Jadwiga Śmigiera – Piąta stolica

0
229

Jadwiga Śmigiera


Piąta stolica        

                                                                                             


Piąta stolica Polski jest najstarszym miastem Mazowsza. Znajduje się też tutaj najstarszy mazowiecki cmentarz rzymsko-katolicki.

Miasto  położone jest  na  Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.  Szlak ten obejmuje 34 miasta w 7 państwach położonych wokół Morza Bałtyckiego. W Polsce tych miast jest aż 12 i wszystkie są związane z Hanzą, czyli średniowiecznym związkiem handlowych miast Europy Północnej.

Zastanawiam się czy oprócz historyków, mieszkańców tego miasta i zapaleńców, którzy amatorsko interesują się historią polskich miast – wiele osób wie o tym, że Płock też był  stolicą Polski.

Wszyscy wiemy, że pierwszą udokumentowaną stolicą Polski było Gniezno. Jednakże ok. X wieku niektóre ośrodki administracji państwa Piastów zostały przeniesione na Ostrów Tumski do Poznania. Od 1038 roku stolicą Polski był Kraków. A w latach 1079-1138, podczas panowania Władysława I Hermana i Bolesława III Krzywoustego był nią Płock. Pod koniec XIII wieku był nią znowu Poznań, a od początku XVII wieku znowu Kraków. Po II wojnie światowej władza rezydowała w różnych miastach – w Lublinie, Chełmie i Łodzi. A Warszawa stała się oficjalną stolicą Polski dopiero w 1952 roku.

Z Płockiem jestem związana emocjonalnie. Tutaj na rynku przed ratuszem w dniu 14 sierpnia 1999r. spacerowała dookoła podświetlanej fontanny  piękna młoda para. Zjawiskowa dziewczyna miała na sobie długą,  białą sukienkę z trenem, który niosły za nią dwie śliczne i bardzo przejęte  dziewczynki – jej siostrzenice. Obok pięknej dziewczyny szedł przystojny młodzieniec.  Był to mój starszy syn z poślubioną godzinę przedtem dziewczyną – urodzoną w piątej stolicy Polski i mieszkającą tam do czasu wyjazdu na studia do aktualnej stolicy. Ślub też oczywiście był w Płocku, w jednym z zabytkowych kościołów. A wesele –  w jednym z lokali na słynnej ulicy Tumskiej. A państwo młodzi mieli po 22 lata.

Na wznoszącym się  50 metrów ponad lustro Wisły Wzgórzu Tumskim płonęły w czasach przedchrześcijańskich ognie na ołtarzach bogów plemienia Mazowszan. Jak twierdzą naukowcy tu właśnie dokonywano krwawych ofiar na cześć pogańskich bogów. A ofiarami byli prawdopodobnie jeńcy.

Na miejscu pogańskiej świątyni Bolesław Chrobry nakazał wybudować drewniano-ziemny gród. W grodzie tym znajdowała się między innymi murowana kaplica i budynek mieszkalny, tzw. palatium. Budynki te później połączono i rozbudowano. Stały się siedzibą opactwa benedyktynów. Fundamenty tych budowli zachowały się i znajdują się w wykopie archeologicznym wewnątrz gotyckiego, ceglanego zamku na Wzgórzu Tumskim.

W roku 1075 Płock stał się siedzibą biskupstwa.

Następną znaczącą budowlą na Wzgórzu Tumskim był zamek Władysława Hermana. Książę ten objął  władzę w 1079 r. po wygnaniu jego brata Bolesława Śmiałego przez zbuntowanych panów małopolskich. Chociaż zawdzięczał im władzę, to nie przepadał za Krakowem i wybrał na swoją siedzibę Płock. Tu w zamku urodził się jego syn  Bolesław Krzywousty i  tutaj na dziedzińcu zamku został pasowany na rycerza. Pierwszy kronikarz na ziemiach polskich Gall Anonim, który był uczestnikiem pasowania na rycerza młodego Bolesława miał wtedy  powiedzieć następujące słowa: „Aż dotąd była Polska przez wrogów deptana, lecz przez tego chłopczyka będzie do dawnego powrócona  stanu”.

Katedra płocka jest jedną z pięciu największych i najstarszych katedr polskich. Przedtem stała na tym miejscu rotunda preromańska – jej fragmenty można zobaczyć na placu przed katedrą, potem – romański kościół , konsekrowany w 1144r. – pozostały po nim oryginalne głowice romańskie wmurowane w ścianę przylegającego do katedry Muzeum Diecezjalnego. W XIII w. katedra została zniszczona przez pożar, następne zniszczenia miały miejsce w czasie najazdów  Prusów i Litwinów. Z epoki gotyku pozostały przepiękne dwie wieże, potem w epoce renesansu dobudowano kopułę z latarnią.

