Rekomendacje książkowe Krzysztofa Lubczyńskiego
Damy w stylu retro
Obie publikacje, które ukazały się niemal równocześnie, łączy kilka rysów. Obie autorki (Krystyna Sienkiewicz i nie żyjąca od 16 lat Agnieszka Osiecka) przynależą do tego samego pokolenia i stanowią część tego świata artystycznego, który królował w pejzażu Warszawy od końca lat pięćdziesiątych do – z grubsza biorąc – początku lat dziewięćdziesiątych. Później, z roku na rok stawał się on coraz bardziej i coraz szybciej, wraz z nadchodzeniem kolejnych fal nowego pokolenia, światem nostalgicznych wspomnień. I dziś na świat teatru, filmu i kabaretu okresu PRL patrzymy już coraz bardziej tak, jak w latach sześćdziesiątych patrzyło się na lata przedwojenne.Obie panie łączy też pewne podobieństwo związane z uczestnictwem w pewnym stylu życia owego światka artystycznego stolicy, który czasem nazywano „księstwem warszawskim”, stylu życia naznaczonego rysami „cyganerii”, z dominantą alkoholu i bogatego życia towarzysko-erotycznego. Agnieszka Osiecka, ze swą romansowo-alkoholową legendą i świetnym talentem literackim wysuwa się w tej dwójce zdecydowanie na pierwszy plan, acz i życie Krystyny Sienkiewicz było bardzo barwne. No i łączy je historia STS (Studenckiego Teatru Satyryków), dla którego jedna pisała teksty, a druga w nim grała.
Obie książki są natomiast kompletnie odmienne. „Filmidła”, Osieckiej, to zbiór jej recenzji filmowych, a raczej gawęd, jak mówi podtytuł, publikowanych w latach 1956-1960 na łamach „Sztandaru Młodych” i „Filmu”. Osiecka była wtedy świeżo upieczoną absolwentką (bez złożenia egzaminu dyplomowego) szkoły filmowej w Łodzi, która zrezygnowała z walki o karierę reżyserską, ale kochała film i umiała o nim pisać. Recenzje Osieckiej miały charakter felietonowy, bardzo osobisty i nie mają w sobie nic ze stylu „filmologicznego”. Są to jakby prywatne, błyskotliwe dialogi Osieckiej z filmami, w których poza materią treściową i stylistyczną filmów odzwierciedlają się gusty i wyobraźnia recenzentki, jej estetyka i stosunek do świata. Przez niektóre szczeliny tych tekstów prześwituje też kraj i czas, w którym były pisane, momentami przeziera to jakby z tła narracji Osieckiej. Zestaw recenzji pokazuje też cechy ówczesnego repertuaru, w którym dominowały dwie wiodące wtedy kinematografie europejskie, francuska i włoska (filmów amerykańskich jest „na lekarstwo”, a mało obecne są też radzoieckie). Książka zilustrowana została plakatami do tamtych filmów, autorstwa mistrzów ówczesnego polskiego plakatu filmowego (z zasobów Muzeum Plakatu w Wilanowie), z Janem Lenicą, Waldemarem Świerzym, Franciszkiem Starowieyskim i Janem Młodożeńcem na czele, plakatu zachwycającego do dziś i niedoścignionego już nigdy potem w swej formie artystycznej. I czyta się więc i ogląda tę książkę z prawdziwą przyjemnością w nastroju retro.
Zgoła inny charakter ma „Cacko” Krystyny Sienkiewicz, opowieść autobiograficzna (jednak nie biografia), bogato ilustrowana fotografiami i rozmaitymi rysunkami. To także część historii światka, o którym mowa była na początku, światka aktorskiego, z jego występami, premierami, perypetiami, anegdotami i okruchami obrazu świata zewnętrznego. W książce Sienkiewicz swoje istotne miejsce ma też świat jej ukochanej estetyki, którą otoczyła się w swoim warszawskim domu, estetyki ujutnej, lirycznej cudowności, słodkich ozdób, amorków, serduszek, lalek, rusałek, malowidełek gwiazdek i fikuśnych mebli, świat od początku do końca utkany przez samą aktorkę. Jego obraz jest wzbogacony o jej filozofię życia, ciepło hedonistyczną, pełną miłości do zwierząt i ludzi i w ogóle do świata całego, pełną owej naiwnej i godnej zazdrości wiary w „urodę życia”. Bardziej niż autobiografią artystki, jest Cacko” sztambuchem wiecznej dziewczynki, która do końca chce taką pozostać.
A poza wszystkim, i to jest chyba najcenniejsze, do kolekcji książek stanowiących dokumentację pewnej epoki i pewnego pokolenia artystycznego doszły dwie nowe, wzbogacające ją pozycje.
Agnieszka Osiecka – „Filmidła. Gawędy o filmach”, Wyd. Prószyński i s-ka, Warszawa 2013
Krystyna Sienkiewicz – „Cacko”, Wyd. Prószyński i s-ka, Warszawa 2013
