Publicystyka

Zbigniew Ikona – Kresowaty – Słowo do Portretu

19 grudnia 2016

323

Zbigniew Ikona – Kresowaty

Słowo do Portretu

portretowisko-okladka

praca

Autor w pracowni

– Czym jest konterfekt ?

– Jest koniec roku 2016 – patrzę jak umyka moje 35 lecie twórcze. Dobrze że wciąż wierzę, że robić należy swoje i ciągle „pięknie się różnić”. Niezbyt dobrze jest się chwalić o osiągnięciach, ale po okresie 35 lat chyba trzeba: Ministerstwo Kultury w osobie prof. P. Glińskiego imiennie nagrodziło ten mój czas twórczy. W Lądku Zdroju, gdzie obecnie mieszkam odbył się duży Benefis z promocją książki PORTRETOWISKO i wystawami portretów oraz koncertem Alicji Tanew z Bohemy Krakowa, natomiast burmistrz wręczył „List gratulacyjny” – Wciąż robię swoje i chcę robić dalej w plastikonach, grafikonach, ilustracjach… literaturze. Wciąż piszę poezję, eseje i krytykę literacko artystyczną. Wydałem 10 książek i ani za jedną nie zapłaciłem, zrobili to wydawcy. Żyję skromnie. Poza tym mam zajęcia z młodzieżą w Centrum Kultury i Rekreacji w tym małym Londynie, czyli Lądku, czasem czuję się jak na emigracji, niektórzy malarze robili to w poprzednich epokach. Wykonuję ilustracje do czasopism i książek, maluję obrazy, ilustruję książki… Nie wiedzieć kiedy minął ten czas uniesień – i mam nadzieję, że wszystko jeszcze przede mną – Faktem jest, że dojrzała twórczość zwłaszcza malarzy to czas późny. Wielu pyta dlaczego książka pt. „Portretowisko” ? – to zbiór niezwykły rozległy i pojemny w swej objętości jako książka(?) powstawała rok wstecz – Coś mnie świeżbiło, żeby zabrać się konkretnie do tego wydania – i chyba udało się. To skupisko osób mi znanych, napotkanych w różnych sytuacjach ze spotkań w sztuce i kulturze, poznanych i pozyskanych choćby do innej książki wydanej przy wsparciu Samorządu Wrocławia 10 lat wstecz, pt. Między Logos a Mythos”, wtedy to szkicowałem moich rozmówców – rysowałem ich profile, grymasy, charakter, mimikę. Ale musiałem dokonać wyboru – jest ich ok/ tysiąca, „robionych” w różnym celu publikum, ale i dla nich jako bardzo osobiste – Wielu otrzymało swoje podobizny i są uradowani. Inne wykonane dla czasopism, także internetowych portali, czy wydawnictw z którymi przecież współpracuję… A więc było z czego wybierać wszak to osoby publiczne, które dały swoje przyzwolenie chcąc mieć te konterfekty.

Emil Biela z Muza – poeta, literat

Marianna Bocian – poetka, krytyczka

Proszę wybaczyć moją próżność, ale śmiem twierdzić, że dotychczas chyba nikt, nawet z plastyków, dotychczas nie wydał takiej książki – To ponad 600 stron, papier kredowy w kolorze, format zbliżony do A-4. Każdy portret dostał oprawę słowną, są to ciekawostki, dane z notek biograficznych, informacje o dorobku, a nawet znane środowiskowe ploteczki. Książkę opatrzyłem „posłowiem” nawiązując do historii i znaczenia portretu. Wewnątrz także portrety osób historycznych, którym robiłem dobre kopie, także inne osoby, które odeszły w zaświaty. Wspomnę – to ludzie sztuki i kultury, artyści i mniej znane… przyjaciele – z pośród ponad 300 osób w książce wymienię choćby niektórych: Henryk M. Górecki, A. Hanuszkiewicz, A. Babiński, U.M. Benka, E. Bryl, T. Kantor, J. Czapski, S. Dali, L. Długosz, P. Skrzynecki, K. Gałczyńska, J. Hartwig, Nagel Kennedy, Cz. Niemen, J. Nowosielski, T. Różewicz, J. Drzewucki, B. Zadura, M. Świetlicki… J. Baran, R. Krynicki, A. Ziemianin, E. Lipska, Z. Herbert, A. Hanuszkiewicz, A. Strumiłło, Z. Religa, M. Zembaty, L. Kohen, B. Wrocławski, Z. Joachimiak, J. Szatkowski, Bruno – Milczewski, R. Wojaczek, J. Miodek (gestykulując), Cz. Miłosz (z brodą i bez), Frida Kahlo, W. Wysocki, J. Kapłański, A. Urbanowicz, Sł. Mrożek, K. Geartner, A. Zagajewski, U. Kozioł…

