Jan Stanisław Kiczor
Felicja Kaszowska – wspaniała interpretatorka w operach Wagnera
Felicja Kaszowska
KASZOWSKA Felicja, właśc. F. Grutzhandler, zamężna Krotowska, pseud. Gilbert (12 V 1867 Warszawa – 18 VII 1951 Bielsko-Biała), śpiewaczka. To tak w skrócie. Urodziła się jak wyżej podano 12 maja 1867 roku, choć piszący o niej Eisenberg mylnie (jak udowodniono) podaje datę 1872 rok. Z czego wynikła pomyłka pięciu lat, Bóg raczy wiedzieć (choć pomyłka to „odmładzająca” wiec może wynikać z jakiejś szczególnej „atencji” piszącego).
A podczas całej swojej bogatej kariery używała w różnych okolicznościach, różnych nazwisk: Grutzhandler, Gilbert i Kaszowska.
Może to zabawne, ale swój debiut miała jako Grutzhandler-Kaszowska, do debiutu w WTR (Warszawskie Teatry Rządowe – naczelna władza teatrów Księstwa Warszawskiego z siedzibą w Warszawie, powołana 14 kwietnia 1810 dekretem Fryderyka Augusta jako Rządowa Dyrekcja Teatru) starała się jako Gilbert-Kaszowska, występowała jednak przeważnie jako Kaszowska, choć też nie zawsze.
Była córką kantora synagogi. Od szesnastego roku życia uczyła się w Warszawie śpiewu u popularnego śpiewaka, nauczyciela śpiewu i kompozytora -Wilhelma Troschela (używał także nazwiska Wilhelm Troszel), a będącego jednocześnie m.in. autorem muzyki do popularnej pieśni kościelnej Pod Twą Obronę. Niektórzy błędnie piszą jego nazwisko jako Troschl. Był też, co dla wielu badaczy jest zaskoczeniem – organistą w kościele św. Antoniego w Warszawie.
Powracając do Felicji Kaszowskiej. Co prawda już w styczniu 1885 wystąpiła na koncercie w Warszawie, niemniej nadal, w latach 1885-86, uczyła się śpiewu w konserwatorium wiedeńskim u Johanna Baptista Gänsbachera (08 maja 1778 – 13 lipca 1844), austriackiego
Felicja Kaszowska, śpiewaczka. Fotografia sytuacyjna wykonana w atelier.
Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny – Archiwum Ilustracji
kompozytora, który pełnił m.in. (od 1823 aż do śmierci) odpowiedzialną funkcję dyrektora muzyki w katedrze św. Stefana w Wiedniu. W 1886 roku, powróciła do Warszawy i uczyła się śpiewu u Elżbiety Rzebiczkowej. Także w 1886 i 1887 roku występowała na koncertach w Warszawskim Towarzystwie Muzycznym.
Dalej opowiemy za Słownikiem Biograficznym Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973: „W 1887 debiutowała w WTR: 18 V w partii Alicji (“Robert Diabeł”), 24 V – Małgorzaty (“Faust”) i została przyjęta do zespołu opery; występowała jednak tylko przez pół sezonu i w końcu 1887 wyjechała za granicę. Uzupełniała studia wokalne u Manuela Garcii i Jana. Reszkego (Paryż), G.B. Lampertiego (Mediolan), J. Stockhausena (Frankfurt n. Menem). We wrześniu 1888 śpiewała na koncertach w Warszawie, a w październiku tegoż roku w operze w Kolonii. W 1888-90 i 1891-92 występowała w Deutsches Opern Ensamble w Metropolitan Opera House w Nowym Jorku. Odniosła wielki sukces już na pierwszym występie 28 XI 1888 w partii Urbana (“Hugonoci”). Największe uznanie zyskała w operach R. Wagnera: w partiach Ewy (“Śpiewacy norymberscy”), Elzy (“Lohengrin”), Zyglindy (“Walkiria”), Senty (“Holender tułacz”). Śpiewała także m. in. partie Aidy (“Aida”), Adalgizy (“Norma”), Seliki (“Afrykanka”). Z niemieckim zespołem opery nowojorskiej występowała także w innych miastach Stanów Zjednoczonych, m. in. w Filadelfii (1889). W październiku i listopadzie 1890 oraz w lutym 1891 występowała gościnnie w Warszawie w WTR i na koncertach. W 1893 odbyła tournee po USA z Bostońską Orkiestrą Symfoniczną; śpiewała m. in. w Bostonie, Cincinnati, Chicago, St. Louis, Buffalo.
