Lesław Adamczyk – Pojedynki w Polsce
Pojedynki w Polsce – Książka dla miłośników historii
Do kogo kierowana jest praca Michała Golca – Pojedynki w Polsce? Na to pytanie niełatwo znaleźć jednoznaczną odpowiedź.
Okładka książki wydanej przez Bellonę sugeruje fascynującą opowieść o pojedynkach na przestrzeni wieków, pojedynkach, w których naprzeciw siebie staje dwóch mężczyzn walczących między sobą o honor swój lub kobiety. Takie właśnie rozwiązanie sugeruje nam okładka książki, która przedstawia dwóch szarmanckich panów, uchylających przed pojedynkiem z szacunkiem kapelusza w pozdrowieniu przed starciem na śmierć i życie.
W tym momencie zorientowanemu w tematyce czytelnikowi staje przed oczyma słynny “Polski kodeks honorowy” W. Boziewicza, cytowany przez autora pracy, kodeks honorowy zawierający zasady przeprowadzania pojedynków. Tylna okładka i notka umieszczona przez wydawcę sugerują czytelnikowi to, że książka jest kompendium wiedzy na temat pojedynków w obronie godności i honoru, zastępczej formy rozstrzygania sporów, turniejów rycerskich, barwnego obyczaju i ceremoniału oraz zakazów pojedynków i metod ich obchodzenia.
Jednak srodze zawiedzie się ten czytelnik, który będzie się spodziewał opisów starć na miarę Sienkiewiczowskich pojedynków.. Fragment dotyczący genezy pojedynków w Polsce wprowadza czytelnika w historię podkomorzego krakowskiego, Gniewosza z Dalewic, który rozpowszechniał plotki na temat rzekomej zdrady królowej Jadwigi. W obronie Jadwigi stanął kwiat rycerstwa polskiego, do pojedynku jednak nie doszło, gdyż oszczerca wyrokiem sądu odszczekał pomówienia na Sali sądowej.
Kolejne części książki dotyczą kwestii pojedynku sądowego, stosunku kościoła do tego zjawiska często w ten sposób pojedynkującej się szlachty oraz zakazów pojedynków: w konstytucjach sejmowych i artykułach marszałkowskich, konstytucjach sejmowych, pojedynków w świetle prawodawstwa wojskowego I Rzeczypospolitej i dalej przez kolejne akty prawne do pojedynków w II Rzeczypospolitej. Wymienione części pracy to zdecydowana dominacja monotonnego suchego języka prawniczego nad barwnością opisu, a opisy najsłynniejszych pojedynków są bardzo krótkie.
Okres II Rzeczypospolitej przynosi więcej barw i jest w stanie zadowolić czytelnika, który dał się zwieść okładce. Autor informuje o zakazie pojedynkowania się w wojski, o konieczności uzyskania zezwolenia od dowódcy dywizji lub brygady, a w sytuacji, gdy te zostały ograniczone, o pojedynkach odbywanych w tajemnicy. M. Golec pisze o pojedynkach kawalerzystów, znanym z pojedynkowania się generale broni Stanisławie Szeptyckim, który pojedynkował się między innymi z generałem Władysławem Sikorskim, a nawet miał, jak pisze autor, stanąć do pojedynku z marszałkiem Józefem Piłsudskim, jednak ostatecznie do tego nie doszło. Szczegółowo przedstawiony jest też konflikt między pułkownikiem Henrykiem Budkowskim i porucznikiem Janem de Rosset o honor ułanów krechowieckich. Jednak najbarwniej i najwnikliwiej opisany został przez autora pojedynek Leona Chwistka z Władysławem Dunin – Borkowskim. Chwistkowi sekundowali sam Bolesław Wieniawa – Długoszowski i Jerzy Dubois. Do spotkania doszło w Paryżu, a do walki wybrano pałasz włoski, polała się krew ze skroni Dunin – Borkowskiego, a na koniec przeciwnicy podali sobie ręce.
Bez wątpienia dużym plusem pracy są bogata bibliografia i ilustracje, które mogą zainteresować znawców tematu. A wracając do pytania postawionego na początku recenzji należy stwierdzić, że każdy uważny czytelnik może znaleźć w tej książce coś dla siebie.
