Rekomendacje książkowe Krzysztofa Lubczyńskiego
Wojna domowa w Polsce
Kto chce choć na łokieć więcej – niż rozumie teraz – zrozumieć z zapiekłej walki politycznej w Polsce, kto chce lepiej zrozumieć przyczyny tej niezwykle intensywnej nienawiści jaką „obdarzają się” wzajemnie dwa największe obozy polityczne, kto chce zrozumieć jakie klasy społeczne reprezentuje obóz rządzący Donalda Tuska i obóz opozycyjny Jarosława Kaczyńskiego, kto chce zrozumieć więcej z natury konfliktu polskiego niż mu mogą materiału do jego zrozumienia dostarczyć niezliczone audycje publicystyczne i prasa, rozmaite „kawy na ławę”, „kropki nad i” oraz wszystkie inne audycje rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych niebieskich, różowych, czerwonych, zielonych i czarnych , kto w ogóle chce przybliżyć się do zrozumienia sensu historycznego kontekstu polskiej współczesności – ten nie tylko powinien, ale MUSI (choć jak wiadomo: „musi to na Rusi”) przeczytać „Prześnioną rewolucję. Ćwiczenia z logiki historycznej” Andrzeja Ledera.
Nie będę referował przyszłym czytelnikom przyjemności lektury tego błyskotliwego a jednocześnie głębokiego eseju. Przywołam jednak zasadniczą tezę, którą Leder egzemplifikuje bogatą gamą przykładów historycznych, społecznych, ekonomicznych, kulturowych. Brzmi ona: w latach 1939-1956, w postaci drastycznej i intensywnej, a następnie w kontynuacji łagodniejszej latach 1957-1989, dokonała się w Polsce rozległa i głęboka rewolucja społeczna, rewolucja wielotorowa, obejmująca polską wieś i wyznaczająca kierunki industrializacji. Zagłada świata ziemiańskiego i zagłada Żydów, to dwie najważniejsze tory tej rewolucji. Dokonała się także swoista rewolucja kulturalna. Jednak jak dowodzi Leder, społeczeństwo polskie po 1989 roku zachowuje się tak, jakby nie przyjęło do wiadomości realności tej rewolucji i faktu, że przeorała ona polskie społeczeństwo niczym głęboki pług rozległe pole. Świadomość tej rewolucji, w istocie niewiele mniej radykalnej niż Wielka Rewolucja Francuska albo nie istnieje, albo jest spychana do nieświadomości. Polskie społeczeństwo zachowuje się tak, jakby przespało tę rewolucję i poniekąd śpi dalej, tkwiąc nadal we śnie o genealogii rodem ze szlacheckiego dworku i tkwiąc w imaginarium zaczerpniętym z mitycznej przeszłości. Jednocześnie swoją kondycją ekonomiczną tkwiąc po uszy w konsekwencjach tej rewolucji. Zdaniem Ledera, Polscy nie staną się dojrzałym, samoświadomym społeczeństwem, dopóki nie Przyjma do wiadomości i nie zrozumieją rezultatów tej „prześnionej rewolucji”. Znakomita lektura.
Andrzej Leder – „Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej”, Wyd. Krytyka Polityczna, Warszawa 2014, str. 200, ISBN 978-83-63855-61-1
Mądrość kobieca
Polskiemu znaczeniu słowa „położna” odpowiada francuskie określenie „la femme sage” (dosłownie „mądra kobieta”). Jednak także według dawnej tradycji polskiej określeniu „babka”, które było odpowiednikiem późniejszej „położnej”, towarzyszyło określenie oznaczające mądrą kobietę, po ludowemu: „mundra”. W tym łączeniu dość skromnego wydawało by się i bynajmniej nie inteligenckiego zawodu położnej z mądrością była właśnie trafnie pojęta mądrość. Położna, dotykająca najbardziej intymnych, „korzennych” warstw życia, a zwłaszcza jego początków, towarzysząca w godzinach i dniach porodów doświadczeniom kobiecym tak różnym, jak różnorodność życia, rzeczywiście zdobywała często niezwykle rozległą i głęboką wiedzę o jego tajemnicach, choćby nawet nie potrafiła tego przelać na papier. Wiele z tego pozostało do dziś, bo pomimo postępu cywilizacyjnego w medycynie i pewnej formalizacji zjawiska porodu, ciągle jest to fenomen stwarzający pole do obserwacji trudnych do poczynienia w innych dziedzinach i sytuacjach. Nawiasem mówiąc, ciekawe że podobnego miana nie dorobili się lekarze ginekolodzy i położnicy, mający nie mniejszy dostęp do tajemnic kobiecego ciała i psyche. A może tak się tylko wydaje? Może mężczyzny, choćby i lekarza, rodzące nie dopuszczają do takich tajemnic, które powierzają innym kobietom? Prawdopodobnie pozostanie to tajemnicą.
Sylwia Szwed przeprowadziła rozmowy z kilkunastoma położnymi, reprezentującymi różne pokolenia tego zawodu. I rzeczywiście, rozmowy z medyczkami nie są w gruncie rzeczy rozmowami o rzemiośle „babienia” i od samego początku stają się trochę filozoficznymi rozmowami o życiu. Nie tylko tym życiu od pasa w dół. I bardzo interesującymi. Nie tylko dla tych, którzy cokolwiek z rodzeniem mają lub mieć będą do czynienia.
Sylwia Szwed – „Mundra”, Wyd. Czarne Wołowiec, 2014, str. 300, ISBN 978-83-7536-557-1
Poczet nie-królewski
Kilkadziesiąt biogramów najważniejszych i najbardziej „zasłużonych” w represjach i torturach funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, sędziów i prokuratorów, a także niektórych wysokich działaczy z kręgu najwyższych władz PRL, jak Józef Cyrankiewicz. sporządził Tadeusz Płużański. To bardzo cenne kompendium wiedzy w zakresie tego dramatycznego wymiaru historii represji w okresie stalinowskim. Są tu biogramy m.in. Jacka vel Józefa Różańskiego, Romana Romkowskiego, Pauliny Kern, Stanisława Zarako-Zarakowskiego, Dmitrija Wozniesienskiego, Józefa Światło, Piotra Śmietańskiego, Luny Brystygierowej i wielu innych, bardziej lub mało znanych. Poza wartością dokumentacyjną lektura ta na pewno będzie pasjonująca dla wszystkich pasjonujących się najnowszą historią Polski. Pewną wątpliwość budzi natomiast pomieszczenie w książce, poza osobami bezpośrednio zaangażowanymi w represje lub odpowiedzialnymi za ich zlecanie, także biogramów kilku osób silnie którym jednak nie udowodniono zbrodni, takich jak ekonomista Włodzimierz Brus czy patrona stalinowskiej szkoły prawniczej Teodor Duracz, zamordowany przez Gestapo w 1943 roku. Można zdecydowanie dezawuować ich poglądy polityczne czy ostro krytykować ich organizacyjne zaangażowanie w ruch komunistyczny, ale pomieszczanie ich z niewątpliwymi zbrodniarzami nie wytrzymuje próby rzetelności. Mimo tych zastrzeżeń zdecydowanie rekomenduję tę książkę, gdyż jej generalne walory faktograficzne są niewątpliwe.
Tadeusz Płużański – „Lista oprawców”, Wyd. Fronda, Warszawa 2014, str. 450, ISBN 978-83-64095-26-9
