Stanisław Rogala
Przypomnienie Tadeusza Nowaka
Tadeusz Nowak – to poeta, prozaik, którego twórczość w ubiegłym wieku zachwycała, a czytelnicy oczekiwali na każdą kolejna wypowiedź. Nierzadko, aby dostać książką, należało wcześniej umawiać się w księgarni. Po śmierci autora (1991) nagle krytyka przestała o nim mówić. Dlaczego? Czy dlatego, że jego twórczość jest przesiąknięta pol-skością?
Próby przywrócenia tej osobowości pisarskiej i jej twórczości podjął się Stanisław Grabowski w tomie Poeta na Ursynowie.
W bardzo bogatym dorobku Stanisława Grabowskiego (autor ten może się legitymować ponad 50 wydanymi książkami, w tym wiele z nich wznawianych: zbiorów wierszy, prozy, popularnych opraco-wań historycznych, opracowań krytyczno-literackich, dramatów, scenariuszy telewizyjnych) dla młodego i dorosłego odbiorcy – tom Poeta na Ursynowie – to kolejne opracowanie o innym pisarzu (po dwóch książkach o ks. Janie Twardowskim).
Zacznijmy od tytułu. Dla czytelników znających życie T. Nowa-ka kojarzonego przede wszystkim z tarnowską wioską – Siko-rzycami, łączenie poety z warszawską dzielnicą, może być zasko-czeniem. Grabowski wyjaśnia tytuł od razu: „Tadeusz Nowak w latach 1877-1991 mieszkał na warszawskim Ursynowie, zatem chcemy go przypomnieć w tej książce nie tylko jako twórcę, ale także jako jego mieszkańca…” (s. 5) i krytyk postępuje zgodnie z deklaracją. Obszerny (ponad 300 stronicowy) tom rozważań został podzielony na 6 rozdziałów, plus duży wybór zdjęć z życia poety.
W pierwszym – Z Sikorzyc w świat – autor bardzo skrupulatnie i dość obszernie opowiada o miejscu urodzenia i rodzinie autora Obcoplemiennej ballady. Z prawdą historyczną i geograficzną pre-zentuje wioskę, dzieciństwo (z zachwytami nad przyrodą, przygody) i kolejne etapy (naukę w szkole powiatowej, na Uniwersytecie Jagiellońskim), fascynacje literaturą, zainteresowania językowe i pierwsze doświadczenia twórcze, krąg przyjaciół (w Krakowie), aż do zamieszkania na Ursynowie, po przedwczesną śmierć w wieku 61 lat. Tu dokładnie poznajemy życie i rozwój talentu Nowaka (z licznymi ciekawostkami, do których dociera wnikliwy badacz). Rozdziały drugi i trzeci – a. Poezja, b. Proza są chronologiczną prezentacją rozwoju twórczości autora Psalmów wszystkich, z percepcją krytyczną i czytelniczą. Wreszcie jego miejscu w polskiej literaturze współczesnej. W kolejnej części pt. Poczta Tadeusza Nowaka St. Grabowski prezentuje swojego bohatera jako dziennikarza prowadzącego tzw. „Pocztę literacką” w „Głosie Młodzieży” (wcześniej z dodatkiem Wiejskiej), „Tygodniku Kulturalnym” i „Wieściach”, co pozwalało mu dobrze orientować się w młodej literaturze, a wykazywał on dużo życzliwości dla autorów. Rozdział kolejny jest kilkustronicowy tylko i nosi tytuł Ursynowskie ślady. To opowieść o mieszkaniu autora Diabłów, sposobie pracy i postępującej chorobie (Bürgera), sąsiadach, aż do śmierci. Całość zasadniczych rozważań zakończona jest wspomnieniami kilku przyjaciół Tadeusza Nowaka, m.in. J.Z. Brudnickiego, M. Bucz-kówny, W. Myśliwskiego, Z. Wójcika i innych oraz, jak przystało na opracowanie o charakterze naukowym, bogatą bibliografią z in-deksem nazwisk.
Poeta na Ursynowie Stanisława Grabowskiego to bardzo sumienne opracowanie, w którym autor nie tylko wykazuje się dużą przychylnością dla swojego bohatera, ale i rzetelnością badawczą. Wykorzystuje chyba wszystkie współczesne źródła, spostrzeżenia opatruje cytatami i odwołaniami. A czyni to przystępnym językiem. Opracowanie jest zaprzeczeniem sądów, że nasz wybitny pisarz z Sikorzyc odszedł u odbiorców w niepamięć.
Stanisław Rogala
St. Grabowski, Poeta na Ursynowie, Rzecz o Tadeuszu Nowaku, Warszawa 2013
Druk . Nad Kamienną 2013, nr 4, s. 24