Andrzej Urbanowicz – artysta malarz

Wszystkie postaci są ważne i jedyne w sowim rodzaju obecne w swoim czasie i miejscu, długo by jeszcze wymieniać, a wszystkich poznałem, z niektórymi wprost obcowałem. Są tu także nazwiska mniej znane, osoby charakterystyczne z wyglądu, inne malowane do połowy, z rękami, a jeszcze inne – co ważne, pokazane – z atrybutami przynależnymi ich profesji. Otóż wydaje mi się, że w dzisiejszych czasach zapominamy o portrecie, a może nawet niezbyt lubimy portrety, np. Ewa Lipska powiedziała mi: czy to przyzwoicie i czy przystoi wieszać swój portret w domu? – odpowiedziałem, że to nie fotografia… i pasuje zawsze do gabinetu lub w intymnym miejscu domu, lub nadaje się do podarowania najbliższym. A czasem gdybyśmy odeszli to pozostanie taki portret jak maska pośmiertna. Czym jest portret? – Jak wspomniałem portret zajmuje bardzo ważne miejsce w annałach sztuki, portret można, a nawet należy, traktować jako dokument. Wszyscy na twarzy przecież mamy wypisane wszystko osobowe, dobrze o tym wiemy, a tego nie pokaże już fotografia. Portret to twarz naszej Psyche spójrzmy na Witkacego – kto wie czy nie wykonałem więcej portretów niż On? – napędzony jego osobowością, zapewniam, że nie brałem żadnych narkotyków, psychotropów ani grzybów, nie wykonywałem ich pod wpływem alkoholu, są nieskażone żadnym środkiem… Oczywiście nie równam się z klasykiem, jednakże kierując się Jego zwidem postanowiłem zebrać te swoje faciaty i w jakiś sposób pokazać. Wiele z nich podróżuje po internecie na specjalnej licencji, choć nie mam oficjalnie „Firmy portretowej” wpisane one są w szereg działań plastycznych i literacko – graficznych… Zatem dla zasady przypomnijmy przy z tej okazji czym jest portret w sztuce polskiej?

Tadeusz Zawadowski – poeta

Jankiel Żyd z Wesela

W dawnej Polsce nazywano formę malowanego lub rysowanego wizerunku danej osoby k o n t e r f e k t: jest toprzedstawienie określonej postaci ludzkiej (lub nawet zwierzęcia) z uwzględnieniem jego cech indywidualnych i nieznanego stanu, ale także z przewidywanego dystansu lub obecności „tu i teraz”. Portret to nie tylko rysunek, malunek… forma ta stosowana jest w sztukach plastycznych w takich profesjach jak: malarstwo, rzeźba, grafika, fotografia, portret opowiada także literatura,( np. gdy piszemy esej o danej postaci.) Portret plastycznie można malować estetycznie jako całą figurę postaci, lub do kolan, może to być popiersie lub sama głowa na różnorakim tle, najczęściej sugestywnym dla danej postaci…