W katedrze w tzw. Kaplicy Królewskiej znajduje się sarkofag ze szczątkami Władysława Hermana i jego syna Bolesława Krzywoustego. Słynne drzwi płockie, składające się z 26 kwater zostały odlane w brązie w Magdeburgu w 1158 roku, a więc o 20 lat wcześniej niż drzwi gnieźnieńskie. Niestety od 1430 roku drzwi te znajdują się w soborze w Nowogrodzie Wielkim w Rosji. Jest kilka hipotez w jaki sposób i dlaczego tam się znalazły. Te drzwi przez które wchodzi się do katedry są wierną, ale jednak kopią tamtych słynnych.

W salach znajdującego  się tuż obok katedry Muzeum Diecezjalnego znajduje się wiele eksponatów mających wielką wartość historyczną: np. kielich Konrada Mazowieckiego, herma św. Zygmunta i wspaniałe gotyckie monstrancje.

Naprzeciwko Katedry stoi zamek. Ta gotycka budowla wzniesiona przez Kazimierza Wielkiego na miejscu zamku Władysława Hermana była siedzibą książąt mazowieckich do końca XV wieku. Był to już potężny zamek obronny, a właściwie potężna warownia. Niestety w roku 1532 część warowni wraz ze skarpą obsunęła się do Wisły. Najpiękniejsza wieża zamku, nakryta charakterystycznym cebulastym hełmem pełniła kiedyś funkcję katedralnej dzwonnicy, później zmieniła nazwę na Wieżę Zegarową.  Po potopie szwedzkim z  oryginalnego zamku Władysława Hermana pozostały właściwie jedynie mury obronne ale i te rozebrano na początku XIX wieku w czasie pruskich rządów. Natomiast z zamku Kazimierza Wielkiego pozostała wieża szlachecka i wspomniana już wyżej wieża zegarowa.

W murach zamku znajduje się Muzeum Mazowieckie, które kontynuuje tradycje zasłużonej instytucji kultury powstałej z inicjatywy Towarzystwa Naukowego Płockiego w 1821 roku. To właśnie w tym muzeum znajdują się najwspanialsze zbiory secesyjne w Polsce.

W Płocku znajduje się  najstarsza z  istniejących i działających w tym samym miejscu szkół w Polsce – jest to słynna „Małachowianka”. Powstała w XII wieku i była wtedy oczywiście szkołą przykościelną. Historia szkoły jest bardzo długa i ciekawa i doczekała się nie jednej monografii. W najstarszej zachowanej części szkoły utworzono muzeum szkolne, a w przylegającej do szkoły gotyckiej wieży dawnej kolegiaty znajduje się obserwatorium astronomiczne. Jednym z pierwszych wybitnych absolwentów tej szkoły był słynny średniowieczny prawnik Paweł Włodkowic – obrońca interesów Polski w sporze z Krzyżakami. Inni wybitni absolwenci to Ignacy Mościcki, aktor Wincenty Rapacki, socjolog Ludwik Krzywicki, fizyk Jerzy Pniewski, premier III RP – Tadeusz Mazowiecki, podróżnik Tony Halik.

Foto: ChrisiekZ wieży stojącego na odnowionym rynku  ratusza codziennie w samo południe i o godzinie 18-tej grany jest przez trębacza Hejnał Płocki. Wytworny klasycystyczny ratusz został zaprojektowany przez samego Jakuba Kubickiego, tego samego architekta, który jest twórcą warszawskiego Belwederu. Duża atrakcją dla najmłodszych turystów jest ruchoma scena pasowania na rycerza Bolesława Krzywoustego, która odbywa się na wieży ratuszowej tuż po hejnale.

W średniowieczu na środku rynku znajdował się gotycki ratusz, przed którym stał szafot. A na szafocie… niestety… wykonywano kary na skazańcach.

Widok ze Wzgórza Tumskiego na Wisłę i na drugi jej brzeg zawsze zachwycał. Najpierw średniowiecznych władców polskich, którzy się tu osiedlali, potem wszystkich innych mieszkańców piątej stolicy. Zachwyca także ciągle turystów spacerujących na Wzgórzu o każdej porze roku i dnia.

„Płock to dzieje piastowskie… W pewnym okresie dziejów był także stolicą Polski”- powiedział Jan Paweł II w słowie do wiernych w czasie wizyty w tym mieście w dn. 7-8 czerwca 1991 r. Papież  odwiedził wtedy w Katedrze grób Władysława Hermana i jego syna Bolesława Krzywoustego.

Urodzony i mieszkający przez wiele lat w Płocku znany liryk Władysław Broniewski  tak pisał w swoim poemacie „Mazowsze”:

„Mnie ta ziemia od innych droższa,

Ani chcę ani umiem stąd odejść…”


Reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Proszę wprowadź nazwisko