Do Europy wróciła w 1893 już jako sławna śpiewaczka. W tym samym roku występowała w operze w Budapeszcie i odniosła ogromny sukces w partii Brunhildy (“Walkiria”). W 1894-1908 występowała na wielu scenach operowych Europy, m.in. w Lipsku, Wrocławiu, Dreźnie, Dusseldorfie, Darmstadt, Frankfurcie n. Menem, Hamburgu, Berlinie, Bayreuth, Monachium, Wiedniu, Paryżu, Brukseli, Amsterdamie, Genewie, Mediolanie, Rzymie, Petersburgu, Sztokholmie, Madrycie. Z nowych partii, które wprowadziła do swego repertuaru, największy rozgłos zyskały: Izolda (“Tristan i Izolda”), Venus (“Tannhauser”), Fryka (“Walkiria”), Gertruda (“Jaś i Małgosia”), Leonora (“Trubadur”), Carmen (“Carmen”), Amelia (“Bal maskowy”), Walentyna (“Hugonoci”). W lutym 1904 śpiewała na koncercie w Filharmonii w Warszawie. W 1908-09 występowała znowu w Metropolitan Opera House w Nowym Jorku. W 1910 śpiewała w T. Constanzi w Rzymie w cyklu przedstawień wagnerowskich, następnie zaś w Madrycie i Berlinie. Od 31 XII 1910 do marca 1911 występowała w T. Wielkim w Warszawie; śpiewała m.in. partie Aidy (“Aida”), Małgorzaty (“Faust”), Santuzzy (“Rycerskość wieśniacza”), Marty (“Niziny”). Występowała również w tym czasie na wielu koncertach. Następnie śpiewała w operach Paryża, Berlina, Rzymu (T. Constanzi, 1912). W sez. 1916/17 występowała gościnnie w operze warsz. i na koncertach w Filharmonii. Wraz z A. Michałowskim i S. Barcewiczem przyczyniła się do otwarcia w 1916 warsz. konserwatorium.
W tym czasie zakończyła karierę scen. i rozpoczęła pracę pedagogiczną. Zamieszkała w Wiedniu, gdzie założyła i prowadziła szkołę śpiewu; wśród jej uczniów byli m.in. S. Kurz, L. Lehmann, J. Culp, R. Anday, J. Kiepura. W Wiedniu występowała także na koncertach. Na krótko przed wybuchem II wojny świat. zamieszkała w Bielsku-Białej. W czasie okupacji niemieckiej przebywała w Warszawie, a od 1945 ponownie w Bielsku-Białej.
Była jedną z najsławniejszych pol. śpiewaczek. Z początku śpiewała zarówno partie sopranowe, jak i mezzosopranowe; światowy rozgłos zdobyła jako sopran koloraturowy. Miała znakomity słuch i technikę wokalną; jej głos, o dużej skali, budził podziw pełnią i siłą.
Chwalono także jej grę aktorską. Śpiewała w kilku językach – po polsku, angielsku, francusku, niemiecku, włosku, rosyjsku i węgiersku. Jej partnerami na scenie były największe sławy śpiewacze tych czasów. Sukcesy, jakie odnosiła w operach R. Wagnera, zwłaszcza jej wykonanie partii Brunhildy (“Walkiria”), sprawiły, iż w 1901 została zaproszona przez Cosimę Wagner do odśpiewania tej partii w Bayreuth. Krytycy, zwłaszcza niemieccy, uznali Felicję Kaszowską za jedną z największych współcześnie przedstawicielek “sztuki wagnerowskiej”. Obok partii operowych K. miała w swoim repertuarze także wiele pieśni, m.in. M. Karłowicza, J. Brahmsa. Śpiewała również w oratoriach J.S. Bacha i J. Haydna”.
Cmentarz Ewangelicki w Bielsku-Białej. Brama wejściowa
Zmarła 18 lipca 1951 roku w Bielsku-Białej i tamże została pochowana na Cmentarzu Ewangelickim. W 1952 r. Jej grobowiec ozdobiła piękna płaskorzeźba – portret.
Korzystałem z:
1. Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
2. Bielsko Biała – Nowy cmentarz ewangelicki ul.Listopadowa – 1911r.
3. Polscy artyści na scenie Metropolitan Opera w Nowym Jorku od 1883 roku
