Marian Kałuski – Juliusz Słowacki i Lwów

0
360

Marian Kałuski


Juliusz Słowacki i Lwów

 

Chociaż wybitny poeta polski, zaliczany do trójki polskich wieszczy, Juliusz Słowacki (1809 – 1849 Paryż), pochodzący z Krzemieńca na Wołyniu i związany z Wilnem, nigdy nie był we Lwowie, istniały inne powiązania między nim a wiernym miastem Rzeczypospolitej – Lwowem. 


Otóż po śmierci Juliusza Słowackiego, jego matka – Salomea oddała do polskiego Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (Ossolineum) we Lwowie zebrane rękopisy poety i tutaj one pozostały do II wojny światowej, podczas której niektóre z nich zniszczyli okupanci sowieccy i niemieccy. Te zachowane dla potomnych są dzisiaj rozproszone; większość jest w Ossolineum, które po wojnie częściowo zostało przeniesione do Wrocławia. Jeden rękopis Słowackiego, który należał do zbiorów lwowskich, a po wojnie uchodził za zaginiony – Dziennik podróży na wschód odnalazł w 2011 roku w Rosyjskiej Bibliotece Państwowej dr Henryk Głębocki, historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rękopis dopiero w 2001 roku został włączony do katalogu rosyjskiej biblioteki. Nie wiadomo co się z nim wcześniej działo (IAR 26.9.2011).  


To Lwów rozpalił pierwsze ognisko kultu poety na ziemiach polskich i dzierżył prym w tym kulcie aż do końca dziejów polskiego Lwowa w 1945 roku. Lwowska spuścizna rękopiśmienna poety posłużyła do badań nad jego twórczością, torując jego prochom drogę do krypty na Wawelu w Krakowie w 1927 roku, gdzie spoczęły w Krypcie Wieszczów obok prochów Adama Mickiewicza. Teatr polski (Teatr Skarbkowski) we Lwowie zapoczątkował wystawianie dramatów Juliusza Słowackiego na ziemiach polskich, wystawiając 7 marca 1862 roku Balladynę i w tym samym roku Marię Stuart, a 23 czerwca 1863 roku Lille Wenedę. Wkrótce potem ze Lwowa w 1866 roku poszła w świat pierwsza książka – monografia o Słowackim – Juliusz Słowacki. Jego życie i dzieła w stosunku do współczesnej epoki (t. 1-2, wyd. rozsz. t. 1-3 1881) pióra badacza literatury polskiej, profesora i rektora Uniwersytetu Lwowskiego Antoniego Małeckiego, który jednocześnie wydał także we Lwowie w trzech tomach Pisma pośmiertne Słowackiego (wznowione w 1883), w których ukazały się pierwodruki jego kilku utworów, jak np. HorsztyńskiFantazyZłota czaszkaBeniowskiKról-Duch. Od tej pory dzieła Słowackiego były drukowane we Lwowie po 1939 rok. Tutaj w 1909 roku, z okazji setnej rocznicy urodzin Słowackiego, ukazała się nowa biografia poety i dramaturga pt. W setną rocznicę urodzin – Juliusz Słowacki : żywot i wybór pism Konstantego Wojciechowskiego, 3-tomowa Księga pamiątkowa ku uczczeniu Juliusza Słowackiego, a Bronisław Gubrynowicz i Wiktor Hahn wydali w 10 tomach  Dzieła wieszcza.


Wielkim badaczem twórczości Juliusza Słowackiego był urodzony we Lwowie Juliusz Kleiner (1886 – 1957 Kraków), w latach 1920-39 profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie kierował Oddziałem Filologii Polskiej Nowszej Zakładu Filologii Polskiej. W 1906 roku ukazała się w czasopiśmie „Biblioteka Warszawska” pierwsza jego rozprawa w ogóle i o Słowackim pt. Patriotyzm Słowackiego. W 1910 roku wyszła jego pierwsza książka Studia o Słowackim. Chociaż jego zainteresowania naukowe obejmowały wszystkich trzech wieszczów polskiej epoki romantyzmu, którym poświęcił monografie, jednak najwięcej czasu poświęcał badaniom nad twórczością Słowackiego. Owocem tego jest wielka monografia o Słowackim: tom pierwszy pt. Twórczość młodzieńcza (1919), tom drugi pt. Od Balladyny do Lilli Wenedy (1920), tom trzeci pt. Okres Beniowskiego (1923), tom czwarty pt. Poeta mistyk(1927). Inaugurację roku akademickiego na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie 24 października 1921 roku rozpoczął wykład prof. Kleinera Realizm i mistyka w twórczości Słowackiego.