Edward Linde – Lubaszenko – aktor

pawluskiewicz

Jan Kanty – Pawluśkiewicz – kompozytor

Okazuje się, że właśnie portret, w szerszym tego słowa znaczeniu, to jeden z najstarszych kierunków twórczych, obrazujący metafizykę wewnętrzną osoby. Portret zawsze pokazywał tamtą rzeczywistość ( stroje, atrybuty), nie było jeszcze fotografii, jednakże zawsze byli obok artyści. – A to już jest dokument. Można na temat portretu dalej parafrazować. To jakby „dopust czasu i dopust boży” – nie znalibyśmy wyglądu danej osoby z innej epoki. Poczynię tutaj dygresję; dla osób portretowanych ongiś malowanie portretów było także korzystne, gdyż dana osoba mogła się „dogadać” z malarzem, żeby ten poprawił jej wizerunek – malarze korygowali, (zwłaszcza kobietom); nosy, oczy o co czasem proszono – Znamy takie fakty przecież bardzo dobrze z literatury. Natomiast najstarsze portrety, jeżeli wziąć pod uwagę rzeźbę i płaskorzeźbę, powstały w starożytnym Egipcie i Mezopotamii już w okresie Średniego i Nowego Państwa Egiptu. Zaczęły wtedy powstawać w Europie portrety psychologizowane, głównie z atrybutami danej postaci, z korektą postawy i twarzy, z cechami ich działalności… Natomiast w Grecji portret rzeźbiarski zaczął pojawiać się w IV w. p.n.e., największy rozwój osiągając w okresie hellenistycznym. W czasach cesarstwa rzymskiego wykształcił się typ portretu oficjalnego, często idealizowanego, wtedy też powstały liczne portrety malarskie, które były pokazywane jako postaci ikonne, wpierw w kościele, później najbardziej w epoce Baroku jako obrazy i portrety wyszły do zamożnych ludzi, weszły na dwory i miejsca publiczne w tym do literatury jako ikonografie. Otóż pierwsze indywidualne portrety pojawiły się w XIV w. a w następnym stuleciu w Niderlandach wysoki poziom osiągnął portret realistyczny u J. van Eyck ’a, H. Memlinga. A co ciekawe, że w tymże czasie we Włoszech powstaje moda na portrety profilowe. Dziś w portrecie stosuje się wszelką dowolność, byle jak najokazalej i najszerzej oraz treściwiej pokazać daną osobę. Stąd opisy literackie poszczególnych postaci oraz ich zajęć i zawodów, czy nawet zachowań… Dlatego tym bardziej stają się ciekawsze i wolniejsze od reguł, czyli zupełnie oddzielne i oryginalne dla naszej epoki… Były też wykonywane portret trumienne.

Czesław Miłosz – poeta

Jerzy Nowosielski

Pragnę dodać, że w tym niecodziennym albumie – postaci sportretowane zostały przeze mnie w przeróżny – nie monotematyczny sposób, lecz w czas „zastany”, jakby „na gorąco”, każdy jest inny, jednakże rozpoznaje się w nich moją rękę, ponieważ ja wprowadziłem do portretu np. do twarzy kolor światła niebieski, uger inne np. włosy niebiesko – granatowe, pochodne inne żywe kolory pod innym naświetleniem, starałem się o wyraz metafizyczny w metafizycznym oświetleniu. Wielu sportretowałem tuż przed odejściem w „krainę wrzosowisk”… Zatem powstał specyficzny poszerzony dokument wręcz blok. Bywało, że inne postacie były malowane nonszalancko, w różnych porach dnia i zwariowanych odcieniach, inne przywołane ze zbiorowych zdjęć, czasem ich główki wyjęte ze starych przypalonych fotografii robionych w różnych okolicznościach… Powtarzam jeszcze raz: wszystkie osoby w albumie są tu ważne, niezależnie od swej profesji i wielkości oraz intelektu… Są podobne. Nie klasyfikowałem ich zasobu twórczego ani dokonań tuż przed sportretowaniem, chodziło bardziej o wizerunki twarzy – postaci, żeby pokazać ciekawe fizjonomie i opowiedzieć na przykładzie, że to co ukryte wewnątrz zostaje wydobyte na światło dzienne i odwrotnie. Trzeba też było w tym zbiorze pokazać różne techniki twórcze – Myślę, że to się udało.