Wacław Holewiński
Ten słabo mówiący po polsku generał – znany generalnie chyba tylko z tego, że to on dowodził zwycięskim Powstaniem Wielkopolskim – oddał Polsce wtedy, gdy potrzebowała tego najbardziej całą swoją odwagę, mądrość, przywiązanie do Niepodległej. Na 860 stronach kreśli generał obraz człowieka ambitnego, który nie dzięki majątkowi, pozycji społecznej czy koneksjom, doszedł dzięki swej niezwykłej pracowitości i talentom do najwyższych stanowisk w armii rosyjskiej. Przez wszystkie te lata uczestnicząc w wielu kampaniach nigdy nie zapomniał skąd się wywodzi, zawsze podkreślał, że jest Polakiem, był z tego dumny – ale przy tej dumie potrafił być wymagającym ale i obiektywnym dowódcą – jakże innym od wielu rosyjskich generałów za nic mających życie podwładnych – który nigdy nie zhańbił munduru. W II Rzeczpospolitej – przeciwnik Piłsudskiego – potraktowany niesprawiedliwie, odsunięty na boczny tor umiał z godnością przyjąć to, co ofiarował mu los. Niezwykła książką niezwykły człowiek.
Józef Dowbor-Muśnicki „Moje wspomnienia”, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2014, str. 868, ISBN 978-83-7785-327-6
Marek Ławrynowicz
Tym razem chciałbym polecić dwie książki: bardzo poważną i nieco niepoważną. Poważna to „Skazani. Ostatnie dni rosyjskiej arystokracji” amerykańskiego autora Douglasa Smitha. Wybitny znawca Rosji, w swoim czasie tłumacz Ronalda Reagana opisuje przed i porewolucyjne dzieje dwóch sławnych rosyjskich rodów: Szeremietiewów i Golicynów. Nie ma w tej historii odrobiny optymizmu, książkę zamyka się z uczuciem przygnębienia. Jednak mało jest wydawnictw z których można się tak wiele o Rosji dowiedzieć. Dziś to ważne gdy obserwujemy działania Władimira Putina człowieka występującego pod dwugłowym carskim orłem, chodzącego sumiennie do cerkwi, ale o świadomości nie bliskich współpracowników cara, lecz tych, którzy monarchę i jego rodzinę zamordowali. Być może dlatego obecny przywódca Rosji jest postacią tak bardzo dla świata nieodgadnioną.
Douglas Smith, Skazani. Ostatnie dni rosyjskiej arystokracji, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014, str. 663, ISBN 978-83-08-05318-8
Książka niepoważna to „Wieczór autorski” Andrzeja Waligórskiego, zmarłego dwadzieścia dwa lata temu (jak ten czas leci) legendarnego satyryka, twórcy wrocławskiego „Studia
Andrzej Waligórski, Wieczór autorski, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2014, ISBN 978-83-271-5043-1
Piotr Müldner-Nieckowski
Edycja nietypowa. Gdyby to było standardowe wydanie nowych wierszy, powiedzielibyśmy, że tomik jest dość duży (zawiera dziewięćdziesiąt utworów), a autor magicznie płodny. Mamy ponadto wstęp autorsko-edytorski, autoreferat życiorysowy i zestawienie fragmentów najważniejszych recenzji, które dodatkowo pojawiają się na czwartej stronie okładki – tak jakby chyłkiem wyrwały się z książki, bo było im ciasno. Co prawda tom zawiera wiersze już kiedyś przez Kudybę w książkach drukowane, ale nie wszystkie w pełni zachowały dawną postać, zmieniły się, nawet radykalnie – czasem wystarczyło bowiem zmienić jedno kluczowe słowo, żeby utwór stanął na innych nogach. Wybór jest ułożony bardzo starannie według hierarchii, która pozwoliła jaśniej przedstawić wysoce rozpoznawalny styl myślenia i rodzaje poetyki, którymi autor się posługuje. Nie jest to zatem żaden zbiór jubileuszowo-okolicznościowy. Wręcz przeciwnie, jak czytamy we wstępie i u Jacka Łukasiewicza, z dotychczasowej twórczości teksty zostały wybrane i dobrane tak, aby książka była nowa. To się w czytaniu potwierdza. Jednym z powodów użycia takiego zabiegu mogło być to, że poeci nieraz odczuwają przesyt w kółko powtarzanych opinii, które dwóch wyraziło, trzeci powielił, a reszta w nieskończoność scala, tyle że cokolwiek obok materii, a nie w związku z nią samą. Poeta ma też własne zdanie. W tej sytuacji układa rzecz objaśniająco. Podejrzewam, że się przy tym intelektualnie pięknie bawił, bo gdy materiał jest bogaty, tworzeniu takich wyborów z własnej twórczości towarzyszą serie zaskoczeń („Ja tak pisałem?”), akty odpowiedzialności wobec czytelników („Trzeba to zrobić od początku”) i poczucie bezradności w zderzeniu z dawną słabością („Jeszcze nie mam tego za sobą”). Są też weryfikacje dotknięć palca Bożego i odkryć („Oto natchnienie, którego doznałem na ścieżce do Zakrytej”). Dostaliśmy więc rzecz oryginalną, mimo zawartości już czytelnikom do pewnego stopnia znanej. To wygląda na koniec jakiegoś etapu i zapowiedź wspinania się na następny szczyt.
Wojciech Kudyba, W końcu świat, poezje, seria: Biblioteka Toposu, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2014, oprawa miękka, format: 13,8 x 21 cm, s. 120, ISBN 978-83-61002-58-1.
Piotr Wojciechowski
O granicach religii i religijności
Młodzi podróżnicy-naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego, Bartosz Jastrzębski i Jędrzej Morawiecki, zebrali w jednym tomie “INNEGO PIEKŁA NIE MA” dziewięć wywiadów z ludźmi, dla których religia jest przedmiotem ich życia profesjonalnego, twórczości, a także pasji osobistej, doświadczenia duchowego. Z przestrzeni rozciągającej się od Berlina i Warszawy przez Rosję i Syberię aż po Ułan Bator dobiegają nas głosy publicystów, kapłanów, naukowców, których doświadczeniem jest katolicyzm, prawosławie, szamanizm, buddyzm – a dotykają rozmówcy nie tylko problemów socjologicznych, psychologicznych, antropologicznych i politycznych, także swojego doświadczenia osobistego, poszukiwania, kryzysu czy załamania wiary. Erudycyjny wstęp radziłbym czytać na końcu, bo jest on próbą zebrania sensów, ostrzeżeń i prognoz.
Bartosz Jastrzębski, Jędrzej Morawiecki INNEGO PIEKŁA NIE MA; rozmowy o religii. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2013, str. 148, ISBN 978-229-3404-3
