią z rozterek duszy: „wciąż na dróg rozstaju / szukam – chociaż nie zgubiłem.” Poeta świadom jest swojej bezradności wobec losu, który doświadczył go inwalidztwem:
próbuję się podnieść – z kolana
aż jedno mam w posiadaniu
na własność
drugie wiatr uniósł
w ciszę nocy czerwcowej
(kolejny)
Jednak poeta nie traci nadziei na odnalezienie szczęścia i radości życia, pomimo nieuchronności przemijania. Zawsze w tej poezji uczucia łączą się ze światem przyrody i wzajemnie się przenikają:
teraz już nadzieja wypełniła myśli
w okno słońce jutra zagląda ukradkiem
dobrocią spojrzenia
zawsze ciepłym słowem
wiem że wkrótce pójdę i pokonam inność
(nie upadnę)
Poezja w twórczości Janusza Cygana jest ocaleniem przed przemijaniem i zapomnieniem. Jest inną rzeczywistością, niby baśniową, ale jednak bardzo realną, odkrywającą prawdę. Pozwala żyć w jakimś magicznym continuum czasowym, gdzie nie obowiązuje przestrzeń i czas, ale jednocześnie zbliża nas do samej istoty rzeczywistości, pomaga zrozumieć przeznaczenie człowieka. .
tamten pocałunek utrwalam
pośród wspomnień poezji
jestem
(w dłoniach zamknięta wyobraźnia)
Tytuł tego wiersza: „w dłoniach zamknięta wyobraźnia”, jest bardzo metaforyczny, wieloznaczny, mówi on, że poeta pisząc posługuje się wyobraźnią, więc jest ona zamknięta w jego dłoniach. Dłonie są także symbolem ocalenia, opieki i wzajemnego związku. Dłońmi się witamy, przygotowujemy posiłki i wzajemnie dotykamy, jest w nich olbrzymia moc, niemal nadnaturalna, są symbolem naszego związku ze światem. W ogóle wiersze Janusza Cygana starają się umiejscowić człowieka w świecie przyrody, ale nie chodzi tylko o fizyczną obecność, ale o odczuwanie wyobraźnią i wrażliwością i istnienie niejako wewnątrz barw, zapachów i dotyku ziemi, kwiatów, głosów ptaków.
jestem suchym liściem – lekkim
w porywach wiatru
(potrzeba)
Pisze poeta w jednym z wierszy Pokazuje on jak daleko sięga potrzeba jedności ze światem, jak jest głęboka i autentyczna.W innym wierszu, zatytułowanym „skrytość” poeta stwierdza:
później staję się samotnym mleczem
pośród barwnych kwiatów
płochym w doczesności niebycie
na życia łące
W tytułowym wierszu „zaiste” czytamy:
jestem czystą kartką – jedną z wielu
wyrwaną z grubej księgi
do zapisania
poezją niekończących się wersów
strof życia zbyt ciężkich
do udźwignięcia
i chociaż czuję całym sobą
tak trudno jest ujrzeć
radość
tej rudej wiewiórki
zmieniającej szatę na wiosenną (…)
lubię wędrować wyobraźnią – tam
gdzie w przydrożnych kapliczkach
mieszka nadzieja
Istotnie, poezja Janusza Cygana jest formą ocalenia w nas najlepszych uczuć, zachwytów nad pięknem świata i, co najważniejsze, pozwala żywić nadzieję. Na tym polega jej moc i
W innym wierszu stwierdza:
z pokorą wtedy patrzę na święte figurki
wokół których jesień ściele
listny dywan
Wiersz ten pokazuje, jak daleko sięga potrzeba jedności ze światem w tej poezji, jak jest głęboka i autentyczna.