Z kolei wielkim miłośnikiem twórczości literackiej Juliusza Słowackiego był pochodzący z Wileńszczyzny i Wilna, ale także blisko związany ze Lwowem pracą niepodległościową marszałek Józef Piłsudski. Podczas pobytu we Lwowie 22 listopada 1920 roku z okazji drugiej rocznicy wyzwolenia arcypolskiego miasta z rąk ukraińskich intruzów, w ramach bogatego programu uroczystości, specjalnie dla Marszałka w Teatrze Wielkim wystawiono I akt Kordiana Juliusza Słowackiego. Z kolei z okazji zawsze obchodzonych uroczyście w całej Polsce imienin Józefa Piłsudskiego, 19 marca 1927 roku Teatr Wielki wystawił dramat Horsztyński. Piłsudski przyczynił się do sprowadzenia z Paryża do Krakowa w 1927 roku prochów Juliusza Słowackiego i do pochówku ich w katedrze wawelskiej. Do uroczystości tych włączył się także Lwów. W mieście zawsze wiernym Rzeczypospolitej zainaugurowało je 16 czerwca 1927 otwarcie w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich wystawy pamiątkowej po Juliuszu Słowackim. 18 czerwca w sali Unii Lubelskiej Uniwersytetu Jana Kazimierza  odbyło się uroczyste posiedzenie Wydziału Filologicznego Lwowskiego Towarzystwa Naukowego na którym odczyt Prometeizm w Królu-Duchu wygłosił J.G. Pawlikowski. Natomiast 19 czerwca w ratuszu otwarto Tydzień Juliusza Słowackiego uroczystą akademią z przemówieniami Juliusza Kleinera i Stefana Kawyna oraz występami Chóru Akademickiego oraz aktorów Wandy Siemaszkowej i Janusza Strachockiego. Podjęto decyzję o budowie pomnika J. Słowackiego we Lwowie. 24 czerwca Polskie Towarzystwo Muzyczne oraz Kasyno i Koło Literacko-Artystyczne zorganizowały uroczysty wieczór ku czci J. Słowackiego. Zasłużona szkoła polska na Zamarstynowie dostała imię Juliusza Słowackiego.


Z okazji krakowskiego pogrzebu J. Słowackiego, który miał miejsce w Krakowie 28 czerwca 1927 roku, odprawiono nabożeństwa żałobne w katedrach: rzymskokatolickiej, polsko-ormiańskiej i grekokatolickiej oraz w kościele ewangelickim, w cerkwi prawosławnej św. Jerzego i w synagodze postępowej. W godzinach 9.30-12, podczas uroczystości złożenia prochów Słowackiego na Wawelu, na zarządzenie prezydenta miasta Lwowa Józefa Neumanna zamknięto w mieście wszystkie sklepy, warsztaty i inne przedsiębiorstwa. O godz. 19 na balkonie Teatru Wielkiego odbył się koncert muzyki wojskowej i chóru Teatrów Miejskich, o godz. 19.30 rozpoczęła się uroczysta premiera dramatu Słowackiego Księdz Marek w reżyserii J. Strachockiego. Przed teatrem, na placu, gdzie wmurowano kamień węgielny pod pomnik Słowackiego, zapalono znicz, przy którym zaciągnięta została warta honorowa. Następnego dnia rozpoczęła się zbiórka uliczna na budowę pomnika J. Słowackiego, Teatr Wielki wystawił dramaty Słowackiego Horsztyński Księdz Marek, a Teatr Nowości fragmenty BeniowskiegoBalladyny i Złotej czaszki  (A. Biedrzycka). 90-tą rocznicę śmierci Juliusza Słowackiego uczcił Lwów odprawieniem 3 kwietnia 1939 roku uroczystego nabożeństwa żałobnego w katedrze rzymskokatolickiej.


W repertuarze teatrów lwowskich zawsze były dramaty Juliusza Słowackiego. Do poprzednio wspomnianych jego dramatów, które po raz pierwszy zostały wystawione we Polsce  – w teatrze polskim we Lwowie, doszedł w 1910 roku dramat Zawisza Czarny. Z innych przedstawień wymieńmy najważniejsze z lat międzywojennych: 29 stycznia 1920 r. premiera Fantazego w reżyserii M. Tarasiewicza w Teatrze Wielkim; 14 lipca 1926 r. słynny nowatorski Teatr „Reduta” z Wilna Juliusza Osterwy wystawił przed kościołem dominikanów Księcia Niezłomnego; na rozpoczęcie  nowego sezonu w Teatrze Wielkim wystawiono Księcia Niezłomnego w reżyserii Juliusza Osterwy; 11 listopada 1927 r. z okazji święta Niepodległości i 22 listopada z okazji dziewiątej rocznicy oswobodzenia arcypolskiego Lwowa z rąk nacjonalistycznych intruzów ukraińskich Teatr Wielki wystawił ponownie dramat Książę Niezłomny; 29 listopada 1930 r. z okazji setnej rocznicy wybuch Powstania Listopadowego odbyła się w Teatrze Wielkim głośna po dziś dzień i upamiętniona w dziejach teatru polskiego premiera Kordiana w reżyserii Leona Schillera; 9 czerwca 1932 r. w Teatrze Wielkim premiera Snu srebrnego Salomei w reżyserii L. Schillera i scenografii A. Pronaszki; 11 października 1932 r. w Teatrze Wielkim premiera Samuela Zborowskiego w reżyserii W. Radulskiego i scenografii A. Pronaszki; 11 listopada 1932 r. z okazji święta Niepodległości galowe przedstawienie Samuela Zborowskiego w Teatrze Wielkim.


15 stycznia 1930 roku została uruchomiona we Lwowie rozgłośnia Polskiego Radia. Także i tu trafiła twórczość Juliusza Słowackiego. 19 marca 1935 roku rozgłośnia lwowska Polskiego Radia nadała fragmenty Kordiana w radiofonizacji W. Horzycy i W. Radulskiego i w reżyserii Radulskiego; 11 listopada 1935 roku fragment słuchowiska Horsztyński w opracowaniu i reżyserii Bronisława Dąbrowskiego; 16 stycznia 1938 roku słuchowisko Zawisza Czarny w radiofonizacji Juliusza Kleinera.


 Juliusz Słowacki na zawsze jest związany z polskim Lwowem.  

 

Reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Proszę wprowadź nazwisko