Zmarł Dario Fo

0
216

Zmarł Dario Fo


13 X  2016
zmarł Dario Fo, urodzony 23 III 1928 w San Giano nad Lago Maggiore; dramatopisarz, aktor i reżyser wioski. Laureat literackiej Nagrody Nobla (1997, za „zgodne z tradycją średniowiecznych błaznów biczowanie władzy i rehabilitację godności upokorzonych”), co wywołało ataki ze strony niektórych  krytyków prawicowych orientacji. Studiował architekturę w Mediolanie. Założył (1960) zespół teatralny Compagnia Fo-Rame (aktorka Franca Rama była żoną i współautorką wielu jego utworów), a od 1968 kierował stowarzyszeniem teatralnym Nuova Scena (od 1970 działa pod nazwą Colletivo Teatrale delia Comune). Jeden z najbardziej znanych włoskich autorów scenicznych XX w., obok takich twórców, jak Luigi Pirandello, nawiązujący do plebejsko-ludowych tradycji Eduardo de Filippo (1900-1984, Neapol miasto milionerów, 1945), Ugo Betti (1892-1953, głośna sztuka Trąd w pałacu sprawiedliwości, 1949), Nicola Manzari (ur. 1908, Nosze kochane dziatki), Diego Fabbri (1911-1980, Proces wytoczony Jezusowi, 1945), Dino Buzzati (1906-1972, Wszystko dla człowieka), Alessandro Fersen (ur. 1911, np. Igraszki diabelskie, 1967), apokaliptyczny awangardysta Ezio d’Errico (ur. Czas szarańczy, 1958), Mario Moretti (ur. 1929, Proces Giordana Bruno, 1970) czy znany także jako powieściopisarz Alberto Morawa (1907-1990, Beatrice Cenci, 1958, Bóg Kurt, 1968, Zycie jest grą, 1969).

     W oryginalnych scenicznie i niekonwencjonalnych treściowo utworach, w licznych autorealizacjach reżyserskich Dario Fo nawiązuje do żywej nadal we Włoszech tradycji teatru del’arte, podejmując w szyderczym, błazeńsko-komediowym tonie aktualne problemy społeczne współczesnej rzeczywistości, widzianej (zwłaszcza po 1968) z perspektywy radykalnej; jego zaangażowane po stronie „skrzywdzonych i poniżonych” teksty satyryczne nasycone są realiami życia codziennego i aktualiami politycznymi. Źródła i inspiracje swoich zainteresowań teatralnych ukazał Fo w książce 7/ Manuale del’Attore (1987, Podręcznik aktora). W niezmiernie ostrych „antymieszczańskich”, „antykapitalistycznych” i „antyklerykalnych” sztukach z ogromnym powodzeniem (choć nie bez przeszkód cenzuralnych i administracyjnych) wystawianych we Włoszech i bardzo popularnych na wielu scenach świata (głównie w Anglii, Francji, Niemczech, Szwecji i USA),

     Dario Fo łączy najczęściej chwyty komediowego teatru dell’arte, tradycyjnej sceny bulwarowej i jarmarcznej ludowej farsy z improwizowaną, pełną żywiołowego humoru zabawą tradycyjnymi i awangardowymi konwencjami scenicznymi, odwołując się np. do technik ekspresjonistycznych, m. in. idei Bertolda Brechta, „teatru okrucieństwa” czy głośnych politycznych spektakli Petera Weissa i Fernando Arrabala. Najbardziej znane dramaty Dario Fo: utwory traktujące o aktualiach włoskiej rzeczywistości to debiutancka Comica finale (1958, Komiczna końcówka), Archaniołowie nie grają w bilard (1959, wyst. pol. 1960), Miał dwa rewolwery o lufach czarnej i białej (1960), Siódme – mniej kradnij (1964, wyst. pol. 1979), Wielka pantomima z flagami oraz kukłami małymi i średnimi (1969), monodram Misterium – buffo (1969), Pogrzeb fabrykanta (1969, tłum. Marcin Czerwiński, „Dialog” 1970 nr 9), Robotnik zna 300 słów, fabrykant 1000 i dlatego jest fabrykantem (1969), Przypadkowa śmierć anarchisty (1970, wyst. pol. 1980), Pum! Pum! Chi e? La poli-zia! (1973), Historia pewnego żołnierza (1978, z muzyką Igora Strawińskiego), Fabulazzo oscena (1982, Obsceniczne  opowieści). Jedną z najbardziej znanych sztuk psychologiczno-obyczajowych Dario Fo jest Związek otwarty (1983, tłum. Aleksander Berlin, „Akant” 1999, wyst. pol. Teatr Polski w Warszawie 1999 i Teatr TVP 2000, w reż. i z rolą Krystyny Jandy), historia małżeństwa włoskiego w średnim wieku (napisana wspólnie z Franca Rame).

   Jest też Fo autorem licznych sztuk poświęconych międzynarodowym konfliktom społeczno-politycznym i religijno-obyczajowym, w świecie politycznych  i ideologicznych kontrowersji drugiej połowy XX w., np. La guerra di popoło in Cile (1973, Wojna ludowa w Chile), Non si paga! Non si paga! (1974, Nie zapłacimy!), oraz sztuk historycznych, postulujących rewizję spojrzenia na przeszłość podboju Ameryki, np. na rolę Hiszpanów – widowisko komiczne Johan Padan odkrywa Amerykę (1992, tłum. pol. Anna Wasilewska, 1998), jak i sztuk ostro obyczajowo prowokacyjnych, jak Il diavolo con le zinnel (1997, Piersiasty diabeł), czy satyryczno-farsowych obrazów współczesnych Włoch, jak komedia Il Papa la strega (1994, Papież i czarownica), gdzie papież ogłasza encyklikę, której pierwszym punktem jest postulat dystrybucji narkotyków przez państwo, a drugim uznanie środków antykoncepcyjnych… Problemy życia kraju pod rządami premiera Berlusconiego ukazuje Fo w satyrycznej sztuce L’anomalo bicefalo (2003, Anormalny dwumózgowiec), w której premierowi Włoch przeszczepia się mózg zabitego w zamachu terrorystycznym rosyjskiego prezydenta Putina.

Więcej w:  M. Semil Dario Fo i jego teatr protestu, „Dialog” 1970 nr 9; J. Lewański Teatr publicystyczny Dario Fo, „Dialog” 1972 nr 12; „Dialog” 1974 nr 5 (wypowiedź Dario Fo); K. Braun, w: Nowy teatr na świecie 1960-1970, 1975; M. Misiorny Współczesny teatr na świecie. Sylwetki pisarzy, 1978; J. Ugniewska Historia literatury włoskiej XX wielu, 1985; L. Eustachiewicz Dramaturgia współczesna 1945-1980,1985; M. Gurgul Teatr Daria Fo w latach 1959-1975, 1997. Janusz Termer Leksykon dramatopisarzy, KIW 2008.


 Janusz Termer 

                                                                             

Reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Proszę wprowadź nazwisko