Część druga tomiku, to wiersze dla dzieci. Z niezwykłą swadą i poetycką sprawnością poeta sięga do klasycznych bajek o Czerwonym kapturku i do bohaterów Elementarza Falskiego: Ali i Asa. Są to wiersze bardzo nowe, odkrywcze i oryginalne. Pełne świeżości, nowego spojrzenia na poezję dziecięcą, dowcipne i mądre, a przy tym przekorne, uczące dzieci samodzielnego myślenia. Nie będę tu cytował tu poszczególnych utworów, bo uważam, że powinno się je przeczytać w całości, dla własnej czytelniczej satysfakcji. A naprawdę warto, gdyż jest to poezja dla dzieci najwyższej próby.
Erotyki zamieszczone w części trzeciej zachwycają otwartości i poetyckim nastrojem. Oto w wierszu „Zaskoczenie” poeta pisze:
oplatasz dotykiem w zmysłach swoich dłoni
kiedy je prowadzisz z delikatną swadą
wtedy to namiętność jest w pełnej harmonii
gdy wspólnych karesów oddajemy zadość
teraz i ja imię narysuje twoje
zwilżonym językiem na twym boskim ciele
całusami całe zaraz je ustroję
pożądania ścieżkę wnet na nim wyścielę
Poeta poszukuje duchowego porozumienia z wybranka w wierszu „tablice”:
oddalamy się od siebie
twój dekalog
moje zasady
nie do pogodzenia
Tu już wkracza dorosłość, problemy światopoglądowe, różnice w postępowaniu między ludźmi i wybór między złem a dobrem.
Natomiast w wierszu „wywód” poeta stwierdza:
z pewnością do mnie nie przyjdziesz
i nie przyniesiesz nowej nadziei
tak trudno trwać w samotności
gdy skorup życia nie można skleić
Widzimy tu samotność człowieka doświadczonego przez los, który musi z godnością trwać na swoim stanowisku.
W utworze „niewygodne są pozorów maski”, poeta podejmuje problem wzajemnego zaufania i odrzucenia.
wiem luba przecież jak ufać trudno
gdy ta odległość zniewala
w duszy jest teraz tak bardzo smutno
miłość zamknięta w detalach
pora już udać się w knieję ciszy
mrokiem otulić tęsknotę
bo wołań serca już nie usłyszysz
takiego jak ja miernotę
Te wiersze są nie tylko o miłości, mówią one o sensie życia, dotykają najważniejszych problemów naszej osobowości. Miłość jest formą życia, formą istnienia. To jaka ona będzie, określa nasze istnienie. Człowiek jest stworzony do partnerstwa, opartego na wzajemnym zaufaniu, zrozumieniu, wspólnych celach i lojalności. Filozofia miłości, to także filozofia życia. Jeśli miłość jest szczęśliwa, to i życie jest udane.
Zbiór wierszy Janusza Cygana składa się z trzech części, trzech rozdziałów, jakby filarów jego gmachu innej rzeczywistości, tworzonej przez poetyckie widzenie świata. Część pierwsza to zmaganie się z własną słabością, chorobą, kalectwem. Jest to pokaz męstwa, nieugiętości, ale też walka z własnym zniechęceniem, depresją i poczuciem klęski. Z tej walki poeta wychodzi zwycięsko, właśnie dzięki sile poetyckiego słowa, dzięki wyobraźni i wrażliwości.
Druga część, to wiersze dla dzieci, a więc autentyzm, szczerość i dziecięcy humor. Autor potrafi się niesamowicie wczuć w młodego czytelnika. Wiersze napisane są wręcz mistrzowsko, doskonałe pod względem warsztatowym. Operują rytmem, rymem i poczuciem abstrakcyjnego humoru, który dzieci tak uwielbiają.
Trzecia część mówi o sensie życia, o trudach miłości i wyborach światopoglądowych. Nie jest to łatwa poezja, a o jej wartości świadczy to, iż porusza najtrudniejsze problemy filozoficzne.
Zdzisław Antolski
(Janusz Cygan, Zaiste, Kielce 2018)
:
