Józef Jasielski
BEZRADNOŚĆ W BEZRADNYM TEATRZE DWORCOWYM
Przyznam się, że jestem w nie lada rozterce. Mając słabość do ambitnych teatrów piwnicznych, zszedłem do piwnic dworcowych Teatru Gdynia Główna w Gdyni. Działa tutaj grono mocno zaangażowanych osób, realizujących spektakle dla różnorodnej wiekowo publiczności, oparte na poważnej literaturze i stałej miejskiej dotacji. Podobno ich teatr / zdaniem zagorzałych sympatyków i zaprzyjaźnionych recenzentów / wcale nie ustępuje pola profesjonalnym scenom Trójmiasta… Rzeczywiście – cena biletu była „profesjonalna”. Chwilę potem ogarnęła mnie nieogarniona bezradność wobec tego, co oglądam i tego, co powinienem zrobić.
Po pierwsze – bezradność autora monodramu, znanego w latach 90-tych ubiegłego wieku „brutalisty”, Marka Ravenhilla, wobec tematu, który sobie zadał. Napisał brutalny tekst „Produkt” na temat terroryzmu, ale żeby było satyrycznie i erotycznie, wymyślił narrację o pokrętnej miłości między Amerykanką a islamskim terrorystą; co programowo miało być niedorzeczne. Dodatkowo, chcąc zakpić z mentalnych postaw, stereotypów i przekłamań na ten temat oraz dopiec mass mediom koloryzującym po kupiecku wszystko, co się da sprzedać, pokazał nam tę historię poprzez relację między aktorką / Oliwia / i producentem filmowym / James /, opowiadającym, co znajduje się w scenariuszu jego nowego filmu, do którego chce zaangażować aktorkę, jako kochankę terrorysty. On cały czas gada, a ona słucha… Mamy uwierzyć, że to pazerni na forsę i frekwencyjny sukces filmowcy manipulują i uwodzą widzów fałszywym obrazem zagrożenia terrorystycznego. Co poważnie myśli o terroryzmie Mark Ravenhill – nie wiemy.
Po drugie – bezradność reżysera, Michała Rzepki, wobec takiego materiału literackiego i zaangażowanych do takiej roboty aktorów. Reżyser nie mógł się zdecydować w jakiej wyrazistej i spójnej konwencji teatralnej chce zrealizować swój spektakl. Czy to ma być dramat psychologiczny, groteska, „czarna komedia”, kabaret, stand-up… Mamy więc materii stylistycznej pomieszanie. Nie potrafił poprowadzić aktorów, pomóc im zbudować określone postaci, uwiarygodnić działania sceniczne. Tworzenie właściwych relacji i kontaktów między partnerami w grze scenicznej, przy dramaturgicznym założeniu, że aktor mówi cały czas, a aktorka wyłącznie milczy i aktywnie słucha, jest niezwykle trudne i wymaga profesjonalnego warsztatu. Są fragmenty, gdzie aktor-James wchodzi w rolę reżysera, stawiając aktorce-Oliwii zadania do wykonania, prowokując do reakcji. Efekt jest taki, jakby Michał Rzepka, podający się publicznie za reżysera, nigdy nie oglądał, jak wygląda prawdziwa próba i jak reżyser pracuje z aktorami, co podważa sceniczną wiarygodność tych scen. Powstaje wrażenie, że para aktorów została puszczona samopas, a reżyser…w Berdyczowie.
Po trzecie – bezradność aktorów; Wojciecha Jaworskiego / główny bohater / i Zofii Nather / żeńskie tło / ma swoje źródło w potencjale na poziomie zaledwie amatorskim. Nie jest winą / raczej – nieświadomością / Wojciecha Jaworskiego, że uwierzył, iż producent filmowy, kiedy opowiada o swoim scenariuszu, to wpada w tokujący trans, rozsadzają go emocje, zachowuje się jak wariat i zapomina o obecności partnerki; tak go nakręca własne dzieło… Chory psychicznie wizjoner ? Spotęgowana ekspresja aktora, krzykliwość, chaos gestyczny, monotonia w tempie i rytmie mówienia, przekładanie emocji na tłamszenie i ciskanie różowymi workami sako, niszczenie krzesła… dało efekt w postaci dużych plam potu pod pachami. Ponadto – Wojciech Jaworski nie znalazł środków wyrazu, żeby oddzielić od siebie dwie różne postaci, które miał wykreować: producenta i terrorysty. Próbował zmieniać głos. Za mało. Zapatrzony w swoje „granie”, zgubił sceniczną partnerką. Zofia Nather / Oliwia / nie bardzo wiedziała, co ma robić przy tak ekspansywnym partnerze. Starała się słuchać, co opowiada, uśmiechała się dyskretnie, przemieszczała się zgodnie z wolą kolegi; widać było, że znalazła się tutaj przypadkowo..Jaka tam z niej amerykańska gwiazda filmowa !
No i jak przystało na „brutalistyczny” spektakl na podstawie brutalistycznej sztuki brutalistycznego autora, musiały się ujawnić tzw. momenty. Akt kopulacyjny na białej kanapie okazał się zgoła nie brutalistyczny z powodu małego uświadomienia seksualnego aktora i aktorki. A i jak to zrobić przez rajstopy, żeby zrobiło wrażenie… Pokaz jak się „ciągnie laskę” był bardziej przekonujący. Że nie wspomnę w detalach o słowach na „ch” i „k”… Przed awersją uratowała mnie wszechobecna nuda, rozsnuwająca szczelną kurtynę między sceną a widownią. Po co ten Ravenhill w tej piwnicy ? Po co tyle nie zagospodarowanego teatralnie wysiłku i potu ? Po co…? I tutaj – moja bezradność : nie sposób walczyć z takim zaangażowaniem i fascynacją teatrem, bo one same w sobie są wartością… A wtedy moje „po co” – na co ? Pewnie to wszystko dlatego, że zszedłem za nisko na dworcu.
JÓZEF JASIELSKI
